ChatGPT και Μοντέλα Δημιουργικής Τεχνητής Νοημοσύνης: Απειλή ή Πηγή Καινοτομίας

Στο παρόν άρθρο, παρουσιάζονται  οι απόψεις μας σχετικά με το ChatGPT και την ολοένα και εντονότερη συζήτηση γύρω από το πώς τέτοιου είδους μοντέλα Τεχνητής Νοημοσύνης (ΤΝ) θα επηρεάσουν διαδικασίες και οργανισμούς σε διάφορους κλάδους. Μπορεί το ChatGPT να αντικαταστήσει τον ανθρώπινο παράγοντα σε διάφορες εργασίες; Αποτελεί απειλή ή πηγή καινοτομίας; Θα εστιάσουμε συγκεκριμένα στον κλάδο της εκπαίδευσης μιας και παρατηρούμε μια πόλωση στον ακαδημαϊκό χώρο για το πώς η χρήση του ChatGPT αλλάζει τις δυναμικές της εκπαιδευτικής διαδικασίας στα πανεπιστήμια ανά τον κόσμο και για το τι πρέπει να πράξει η ακαδημαϊκή κοινότητα. Παρατηρείται ότι η πόλωση αυτή χαρακτηρίζεται είτε από υπέρμετρο ενθουσιασμό πολλών για τις δυνατότητες τέτοιων τεχνολογικών επιτευγμάτων, είτε από μια πεσιμιστική αντιμετώπιση που οδηγεί σε μια μυωπική και κατά τη γνώμη μας επικίνδυνη παράβλεψη των πιθανών θετικών αλλά και αρνητικών συνεπειών του ChatGPT στην εκπαιδευτική διαδικασία αλλά και ευρύτερα, σε διαδικασίες κλάδων της βιομηχανίας.

Αρχικά,  γίνεται συνοπτική αναφορά  στο τι είναι το ChatGPT και χωρίς χρήση όρων ΤΝ  παρουσιάζεται  η  βασική του λειτουργία. Το ChatGPT έχει δημιουργηθεί από την εταιρία OpenAI, μια εταιρεία έρευνας και ανάπτυξης τεχνητής νοημοσύνης που εδρεύει στην Καλιφόρνια της Αμερικής, της οποίας η αποστολή  είναι να διασφαλίσει ότι η τεχνητή γενική νοημοσύνη ωφελεί όλη την ανθρωπότητα. Το δημιούργημά της παρόλα αυτά έρχεται να κλονίσει διαδικασίες και πολλοί ήδη αναρωτιούνται κατά πόσο η αποστολή της εταιρίας μπορεί να επιτευχθεί. Το ChatGPT είναι μια τεχνολογία ΤΝ, ένα μοντέλο γλώσσας που έχει την ικανότητα να επεξεργάζεται φυσική γλώσσα και να διεξάγει διάλογο με το χρήστη. Ο/Η χρήστης μπορεί να πραγματοποιεί ερωτήσεις και το ChatGPT παράγει κείμενα σε δευτερόλεπτα, τα οποία πολλοί μπορούν εύκολα να πιστέψουν ότι τα έχει γράψει άνθρωπος. Θα έλεγε κανείς ότι το ChatGPT είναι ένα chatbot, το οποίο έχει τροφοδοτηθεί με έναν μεγάλο αριθμό δεδομένων και παραμέτρων και ως αποτέλεσμα, είναι σε θέση να δίνει λεπτομερείς απαντήσεις σε αρκετά δύσκολα ερωτήματα αλλά και να μπορεί να συμμετέχει σε διάλογο και να επεξηγεί μέρος των απαντήσεών του σε περίπτωση που ο/η χρήστης καταχωρήσει επιπλέον ερωτήσεις.

Σε διαλόγους που πραγματοποιήσαμε με το ChatGPT πήραμε απαντήσεις και επεξηγήσεις για τη θεωρία της σχετικότητας, για το τι είναι η τεχνητή νοημοσύνη, για το πώς μπορεί το ChatGPT να χρησιμοποιηθεί στην εκπαίδευση, για τη συμβολή του Αριστοτέλη στην ανθρωπότητα και τέλος, το ChatGPT μας παρουσίασε ένα ποίημα για την παραδοξότητα του “είναι”. Ακόμη, όταν το ρωτήσαμε για την αγαπημένη του σκηνή στη δημοφιλή τηλεοπτική σειρά τα φιλαράκια, μας απάντησε «Ως μοντέλο γλώσσας ΤΝ, δεν έχω προσωπικές προτιμήσεις ή συναισθήματα, αλλά μια από τις πιο δημοφιλείς σκηνές από το “Friends” είναι αυτή όπου ο Ross λέει “Pivot! Pivot!” ενώ προσπαθούσε να ανεβάσει έναν καναπέ σε μια σκάλα». Είναι γεγονός ότι οι απαντήσεις που μπορεί να δώσει το συγκεκριμένο μοντέλο ΤΝ είναι εντυπωσιακές και πολλές φορές αφήνουν το χρήστη να απορεί με τις δυνατότητές του. Γίνεται αντιληπτό ότι ένα τέτοιο εργαλείο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για διαφόρους λόγους, όπως η δημιουργία κώδικα προγραμματισμού, λύση μαθηματικών μοντέλων, δημιουργία ιστοριών και σεναρίων για ταινίες, αξιολόγηση βιογραφικών, ακόμη και τη δημιουργία τέχνης αν ο άνθρωπος χρησιμοποιήσει τις απαντήσεις του ChatGPT σε συνδυασμό με άλλα μοντέλα ΤΝ, όπως το μοντέλο DALL-E που μπορεί να δημιουργήσει ρεαλιστικές εικόνες και τέχνη από μια περιγραφή σε φυσική γλώσσα.

Το πώς θα διαφυλαχθεί η παραγωγική αλλά συνάμα και ηθική χρήση αυτών που ονομάζονται μοντέλα δημιουργικής ΤΝ (ένα σύνολο αλγορίθμων που έχουν την ικανότητα να μαθαίνουν από μεγάλο μέγεθος δεδομένων και κατ’ επέκταση να δημιουργούν νέο περιεχόμενο σε μορφή κειμένου, ήχου και εικόνων) αποτελεί όμως μια σημαντική πρόκληση στην οποία θα πρέπει να δώσουμε ιδιαίτερη προσοχή. Πρόσφατα, διαβάσαμε δημοσιευμένο ακαδημαϊκό άρθρο όπου στην συγγραφική ομάδα συγκαταλεγόταν το ChatGPT όπως επίσης και την είδηση ότι to ChatGPT μπόρεσε να επιτύχει σε εξέταση επιπέδου MBA που σχεδιάστηκε από καθηγητή του πανεπιστημίου του Wharton. Τέτοιου είδους νέα έρχονται να δημιουργήσουν προβληματισμό στην ακαδημαϊκή κοινότητα σε σχέση με το εάν το ChatGPT είναι απειλή ή ευκαιρία για καινοτομία και εμπλουτισμό των εργαλείων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην έρευνα και εκπαίδευση.

Η δική μας θέση στο δίλημμα «απειλή ή ευκαιρία» είναι ότι η ύπαρξη του ίδιου του διλήμματος έρχεται να δημιουργήσει νέες δυναμικές και να προσφέρει προβληματισμό για δύο βασικούς πυλώνες στους οποίους βασίζεται και υπηρετεί η πανεπιστημιακή κοινότητα.

Πρώτον, η πανεπιστημιακή κοινότητα θα πρέπει να αναρωτηθεί για το ποιος είναι ο απώτερος σκοπός της εκπαιδευτικής διαδικασίας στα πανεπιστήμιά μας. Πιστεύουμε ότι το ChatGPT μας καλεί να αναλογιστούμε για τις υπάρχουσες διαδικασίες μάθησης σε έναν συνεχώς μεταβαλλόμενο κόσμο όπου η ηθική και η κριτική σκέψη κρίνονται ως αρετές. Καλούμε λοιπόν την ακαδημαϊκή κοινότητα, συνεργατικά με το ChatGPT, να αναλογισθεί κατά πόσο μας φαίνεται ελπιδοφόρο το ότι ένα μοντέλο ΤΝ, το οποίο χαρακτηρίζεται από έλλειψη ενσυναίσθησης, κριτικής σκέψης, και αυτού που θα έλεγε ο Αριστοτέλης πρακτική σοφία ή αλλιώς φρόνηση, μπορεί να ικανοποιήσει τα προσδοκόμενα εκπαιδευτικά αποτελέσματα και να επιτύχει σε πανεπιστημιακές εξετάσεις. Επίσης, καλούμε τους/τις συναδέλφους/ισσες μας να αντιληφθούν την ανάγκη καινοτομίας στις διαδικασίες μας και στην αλληλεπίδρασή μας με τους/τις φοιτητές/τριες, μια αλληλεπίδραση που σίγουρα δεν μπορεί να περιορίζεται σε έναν διάλογο όπως αυτών που πραγματοποιούμε με το ChatGPT. Μπορεί η δημιουργική και με κανονισμούς χρήση του ChatGPT να αποτελέσει λοιπόν εργαλείο καινοτομίας στις διαδικασίες μάθησης;

Δεύτερον, το ChatGPT, όπως όλα τα μοντέλα ΤΝ αυτού του είδους, είναι ικανά να περιγράψουν μόνο σχέσεις μεταξύ λέξεων, αλλά δεν μπορούν να αντιληφθούν τι σημαίνουν αυτές οι συνδεδεμένες λέξεις για τον κόσμο και τις πραγματικότητες που βιώνει ο άνθρωπος. Αυτό το υπογραμμίζουμε για να υποστηρίξουμε ότι το ChatGPT δεν μπορεί να αποτελέσει πηγή παραγωγής γνώσης και ως αποτέλεσμα, ο ρόλος του ChatGPT σε διαδικασίες έρευνας (του δεύτερου πυλώνα) περιορίζεται στην απλή υποστήριξη της επιστημονικής δημιουργικότητας όσων αφορά ενημέρωση για ήδη υπάρχουσα γνώση, η εγκυρότητα της οποίας θα πρέπει πάντα να ελέγχεται. Μπορεί η δημιουργική και με κανονισμούς χρήση του ChatGPT να αποτελέσει λοιπόν εργαλείο καινοτομίας σε διαδικασίες έρευνας;

Εν κατακλείδι, το δίλλημα «απειλή ή πηγή καινοτομίας» δημιουργεί ερωτήματα και καλεί ανθρώπους σε διάφορους κλάδους να αναλογισθούν τις πραγματικότητες τις οποίες χτίζουν. Το ChatGPT δημιουργεί δυναμικές που απαιτούν μετασχηματισμούς στις διαδικασίες μας και επιθυμούμε  το παρόν άρθρο να δημιουργήσει την απαρχή ενός ακαδημαϊκού διαλόγου που θα επεκτείνει ή θα επικρίνει τα επιχειρήματα που παραθέτουμε. Ποιοι άλλοι κλάδοι βρίσκονται αντιμέτωποι με αντίστοιχα διλήμματα και πώς μπορoύν εργαλεία όπως το ChatGPT ή το DALL-E να χρησιμοποιηθούν δημιουργικά;

Καθηγητής Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης, Ακαδημαϊκός

Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών & Χρηματοοικονομικών Βασιλική Ευρωπαϊκή Ακαδημία των Διδακτόρων Επίτιμος Δρ. ΑΠΘ Πολυτεχνείο Κρήτης & Audencia Business School, France

Επίκουρος Καθηγητής Άγγελος Κωστής

Wallander Research Fellow, Ερευνητής στο Lab Τεχνητής Νοημοσύνης Σουηδικό Κέντρο για Ψηφιακή Καινοτομία

Umeå School of Business, Economics, & Statistics

Πανεπιστήμιο του Ούμεο, Σουηδία