Podcast ΒΑΒΕΛ – Λ. Σαράντη (πρ. ΣΒΕ): Υγιείς επιχειρήσεις είναι αποκλεισμένες από τραπεζικό δανεισμό χωρίς εξασφαλίσεις

Οι τράπεζες σήμερα δανειοδοτούν σε αυτούς που δεν έχουν ανάγκη. Σε αυτούς που πραγματικά έχουν ανάγκη, έχουν πολύ καλά αποτελέσματα, έχουν πολύ καλούς στόχους, έχουν πολύ καλή ανάπτυξη, τζίρους, κερδοφορίες, είναι σε ένα επίπεδο το οποίο είναι γενικά αποδεκτό, εάν δεν έχουνε να δώσουν εξασφαλίσεις δεν θα δανειοδοτηθούν, και αυτό είναι πρόβλημα, επισημαίνει η πρόεδρος του Συνδέσμου Βιομηχανιών Ελλάδος Λουκία Σαράντη.

Όπως αναφέρει μιλώντας στο podcast ΒΑΒΕΛ, «οι εταιρείες που άντεξαν, άντεξαν γιατί οι επιχειρηματίες βάλανε το χέρι στην τσέπη, οι εργαζόμενοι -που σε αυτές τις περιπτώσεις είναι συνήθως οικογένεια, δεν είναι απλώς εργαζόμενοι- βάλανε πλάτη και δεν είναι υπερβολή να σας πω ότι θεωρούνται αν θέλετε μικροί ήρωες αυτές οι επιχειρήσεις που άντεξαν. Βεβαίως κάποιες δεν άντεξαν. Αυτές λοιπόν πραγματικά είναι κρίμα, είναι έλλειψη ενσυναίσθησης να το πω, αν μπορεί να μιλήσει κανείς με αυτούς τους όρους για την επιχειρηματικότητα, διότι αν και τώρα δεν μπορέσουμε να τη στηρίξουμε θα χαθεί ένας κορμός».

Η ίδια επισημαίνει ότι η βιομηχανία, θέλει μακροπρόθεσμο προγραμματισμό και στην Ελλάδα ότι χρειάζεται μακροπρόθεσμο σχεδιασμό δεν πηγαίνει καλά. Θέλουν οι βιομηχανίες, θέλουν οι εταιρείες μεταποίησης να ξέρουνε τι σκέφτεται η χώρα είναι επόμενα τρία χρόνια, τέσσερα χρόνια, πέντε χρόνια για να μπορούν να προγραμματίσουν να κάνουν τις επενδύσεις τους».

Η κ. Σαράντη, τονίζει χαρακτηριστικά ορισμένες ατέλειες. «Όταν μαθαίνουν οι επενδυτές ότι μία φορολογική διαφορά θέλει 15 χρόνια στην Ελλάδα κατά μέσον όρο να λυθεί, αυτό δεν τους ενθαρρύνει και πολύ, γιατί βλέπουνε θέματα που αφορούν, ας πούμε στο ιδιοκτησιακό καθεστώς για τη γη. Αυτό λίγο αποθαρρύνει». «Μία παθογένεια και μιλάω πάντα για τη βιομηχανία είναι τα δίκτυα μας. Τα δίκτυα μας δεν είναι σε όλη την Ελλάδα στο επίπεδο που θα έπρεπε να είναι και μία που μιλάμε για ενέργεια αυτά είναι απόλυτα συνδεδεμένα. Ακόμα ακόμα υπάρχουν επιχειρήσεις σήμερα στην Ελλάδα που θέλουν να κάνουν να συνδέσεις με ΑΠΕ για να εξοικονομήσουν ενέργεια και να έχουν καλύτερα κοστολόγια και δεν μπορούνε να τα συνδέσουν, γιατί δεν ήταν δίκτυα τέτοια που να μπορούν να συνδεθούν».

Φλέγον ζήτημα για τον κλάδο είναι κατά προβλήματα των ΒΙ.ΠΕ. και η έλλειψη σιδηροδρομικού δικτύου. «Το κόστος μεταφοράς ενός προϊόντος από τη Θράκη στη μεγάλη αγορά που είναι η Αθήνα με το φορτηγό είναι δυσβάστακτο, ενώ με το τρένο θα ήταν το μισό δεν θα προχωρήσει η επένδυση ή αν θέλετε οι ήδη κατεστημένες εκεί βρίσκουν άλλους τρόπους. Θα βρούνε αν μπορούν να λιμάνι, θα βρούνε να μπορούν κάτι άλλο. Ο εμπορευματικός σιδηρόδρομος σε περιοχές της Ελλάδος, όπως είναι η Θράκη που αναφέραμε είναι ανύπαρκτος, δεν υπάρχει, δεν είναι ότι υπάρχει και είναι κακός. Όταν στη Βουλγαρία τη δεκαετία του ‘60 όλες οι γραμμές των τρένων μπαίνανε μέσα στις ΒΙΠΕ».

Το πλήρες κείμενο της συνέντευξης της προέδρου του Συνδέσμου Βιομηχανιών Ελλάδος Λουκίας Σαράντη στο Podcast ΒΑΒΕΛ και τον Νίκο Φιλιππίδη.

ΝΦ: Γεια σας, καλώς ήρθατε!

ΛΣ: Καλώς σας βρήκα!

ΝΦ: Τώρα σε μία χώρα η αλήθεια είναι που χάσαμε τη Βιομηχανική Επανάσταση, μιλάμε για τέταρτη Βιομηχανική Επανάσταση και αν θα την προλάβουμε, βιομηχανία έχουμε ή συζητάμε απλώς;

ΛΣ: Έχουμε, έχουμε και έχουμε και σοβαρή βιομηχανία. Το θέμα είναι τι θέλουμε να κάνουμε με αυτήν. Και αυτή νομίζω πρέπει να είναι και η ουσία της κουβέντας μας, ποιο θα είναι το μοντέλο ανάπτυξης της χώρας από εδώ και πέρα.

ΝΦ: Έχουμε μία νέα πρώτα από όλα κυβέρνηση. Τι εντύπωση σας άφησε έτσι, το αποτέλεσμα των εκλογών;

ΛΣ: Είναι πολύ νωρίς για να πω, γιατί τώρα ουσιαστικά μόλις αναλάβανε οι υπουργοί. Δεν ακούσαμε ούτε οι προγραμματικές δηλώσεις ακόμα, ούτε τίποτα. Αλλά οπωσδήποτε το δείγμα γραφής που έδωσε η ίδια περίπου κυβέρνηση την προηγούμενη τετραετία για την οικονομία ήταν πολύ σημαντικό, πολύ θετικό, ένα ρυθμό ανάπτυξης πολύ μεγαλύτερο από το μέσο όρο της Ευρώπης, δείγματα ότι  γνωρίζουν προς τα πού πρέπει να κινηθεί η οικονομία της χώρας και κυρίως η μεταποίηση που ενδιαφέρει εμάς που συζητάμε τώρα, οπότε αυτό είναι πολύ θετικό. Βέβαια, ακόμα πρέπει να δούμε κάποια πράγματα για να κρίνουμε. Είναι νωρίς.

ΝΦ: Ναι, η αλήθεια είναι ότι ο πρωθυπουργός, ο Κυριάκος Μητσοτάκης είναι ένα πρόσωπο για το οποίο με όποιον μιλώ από το χώρο της οικονομίας, ακόμα και αν διαφωνεί πολιτικά μαζί του, νιώθει σαν να αντιλαμβάνεται όσα συμβαίνουν, ότι νιώθει την επιχειρηματικότητα. Το εισπράττει αυτό και η βιομηχανία;

ΛΣ: Αναμφίβολα. Ξέρετε ήταν πολύ βαριά η κρίση που περάσαμε, ήταν πάρα πολύ βαριά για τις επιχειρήσεις, για όλες τις επιχειρήσεις σε όλη την Ελλάδα. Ο ΣΒΕ ξέρετε είναι ένας από τους έξι κοινωνικούς εταίρους στη χώρα μας. Ο μόνος που έχει έδρα τη Θεσσαλονίκη πρέπει να πω. Ένας σύνδεσμος από το 1915.

ΝΦ: Κι ο μόνος που έχει πρόεδρο γυναίκα και αυτό είναι πάρα πολύ καλό.

ΛΣ: Ο μόνος που έχει ever πρόεδρο γυναίκα. Δηλαδή δεν είναι ότι υπήρχε πιο παλιά ή σε κάποια άλλη περιοχή της χώρας μας. Εγώ αυτό που έχω να πω είναι ασφαλώς είναι έτσι όπως τα λέτε. Αντιλαμβάνεται και φάνηκε σε αυτά τα τέσσερα χρόνια, διότι βγήκαν οι επιχειρήσεις από 10 χρόνια πολύ βαριάς κρίσης, πολλές δεν τα καταφέρανε κιόλας. Ήρθε η πανδημία, ήρθαν τα προβλήματα της ενέργειας. Είναι όλες λαβωμένες. Κατάφερε όμως η κυβέρνηση αυτά τα τέσσερα χρόνια παρόλα αυτά που συνέβησαν να βοηθήσει με ορισμένες στοχευμένες αποφάσεις και κατευθύνσεις και φάνηκε αυτό, διότι βλέπετε τα αποτελέσματα και του χρηματιστηρίου, αν θέλετε και της οικονομίας και της ανταγωνιστικότητας και των εξαγωγών. Οι εξαγωγές είχανε πάλι ένα ρεκόρ και αυτές. Αυτό δείχνει ότι κάτι καλό έγινε, προς μία σωστή κατεύθυνση.

ΝΦ: Έχουμε περάσει η αλήθεια είναι αρκετές δεκαετίες αποβιομηχάνισης της χώρας. Το ερώτημα είναι αν αυτό το ισοζύγιο είτε αφορά σε νέες παραγωγικές επενδύσεις είτε αφορά σε σύνολο παραγωγής, αν το ισοζύγιο πλέον είναι θετικό. Αν τείνει να αλλάξει ή αν περιμένουμε να αλλάξει.

ΛΣ: Τείνει να αλλάξει. Απλώς αυτό που σας είπα και προηγουμένως, πρέπει να αποφασίσουμε στη χώρα μας τι παραγωγικό μοντέλο θέλουμε να ακολουθήσουμε. Δεν έχει αποφασίσει ακόμα η χώρα σε αυτό και ειδικά για τη βιομηχανία, ειδικά για τη μεταποίηση. Ας πούμε για τον τουρισμό είναι πολύ ξεκαθαρισμένο τι θέλουμε να κάνουμε. Για τη βιομηχανία οργανώθηκε την προηγούμενη κυβέρνηση η Γενική Γραμματεία Βιομηχανίας που επίσης ήταν κάτι που δημιουργήθηκε τώρα, δεν υπήρχε. Τώρα όμως ενεργοποιήθηκε, οπότε τώρα θα φανεί το αποτέλεσμα. Αλλά ακόμα δεν έχουμε καταλάβει εμείς στις βιομηχανίες μας τι ακριβώς θέλει να κάνει η χώρα. Ξέρετε, η βιομηχανία αυτό είναι κάτι διαχρονικά, θέλει μακροπρόθεσμο προγραμματισμό. Για αυτό και στην Ελλάδα ότι είναι μακροπρόθεσμα το πρόγραμμα δεν πηγαίνουν πολύ καλά. Είναι ένα δύσκολο πράγμα. Δεν τα πάμε καλά στη χώρα μας με τους πολύ έτσι προγραμματισμούς στο μέλλον. Ένα πράγμα λοιπόν πάρα πολύ σημαντικό είναι το πρόγραμμα, το πλαίσιο, το μακροπρόθεσμο και αυτό δεν το έχουμε συζητήσει. Θέλουν οι βιομηχανίες, θέλουν οι εταιρείες μεταποίησης να ξέρουνε τι σκέφτεται η χώρα είναι επόμενα τρία χρόνια, τέσσερα χρόνια, πέντε χρόνια για να μπορούν να προγραμματίσουν να κάνουν τις επενδύσεις τους. Επίσης από την άλλη πλευρά παγκοσμίως αλλάζει το μοντέλο της παγκοσμιοποίησης. Βλέπουμε ότι τα πράγματα όλα έρχονται πιο κοντά. Η πανδημία μάς έφερε ένα δείγμα που δείχνει ότι πρέπει να έχουν μια αυτάρκεια.

ΝΦ: Εθνικές παραγωγές.

ΛΣ: Εθνικές παραγωγές και αυτάρκεια. Ο πρωτογενής τομέας είναι κάτι εξαιρετικά σημαντικό. Βλέπετε τι συνέβη κατά τη διάρκεια της πανδημίας που ολόκληρες γραμμές παραγωγής ξεμένανε μεγάλων αυτοκινητοβιομηχανιών από πράγματα, επειδή υπήρχαν σε μια άλλη ήπειρο. Αυτό το καταλάβαμε με τα φάρμακα, επίσης το ίδιο. Το καταλάβουμε on the hard way ας πούμε.

ΝΦ: Το καταλάβαμε και με τα κτηνοτροφικά προϊόντα μετά την πανδημία.

ΛΣ: Εντελώς. Αυτό νομίζω ότι ξεκίνησε η κουβέντα παγκοσμίως, δεν μιλάω ούτε καν μόνο για την Ευρώπη, ότι αλλάζει αυτό το μοντέλο της παγκοσμιοποίησης. Τα πράγματα όλα έρχονται πιο κοντά, άρα οι χώρες πρέπει να επενδύσουν στον πρωτογενή τομέα. Εκεί λοιπόν η βιομηχανία έχει πολύ μεγάλο λόγο να μιλήσει και στην Ελλάδα έχει μεγάλη παράδοση και υπάρχει και τώρα που μιλάμε πολύ μεγάλο ποσοστό βιομηχανίας και σημαντικής βιομηχανίας και ήδη ενισχύεται και ακόμα περισσότερο. Όμως πρέπει να καθίσουμε μαζί με την κυβέρνηση, με τους αρμόδιους υπουργούς και να δούμε ποια θα είναι η στρατηγική και νομίζω ότι θα γίνει αυτό.

ΝΦ: Επειδή ακούμε για επενδύσεις και ακούμε και για ξένες άμεσες επενδύσεις, υπάρχει τέτοια τάση στη βιομηχανία ή κατευθύνονται όλα, όπως συνήθως συμβαίνει στην Ελλάδα σε επενδύσεις χαρτοφυλακίου, ακινήτων, σε άλλου είδους στοιχεία;

ΛΣ: Υπάρχουν, η αλήθεια όμως είναι ότι υπάρχουν είτε γιατί γίνονται, αν θέλετε επενδύσεις ήδη υπάρχουσες εταιρείες, δεν υπάρχουνε ας πούμε, αυτό που λέμε σε greenfield ότι ξεκινάνε από την αρχή. Αυτό ακόμα δεν το βλέπουμε τόσο έντονα. Υπάρχουν όμως επενδύσεις που είναι αθροιστικά σε εταιρείες που λειτουργούν, εργοστάσια που λειτουργούν, υπάρχουν πάρα πολλές στην τεχνολογία και καλές και σημαντικές και πολύ μεγάλες ξένες εταιρείες που έρχονται όπως ξέρετε και στη Θεσσαλονίκη ειδικά από εμείς έχουμε έδρα και εκεί συμβαίνουν πάρα πολλά. Όμως δεν είναι επενδύσεις τόσο μεγάλες που μπορούμε να πούμε ότι θα αλλάξουν την βιογραφία που αυτή τη στιγμή το ζητούμενο είναι να γίνουν πράγματα που να δημιουργήσουν έναν πλούτο στην ελληνική κοινωνία, που να διαφοροποιηθούν ως προς το ακαθάριστο εθνικό προϊόν. Ακόμα αυτό δεν το βλέπουμε να συμβαίνει.

ΝΦ: Για παράδειγμα, έχουμε μία σειρά από τομείς οι οποίοι γνωρίζουν άνθηση και είναι πολλά υποσχόμενοι, ο ενεργειακός. Βλέπουμε πολλά εξαρτήματα να τα αγοράζουμε -παλαιότερα τα αγοράζαμε από πολύ μακριά, τα περισσότερα από την Κίνα- σιγά σιγά έρχονται τα εργοστάσια κοντά, έρχονται στην Ευρώπη. Για να έρθει μία τέτοια μονάδα να εγκατασταθεί στην Ελλάδα τι θα ζητούσε -το οποίο βέβαια είναι μέρος και των αιτημάτων προφανώς των ήδη εγκατεστημένων εταιρειών-

ΛΣ: Καταρχήν να πω ότι στην ενέργεια γίνονται τεράστιες επενδύσεις στη χώρα μας και κυρίως είναι ελληνικές και αν θέλετε ειδικά στη Βόρειο Ελλάδα και μάλιστα στη Θράκη γίνεται μία κοσμογονία σε αυτό τον τομέα. Κάνουμε έναν αγώνα δρόμου σαν χώρα να δημιουργήσουμε μία αυτάρκεια σημαντική στην ενέργεια. Αυτό που θα θέλανε οι επενδύσεις από το εξωτερικό, το πρώτο και το βασικότερο είναι η σταθερότητα την οποία την έχουμε πετύχει ευτυχώς τα τελευταία χρόνια και νομίζω ότι το καταλαβαίνουν και για αυτό και βλέπετε και αυτά που ήδη γίνονται.

ΝΦ: Η πολιτική σταθερότητα.

ΛΣ: Κυρίως η πολιτική σταθερότητα, αλλά αν θέλετε και η φορολογική. Τα άλλα που θα θέλανε, που δεν τα έχουμε ακόμα πετύχει και τα δουλεύουμε είναι η επιτάχυνση της δικαιοσύνης. Όταν μαθαίνουν οι επενδυτές ότι μία φορολογική διαφορά θέλει 15 χρόνια στην Ελλάδα κατά μέσον όρο να λυθεί, αυτό δεν τους ενθαρρύνει και πολύ, γιατί βλέπουνε θέματα που αφορούν, ας πούμε στο ιδιοκτησιακό καθεστώς για τη γη. Εκεί ξέρετε τι συμβαίνει, είναι τα πράγματα ακόμα, έχουμε τέτοιες εκκρεμότητες. Αυτό λίγο αποθαρρύνει. Το έχουν εντοπίσει όμως και θα το λύσουν και αυτό, είμαστε στην κατεύθυνση για να λυθεί. Από εκεί και πέρα τα άλλα είναι κοινά. Δηλαδή ότι αφορά τα επιτόκια, ότι αφορά επενδυτικό πρόγραμμα.Έχουμε πάρα πολύ καλά εργαλεία πια στα επενδυτικά μας τα προγράμματα είτε μιλάμε για το ΕΣΠΑ είτε μιλάμε για το RRF, έχουμε πάρα πολλά. Οπότε μπορεί κανείς να αξιοποιήσει ότι θέλει. Κάτι που δεν έχουμε ακόμα επίσης και είναι μία παθογένεια και μιλάω πάντα για τη βιομηχανία είναι τα δίκτυα μας. Τα δίκτυα μας δεν είναι σε όλη την Ελλάδα στο επίπεδο που θα έπρεπε να είναι και μία που μιλάμε για ενέργεια αυτά είναι απόλυτα συνδεδεμένα. Ακόμα ακόμα υπάρχουν επιχειρήσεις σήμερα στην Ελλάδα που θέλουν να κάνουν να συνδέσεις με ΑΠΕ για να εξοικονομήσουν ενέργεια και να έχουν καλύτερα κοστολόγια και δεν μπορούνε να τα συνδέσουν, γιατί δεν ήταν δίκτυα τέτοια που να μπορούν να συνδεθούν.

ΝΦ: Το δίκτυο του ΑΔΜΗΕ είναι υψηλής τάσης και του ΔΕΔΔΗΕ η μέση τάση.

ΛΣ: Και τα δύο, ανάλογα την περιοχή της χώρας. Επειδή ξέρετε ο ΣΒΕ έχει μέλη από όλη την Ελλάδα μπορώ να σας πω ότι στα μεγάλα αστικά κέντρα είναι λίγο καλύτερα, σε όλη την περιφέρεια είναι τα πράγματα πολύ ακόμα πίσω. Πρέπει να επενδυθούν πολλά χρήματα για τα δίκτυα. Θα γίνει όμως, φαίνεται ότι θα γίνει. Ξεκίνησε μία τέτοια συζήτηση, αλλά δεν είμαστε ακόμα εκεί.

ΝΦ: Ανοίγω παρένθεση, γιατί αναφερθήκατε στη μείωση του κόστους και το κόστος παραγωγής προφανώς επιβαρύνθηκε τα προηγούμενα χρόνια από το ενεργειακό, αλλά και από άλλες αιτίες. Θέλετε να μας πείτε λίγο αν αυτό έχει διορθώσει, γιατί αντιλαμβανόμαστε όλοι ότι είναι μέρος του μετακυλιούμενου κόστους το οποίο καταλήγει να γίνει πληθωρισμός στην οικονομία.

ΛΣ: Ο πληθωρισμός ήταν εισαγόμενος στη χώρα μας. Είχε να κάνει με την εφοδιαστική αλυσίδα. Όταν έρχονται από πάρα πολύ μακριά οι πρώτες ύλες ή όταν έρχονται με πολύ ακριβά μεταφορικά, αν θέλετε αυτό αναγκαστικά πρέπει να μετακυλιθεί στον καταναλωτή και συνέβη σε μεγάλο βαθμό. Σε κάποιες βιομηχανίες οι οποίες παράγουν όχι καταναλ ωτικά προϊόντα προσπάθησαν να το κρατήσουν όσο μπορούσαν να μειώσουν την οποιαδήποτε κερδοφορία για να μην μετακυλιθεί, γιατί ξέρετε, η ανταγωνιστικότητα είναι το νούμερο ένα πράγμα. Αν οι επιχειρήσεις δεν είναι ανταγωνιστικές δεν έχουν λόγο να υπάρχουν.

ΝΦ: Εννοείτε να παράγουν ένα προϊόν το οποίο να είναι σε τιμή καλύτερη από τις χώρες τις οποίες ανταγωνιζόμαστε.

ΛΣ: Ακριβώς.

ΝΦ: Είναι πολλοί άνθρωπο οι οποίοι πραγματικά δεν το κατανοούν όταν λέμε “ανταγωνισμό”. Και επειδή πολλά έχουν χρωματιστεί εδώ στην προηγούμενη δεκαετία με αρνητική χροιά, είναι κάτι καλό το να είσαι ανταγωνιστικός στις διεθνείς αγορές.

ΛΣ: Είναι κάτι πάρα πολύ καλό, όπως είναι κάτι πάρα πολύ καλό να βγάζεις κέρδη και να υπάρχει κερδοφορία, γιατί και αυτό δαιμονοποιήθηκε δυστυχώς και αν δεν υπάρχουν επιχειρήσεις δεν θα υπάρχουν θέσεις εργασίας και αν δεν υπάρχουν θέσεις εργασίας δεν θα υπάρχει πλούτος. Η κοινωνία που θα πρέπει να αγκαλιάσει, να αγαπήσει θα μου επιτρέψετε να σας πω, τις επιχειρήσεις και τις επενδύσεις για να μπορούν οι άνθρωποι να βρουν δουλειά και να μπορεί να πάνε όλα καλύτερα. Ειδικά στο ΣΒΕ το θέμα της υγιούς επιχειρηματικότητας το έχουμε πάρα πολύ ψηλά ακριβώς για το λόγο που είπατε διότι δαιμονοποιήθηκε χωρίς λόγο και μιλούσαμε για ανταγωνιστικότητα και ο κόσμος νόμιζε ότι αυτό ήταν άπιαστα χρήματα, άπιαστα κέρδη για να κάποιος άνθρωπος να βγάλει στην άκρη περισσότερα χρήματα. Όχι, γιατί οι επιχειρήσεις αυτό που κάνουν κατά κανόνα και αυτό φαίνεται με νούμερα και με αποτελέσματα, όταν υπάρχουν πολλά κέρδη τα ξανά επενδύουν στις επιχειρήσεις. Αυτά τα πράγματα είναι ξεκαθαρισμένα πια δεν είναι ότι κάποιος τα βάζει στην τσέπη του. Η ανταγωνιστικότητα είναι πολύ καλό πράγμα, η ενέργεια είναι ένα από τα θέματα που απασχόλησε και θα απασχολήσει, διότι δεν φαίνεται ότι αυτό έχει φύγει πια. Μπορεί να περνάμε μία καλή περίοδο για τα κόστη της ενέργειας, αλλά ο χειμώνας είναι μπροστά μας. Είναι από τους λόγους που ανέβηκε πάρα πολύ το κοστολόγιο και βλέπουμε τα προϊόντα στα ράφια όσον αφορά τα τρόφιμα επιβαρύνθηκαν πολύ, αλλά και τα βιομηχανικά προϊόντα. Το βασικότερο ήταν η ενέργεια, τα επιτόκια τώρα είναι ένα σοβαρό πρόβλημα. Δεν είναι ελληνικό όμως, είναι ένα θέμα το οποίο είναι

ΝΦ: Το οποίο όμως έρχεται προσθετικά στα προηγούμενα.

ΛΣ: Έρχεται αθροιστικά και μεγαλώνει περισσότερο τις ανατιμήσεις που αναγκαστικά κάνουν οι μεταποιητικές επιχειρήσεις.

ΝΦ: Η ιστορία “ανθρώπινο δυναμικό” στο οποίο αναφερθήκατε, ξέρουμε ότι υπάρχουν ελλείψεις σε προσωπικό, ξέρουμε ότι υπάρχει και ένας στόχος ο οποίος προφανώς θα επηρεάσει την ανταγωνιστικότητα να αυξηθούν οι μισθοί. Αντιλαμβανόμαστε λοιπόν ότι έχει δημιουργηθεί μία κατάσταση μειωμένης προσφοράς εργατικού δυναμικού και αυξημένης ζήτησης. Είναι συνθήκη ικανή για να αυξηθούν με ένα υγιή τρόπο οι μισθοί ή πάμε σε αναζωπύρωση πληθωριστικών πιέσεων απλώς;

ΛΣ: Φοβάμαι ότι αυτή η εξίσωση είναι δύσκολη. Δεν μπορούμε να μιλήσουμε κατευθείαν για αυξήσεις μισθών όταν υπάρχει τρομακτική έλλειψη σε δυναμικό και υπάρχει σε όλα τα επίπεδα. Υπάρχει σε στελεχιακό δυναμικό, υπάρχει σε εργατικό δυναμικό, υπάρχει σε όλη τη χώρα, προσπαθούν πάρα πολύ επιχειρήσεις να κάνουνε και το app skilling και το reskilling, να μπορέσουν να εκπαιδεύσουν το προσωπικό. Υπάρχει όμως έλλειψη. Αυτό είναι ένα φαινόμενο που πρέπει να σας συνεργαζόμαστε πάρα πολύ και με την ΔΥΠΑ σαν ΣΒΕ και κάνουμε πολύ ωραία προγράμματα, κάνουμε και workshops εσωτερικά. Είναι ένα φαινόμενο που δεν το έχουμε εξηγήσει καλά, δηλαδή το ποσοστό της ανεργίας με την έλλειψη που υπάρχει στο προσωπικό το οποίο πραγματικά είναι τεράστιο να ξέρετε, είναι μεγάλο δηλαδή είναι σοβαρό θέμα. Δεν μας δίνει εξήγηση γιατί συμβαίνει αυτό. Είναι ένα περίεργο φαινόμενο. Σίγουρα έχω φύγει πάρα πολλοί άνθρωποι στο εξωτερικό. Σίγουρα είναι οι άνθρωποι ψάχνουν άλλου είδους εργασία ίσως. Αρχίζουν και ενδιαφέρονται περισσότερο για εργασία που είναι από το σπίτι. Πρέπει και οι επιχειρησεις σιγά-σιγά να έτσι λίγο να κάνουν μία προσαρμογή στα νέα δεδομένα. Σίγουρα όμως αυτή τη στιγμή υπάρχουν τομείς, όπως ο τουρισμός φερειπείν ο οποίος πραγματικά δεν μπορεί να λειτουργήσει εξαιτίας της έλλειψης του προσωπικού. Είναι κάτι το οποίο πρέπει όλοι μαζί, το κράτος, οι επιχειρήσεις, εμείς οι σύνδεσμοι να βρούμε μία λύση, γιατί θεωρώ αν με ρωτούσατε τι ήταν το νούμερο ένα πρόβλημα αυτή τη στιγμή για την επιχειρηματικότητα θα σε έλεγα αυτό.

ΝΦ: Η έλλειψη.

ΛΣ: Ακόμα και μεγαλύτερο από την ενέργεια και τα επιτόκια που συζητήσαμε, διότι υπάρχει πάρα πολύ μεγάλη έλλειψη. Ξέρω επενδύσεις που ολοκληρώθηκαν, ήταν ώριμες και δεν προχώρησαν, γιατί δεν μπορούσαν να καλύψουν τις θέσεις εργασίας που θέλανε στην περιφέρεια κυρίως, αλλά σημαντικές επενδύσεις.

ΝΦ: Πόσοι μπορεί να λείπουν αυτή τη στιγμή; Έχουμε 500 και παραπάνω χιλιάδες ανέργους καταγεγραμμένους σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή, δικαιούχοι επιδομάτων είναι κοντά στο 1 εκατομμύριο που είναι εγγεγραμμένοι στα αρχεία της ΔΥΠΑ. Το ερώτημα είναι πόσοι μας λείπουν, γιατί σίγουρα αυτοί οι άνθρωποι προφανώς γίνονται προσπάθειες να ενταχθούν, γιατί υπάρχουν και πολλοί άλλοι -διάβαζα τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ- υπάρχουν από 35 έως 50, 990.000 άνθρωποι οι οποίοι είχαν δουλέψει στο παρελθόν και τώρα δεν ψάχνουν για δουλειά. Αυτοί κάπου είναι είτε σε μαύρη εργασία, δεν φαντάζομαι ότι μεγαλώνουν παιδιά στο σπίτι. Ενδεχομένως ένα μέρος από αυτούς. Κάτι πρέπει να κάνουμε για όλους αυτούς.

ΛΣ: Την απάντηση τη δώσατε ήδη. Αν αθροίσουμε τα νούμερα που είπατε, έχετε απαντήσει εσείς.

ΝΦ: Έχουμε καλύψει το κενό μας.

ΛΣ: Φαίνεται ότι μιλάμε για ένα εκατομμύριο. Οπωσδήποτε είναι πάρα πολλοί που κάθονται και παίρνουν επιδόματα, ενώ θα μπορούσαν να εργαστούν. Υπάρχει και εκεί ένα ζήτημα και εκεί χρειάζεται μία δουλειά από όλες τις πλευρές, διότι σίγουρα υπάρχει και μαύρη εργασία, σίγουρα υπάρχει αδήλωτη εργασία και αυτό είναι πάρα πολύ κακό και πρέπει και εκεί και οι επιχειρήσεις αλλά και το κράτος να βοηθήσει να εντατικοποιήσει αν θέλετε και τους ελέγχους να είναι πιο ουσιαστικοί. Το σημαντικό είναι ότι πρέπει να γίνει εκπαίδευση, δηλαδή εκπαίδευση σε θέματα που υπάρχουν ανάγκη. Ψηφιακή αναβάθμιση ένα από τα πολύ σημαντικά.

ΝΦ: Επαγγελματική εκπαίδευση.

ΛΣ: Ναι, εξειδίκευση όμως. Οπότε εκεί να μπορούν να βρουν δουλειά σε συγκεκριμένους τομείς. Πράσινη ανάπτυξη είναι ένα άλλο θέμα το οποίο όλες οι εταιρείες σιγά-σιγά ψάχνουν ανθρώπους που να μπορούν προς αυτή την κατεύθυνση να βοηθήσουνε. Εάν γίνει αυτή η εκπαίδευση είτε εσωτερικά σε επιχειρήσεις είτε και από το δημόσιο που ήδη γίνεται και γίνονται ξέρετε πάρα πολλά. Δηλαδή υπάρχουν αυτή τη στιγμή επιδοτούμενα μεταπτυχιακά προγράμματα γύρω από αυτά. Δηλαδή γίνονται πράγματα. Εάν όλα αυτά συντονιστούν και ο ΣΒΕ εργάζεται πολύ σκληρά πρέπει να σας πω, κάνουμε πάρα πολλά πράγματα. Νομίζω ότι σιγά-σιγά θα μπορέσουμε να το λύσουμε. Επίσης προσπαθεί το κράτος να βρει έναν τρόπο είτε για τους εργάτες γης, αλλά και για άλλες ειδικότητες να μπορούν να παραμένουν άνθρωποι που είναι είτε μετανάστες είτε έρχονται από κάποια άλλη χώρα, γιατί τώρα έχουμε δυσκολία σε αυτό, δηλαδή υπάρχουν άτομα που θέλουν να εργαστούν, έχουν ικανότητες, έχουν πτυχία, αλλά επειδή δεν έχουν τη σωστή άδεια παραμονής δεν μπορούν να εργαστούν. Και εκεί θέλουμε να γίνουν πάρα πολλά πράγματα, γιατί όταν χρειάζεσαι κόσμο πρέπει να σταματήσουμε αυτά τα κλισέ αν ο άλλος είναι μουσουλμάνος, ή είναι χριστιανός ή είναι από ποιο χρώμα δέρματος και πρέπει να έχουμε την λογική να αναπτύξουμε τους ικανούς. Το ίδιο ισχύει και για την επιχείρηση να μπορούν να μπουν οι γυναίκες περισσότερο στο χώρο. Ο Πισσαρίδης ήταν από τα βασικά πράγματα που είπε, πώς μπορεί στην μελέτη την περιβόητη, την πολύ σημαντική είπε ότι η γυναικεία εργασία είναι ένας από τους τρόπους που μπορούμε να μειώσουμε την ανεργία. Τι εννοούσε με αυτό, για να το εξηγήσουμε. Εννοεί ότι πρέπει να δημιουργηθούν δομές που να κρατήσουν τα παιδιά των γυναικών, να κρατήσουν τους ηλικιωμένους γονείς, να βοηθήσουν στο σπίτι με όποιον τρόπο χρειάζεται. Αν αυτό το λύσουμε είναι πάρα πολλές οι γυναίκες που θέλουν να εργαστούν και αν λυθούν αυτά τα θέματα θα μπουν στην αγορά εργασίας.

ΝΦ: Και θα αυξήσουμε την παραγωγικότητα στην οικονομία το οποίο είναι το ζητούμενο. Ξαναγυρίζω λίγο στο παραγωγικό πρότυπο το οποίο από ότι καταλαβαίνω εξαρτάται από όλα αυτά τα οποία συζητάμε, αλλά εν πολλοίς πολύ εξαρτάται και το μέλλον μας από το νέο παραγωγικό πρότυπο δεδομένου ότι έχουμε ήδη ένα πολύ αρνητικό εμπορικό ισοζύγιο το οποίο επέστρεψε αμέσως μετά την πανδημία όταν αυξήθηκε απότομα η κατανάλωση, η συμπιεσμένη κατανάλωση και επειδή θυμόμαστε όλοι, εδώ ήμασταν τα αρνητικά φαινόμενα του 2009 και το 2008, όπου μία χώρα χρεοκόπησε και ως προς αυτό το κομμάτι. Και επειδή δεν θέλουμε να το ξαναζήσουμε μήπως οι εταιρείες, οι βιομηχανίες όσες είναι εδώ στην Ελλάδα δεν κοιτούν επαρκώς τις αγορές του εξωτερικού, αλλά κοιτούν περισσότερο εδώ στο εσωτερικό και αυτό είναι επιζήμιο για την ελληνική οικονομία;

ΛΣ: Δεν θα το έλεγα αυτό ακριβώς έτσι, αλλά η εξωστρέφεια για την οποία μιλάτε και αυτή έχει κάποιες προϋποθέσεις. Ένα είναι αυτό που είπαμε πριν, ψηφιακή αναβάθμιση, πράσινη ανάπτυξη. Αυτά είναι δύο πράγματα που στον παγκόσμιο στίβο, όταν βγαίνουν οι εταιρείες σε διεθνείς αγορές πρέπει να είναι λυμένα. Αυτά όμως κοστίζουν για να γίνουνε. Δεν είναι εύκολα. Προσπαθούν οι εταιρείες, πάνε προς αυτή την κατεύθυνση. Δεν το έχουν όλοι καταφέρει, αλλά σιγά-σιγά νομίζω ότι και με αυτά τα στοχευμένα, ας πούμε το RRF έχει πάρα πολλά τέτοια προϊόντα μέσα. Είναι στοχευμένα για την ψηφιακή αναβάθμιση της εταιρείας. Ξέρετε η ψηφιακή αναβάθμιση είναι ένας από τους τομείς που η χώρα, το κράτος έχει κάνει άλματα σε σχέση με τις επιχειρήσεις. Οι επιχειρήσεις δεν έχουν πάει σε αυτό το βαθμό που θα έπρεπε να είναι ακόμα. Εάν το κάνουμε θα είναι πιο ανταγωνιστικές και θα μπορούν πιο εύκολα να έχουν τις εξαγωγές και ούτε και οι εξαγωγές να ξέρετε πάντα είναι πανάκεια. Από την άλλη πλευρά, για να κάνουν εξαγωγές πρέπει να είναι οπωσδήποτε ανταγωνιστικές, για να είναι ανταγωνιστικές πρέπει να έχουν χαμηλά κοστολόγια, να είναι σύγχρονα προϊόντα, φιλικά προς το περιβάλλον, να καλύπτουν προδιαγραφές. Αυτό δεν είναι πάντα εύκολο να το πετύχουν, γιατί κοστίζει.

ΝΦ: Ένας από τους τρόπους για να το πετύχουμε είναι προφανώς να βρούμε ένα τρόπο να μειώσουμε άλλες εισαγωγές που μας επιβαρύνουν, όπως είναι η ενέργεια. Για να το κάνουμε αυτό προφανώς πρέπει να αλλάξουμε το μεταφορικό μοντέλο των προϊόντων μας και λέγαμε νωρίτερα για δίκτυα. Ένα από τα προβλήματα είναι ότι δεν έχουμε ένα καλό δίκτυο μεταφοράς προϊόντων. Έχουμε το οδικό δίκτυο το οποίο είναι πόσες δεκαετίες πίσω; Παντού μεταφέρονται με τρένο, το οποίο στοιχίζει λιγότερο. Εμείς δεν έχουμε καν σε σιδηρόδρομο. Το ερώτημα είναι επειδή στην περιφέρεια υπάρχουν και άλλα επιμέρους ζητήματα και επειδή καλύπτουν μεγάλο μέρος των περιφερειακών βιομηχανιών, αυτές οι περίφημες ΒΙ.ΠΕ. και αυτά τα κίνητρα που υπήρχαν για εγκατάσταση σε κάποιες περιοχές, όπως για παράδειγμα στη Θράκη, όλα αυτά αποδίδουν, λειτουργούν όλα αυτά ή θέλουν επανασχεδίαση;

ΛΣ: Θέλουν επανασχεδίαση με την έννοια ποια; Οι ΒΙ.ΠΕ. κάνουν μεγάλες προσπάθειες και τώρα μάλιστα έχουν εκσυγχρονιστεί ή προσπαθούν να εκσυγχρονιστούν και γίνεται μία πολύ καλή δουλειά προς αυτή την κατεύθυνση, αλλά δεν είναι αρκετό. Μπορεί να υπάρχουν αναπτυξιακός νόμος ο οποίος είναι επίσης προς την καλή κατεύθυνση, όμως αν δεν υπάρχει σιδηροδρομικό δίκτυο και το κόστος μεταφοράς ενός προϊόντος από τη Θράκη στη μεγάλη αγορά που είναι η Αθήνα με το φορτηγό είναι δυσβάστακτο, ενώ με το τρένο θα ήταν το μισό δεν θα προχωρήσει η επένδυση ή αν θέλετε οι ήδη κατεστημένες εκεί βρίσκουν άλλους τρόπους. Θα βρούνε αν μπορούν να λιμάνι, θα βρούνε να μπορούν κάτι άλλο.Ο εμπορευματικός σιδηρόδρομος σε περιοχές της Ελλάδος, όπως είναι η Θράκη που αναφέραμε είναι ανύπαρκτος, δεν υπάρχει, δεν είναι ότι υπάρχει και είναι κακός. Όταν στη Βουλγαρία τη δεκαετία του ‘60 όλες οι γραμμές των τρένων μπαίνανε μέσα

ΝΦ: Εμείς έχουμε τη μετεξέλιξη του καρβουνιάρη από ότι καταλαβαίνω.

ΛΣ: Ναι,  θα γίνει όμως και αυτό. Και ευτυχώς ξεκινάνε πράγματα, θα γίνουν. Αλλά αν δεν γίνουν δύσκολα μπορεί να μειωθεί η απόσταση.

ΝΦ: Με βοηθάτε λίγο, επειδή γνωρίζω οι βορειοελλαδίτες κατέχετε καλά την ανάπτυξη περιοχής. Οι χώρες της βαλκανικής τι κάνουν αυτή την περίοδο; Ακούμε για παράδειγμα εξαιρετικά καλά νέα επενδυτικά από τη Ρουμανία η οποία ξαφνικά έχει γίνει το επίκεντρο των επενδύσεων από όλη την Ευρώπη. Η Βουλγαρία, η Βόρειος Μακεδονία, η Αλβανία, η Τουρκία σε τι κατάσταση βρίσκονται σε σχέση με την Ελλάδα;

ΛΣ: Η Ρουμανία, όπως είπατε έχει έαν τρομακτικό ρυθμό ανάπτυξης σε όλα τα επίπεδα, κυρίως όμως σε επενδύσεις που αφορούν οικιστικά θέματα. Αφορά πάρα πολύ την κατασκευή, την οικοδομική δραστηριότητα, αλλά έχει ένα ρυθμό ανάπτυξης πολύ υψηλό. Οι άλλες χώρες που αναφέρατε είναι και χώρες προς ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση και οι πληροφορίες είναι ότι θα μπουν και θα μπουν και πολύ γρήγορα και αυτό κάτι δείχνει. Υπάρχει ρυθμός ανάπτυξης πολύ καλός. Η Τουρκία είναι μία ιδιαίτερη περίπτωση, είναι μία χώρα με τεράστια βιομηχανία. Ξέρετε έχει πολλά παράδοξα αυτή η χώρα. Από τη μία, έχει ένα ανελεύθερο καθεστώς, το ξέρουμε όλοι. Από την άλλη όμως σε επιχειρήσεις και ειδικά στη βιομηχανία δίνει απίστευτα κίνητρα για επενδύσεις, δηλαδή μιλάω με επιχειρήσεις μέλη μας τα οποία έχουν και εκεί θυγατρικές ή συνεργάζονται και αυτά που μου λένε σε σχέση με το τι κάνουμε εμείς στη χώρα μας, τι παρέχουν εκεί, ρεύμα ας πούμε, δεν υπάρχει κόστος. Την ενέργειά του κόστους την τρώει όλο το κράτος, λέει “μη σε νοιάζει εσένα, εσύ κοίτα να παράξει αυτό το προϊόν, ας το το ρεύμα να το πληρώσω εγώ”. Μιλάμε για τέτοια ακραία πράγματα. Από την άλλη βέβαια, δεν τηρούνται κάποιοι όροι σε θέματα που αφορούν, ξέρετε η Ευρωπαϊκή Ένωση με το green deal έχει γίνει πάρα πολύ αυστηρή στους όρους που αφορούν την πράσινη ανάπτυξη και πως πρέπει να παράγει κάποιος το προϊόν το οποίο είναι και πολύ σωστό βέβαια, γιατί αυτή είναι η κατεύθυνση. Στην Τουρκία δεν υπάρχει αυτό. Οπότε ξεκινάει με μία γραμμή εκκίνησης πολύ διαφορετική στο κόστος. Τα προιοντα τους βέβαια δεν έχουν την ποιότητα πολλές φορές που θα είχαν τα δικά μας αν τα συγκρίνουμε, αλλά ο ρυθμός ανάπτυξης και ο ρυθμός παραγωγής και επενδύσεων είναι πολύ υψηλός. Αλλά η Τουρκία ξαναλέω είναι ένα ειδικό καθεστώς. Είναι μία χώρα με αντιφάσεις και ιδιαιτερότητες.

ΝΦ: Άρα έχουμε να ανταγωνιστούμε χώρες στον περίγυρό μας, όχι απαραίτητα ευθέως, ανταγωνιστικές σε εμάς, αλλά ανταγωνιζόμαστε στο πεδίο της προσέλκυσης επενδύσεων και αυτές δίνουν περισσότερα κίνητρα και χαμηλότερους φορολογικούς συντελεστές. Το λέω αυτό, γιατί στην προεκλογική περίοδο μιλάγαμε για άνοδο, για αύξηση στους φορολογικούς συντελεστές των επιχειρήσεων.

ΛΣ: Ναι, δεν είμαστε εκεί. Θα προτιμούσαμε να μην το πετύχουμε αυτό. Γιατί πραγματικά θα επιβαρύνει έτι περαιτέρω.

ΝΦ: Τράπεζες. Πού βρίσκεται η κατάσταση και η σχέση της Ελληνικής Βιομηχανίας με το τραπεζικό σύστημα. Έχει ανακάμψει; Έχει αλλάξει η σχέση; Τα νούμερα δείχνουν εξαιρετικά, υπέρ κεφαλαιοποιημένες, με υψηλούς δείκτες ρευστότητας, μειωμένα κόκκινα δάνεια σε σχέση με το παρελθόν, υψηλά σχέση με την Ευρώπη, με πολύ καλύτερες γενικώς συνθήκες αυτό το εισπράττετε το αντίκτυπο το θετικό ως κλάδος;

ΛΣ:  Για να είμαστε ειλικρινείς όχι. Οι τράπεζες σήμερα δανειοδοτούν σε αυτούς που δεν έχουν ανάγκη. Σε αυτούς που πραγματικά έχουν ανάγκη, ενώ είναι επιχειρήσεις οι οποίες έχουν τo going concern, δηλαδή έχουν πολύ καλά αποτελέσματα, έχουν πολύ καλούς στόχους, έχουν πολύ καλή ανάπτυξη, τζίρους, κερδοφορίες, είναι σε ένα επίπεδο το οποίο είναι γενικά αποδεκτό. Εάν δεν έχουνε να δώσουν εξασφαλίσεις αυτές που πρέπει δε θα δανειοδοτηθούν. Αυτό είναι ένα πρόβλημα. Το ξέρει όμως και η κυβέρνηση αυτό και για αυτό βλέπετε ότι υπάρχουν αυτά τα συνδυαστικά εργαλεία που με την αναπτυξιακή τράπεζα, με ΕΣΠΑ. Οπότε μέσα από εκεί

ΝΦ: Ταμείο ανάκαμψης

ΛΣ: Ταμείο ανάκαμψης, το Ελλάδα 2.0.

ΝΦ: Αυτό είναι τραπεζικό σύστημα με δεκανίκια.

ΛΣ: Ακριβώς, έτσι μέσα από εκεί μπορούνε και μπαίνουν σε στοχευμένες δράσεις, αυτές που αναφέραμε πριν, οπότε αυτό λίγο το καλύπτει. Από εκεί και πέρα πέρασαν και οι τράπεζες πολλά όμως να είμαστε και δίκαιοι και ειλικρινείς, με την έννοια ότι αυτή η δεκαετία η τρομερή και αυτός ο πακτωλός των κόκκινων δανείων που τώρα σιγά-σιγά ας πούμε ότι ξεδιαλέγετε και για αυτές ήταν δύσκολο, δεν ήταν εύκολο. Πρέπει όμως να μπούνε και εκείνες σε μία λογική, να ενσκήψουν στα θέματα των εταιρειών, να μπορούν να στηρίξουν τις επιχειρήσεις με κάποιους όρους οπωσδήποτε. Για τις υγιείς επιχειρήσεις μιλάμε πάντα, το τονίζω, για τις επιχειρήσεις που έχουν το going concern, ώστε να μπορεί να στηριχθεί η οικονομία. Γιατί δεν μπορεί να προχωρήσουν οι επενδύσεις, δεν μπορεί να προχωρήσει η επιχειρηματικότητα αν δεν υπάρχει και ο τραπεζικός δανεισμός σε ένα ποσοστό που είναι υγιές για τις επιχειρήσεις.

ΝΦ: Νιώθω με το τραπεζικό σύστημα σαν να έχουνε δείκτες ρίσκου της προηγούμενης δεκαετίας. Το λέω αυτό γιατί πολλές επιχειρήσεις έχουν σωθεί, έχουν αντέξει στα δύσκολα και επειδή είχαν ένα βεβαρημένο παρελθόν ανέκαμψαν από αυτό, δεν έχουν πρόσβαση σε χρηματοδότηση. Μήπως δεν έχουμε συζητήσει επαρκώς, δηλαδή δεν έχουμε μπει στις επιμέρους παραμέτρους βάσει των οποίων προκύπτει το αξιόχρεο ή μη;

ΛΣ: Εδώ έχουμε κατηγορίες, δηλαδή οι μεγάλες επιχειρήσεις έχουν άλλο status. Οι μεγάλες επιχειρήσεις που άντεξαν, ειδικά αν είναι και πολυεθνικές εταιρείες ισχύουν άλλα δεδομένα. Ο κορμός της ελληνικής οικονομίας όμως είναι οι μεσαίες και μικρές επιχειρήσεις. Αυτές σας διαβεβαιώ, οι εταιρείες που άντεξαν άντεξαν γιατί οι επιχειρηματίες βάλανε το χέρι στην τσέπη, οι εργαζόμενοι -που σε αυτές τις περιπτώσεις είναι συνήθως οικογένεια, δεν είναι απλώς εργαζόμενοι- βάλανε πλάτη και δεν είναι υπερβολή να σας πω ότι θεωρούνται αν θέλετε μικροί ήρωες αυτές οι επιχειρήσεις που άντεξαν. Βεβαίως κάποιες δεν άντεξαν. Αυτές λοιπόν πραγματικά είναι κρίμα, είναι έλλειψη ενσυναίσθησης να το πω, αν μπορεί να μιλήσει κανείς με αυτούς τους όρους για την επιχειρηματικότητα, διότι αν και τώρα δεν μπορέσουμε να τη στηρίξουμε θα χαθεί ένας κορμός. Και αυτό θα το ψάχνουμε μετά, θα το ζητάμε και δεν θα το βρούμε. Όμως οι όροι αυτοί δεν διαμορφώνονται μόνο από τις τράπεζες. Διαμορφώνονται μαζί και από την κοινωνία, αν θέλετε, είναι και μία μορφή κοινωνικού συμβολαίου. Πρέπει να καταλάβουμε και οι επιχειρηματίες τις υποχρεώσεις μας, αλλά και το κράτος να βοηθήσει προς αυτή την κατεύθυνση.

ΝΦ: Τελευταία ερώτηση: δύο ή τρία ζητήματα, όσα θέλετε εσείς τα οποία κρίνετε ότι είναι οι πρώτες προτεραιότητες αυτή τη στιγμή για τη βιομηχανία. Δύο τρεις βασικές κινήσεις που θα τις λέγατε στον αρμόδιο υπουργό ότι με αυτές τις κινήσεις ξεκλειδώνεις όχι πολλές, αλλά κάποιες νέες επενδύσεις.

ΛΣ: Το ανθρώπινο δυναμικό, πρέπει όλοι μαζί να δουλέψουμε προς την κατεύθυνση που είπαμε. Τα επιτόκια δανεισμού, πρέπει η χώρα να δημιουργήσει ένα ανάχωμα, να το χειριστούμε αυτό το θέμα. Δεν μπορούμε να το αφήσουμε να έρθει ανεξέλεγκτο, όπως θα είναι στην Ευρώπη που ακόμα δεν έχει διαφανεί και πως θα είναι. Και βεβαίως η ενέργεια η οποία καραδοκεί.

ΝΦ: Ευχαριστώ πολύ!

ΛΣ: Και εγώ σας ευχαριστώ!

ΝΦ: Καλό καλοκαίρι!

ΛΣ: Επίσης, καλό καλοκαίρι!