Τραπεζικά δάνεια με γνώμονα τον άνθρωπο και το περιβάλλον

Η Νέα Ζηλανδία θα γίνει πιθανότατα η πρώτη χώρα στον κόσμο που θα υποχρεώνει δια νόμου τις τράπεζές της να εκπονούν και να καταθέτουν μελέτη για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των δανείων που θα χορηγούν. Η πρώτη ανάγνωση του σχετικού νομοσχεδίου ξεκίνησε στο Κοινοβούλιο της χώρας, που επί πρωθυπουργίας της Τζασίντα Άρντερν είναι αλήθεια ότι βρίσκεται στην πρωτοπορία των εξελίξεων σε πολλούς τομείς της παγκόσμιας οικονομικής και κοινωνικής ζωής.

Η νεοζηλανδή πρωθυπουργός έχει βάλει βέβαια ως στόχο να «απελευθερώσει» πλήρως τη χώρα της από τον άνθρακα έως το έτος 2050. Αλλά η «πράσινη μετάβαση» φαίνεται πως δεν έχει γίνει συνείδηση μόνο των κυβερνώντων πολλών κρατών του πλανήτη – μόνο πλουσίων βέβαια, οι φτωχές έχουν επείγοντα προβλήματα καθημερινής επιβίωσης των πολιτών τους να λύσουν. Διέπει τις στρατηγικές ανάπτυξης και των ίδιων των επιχειρήσεων του ευρύτερου χρηματοπιστωτικού τομέα.

Η Wall Street «πρασινίζει»

Ακόμα και οι τράπεζες της Wall Street, που de facto χρηματοδοτούν τις πλέον ενεργοβόρες και ρυπογόνες επιχειρήσεις του πλανήτη, έχουν θέσει εν προκειμένω πολύ φιλόδοξους στόχους. Η JPMorgan Chase & Co., για παράδειγμα, έχει προγραμματίσει την εκταμίευση 2,5 τρισ. δολαρίων σε ορίζοντα χρόνου 10 ετών για την χρηματοδότηση επενδύσεων και πρωτοβουλιών κατά της κλιματικής αλλαγής και υπέρ μιας βιώσιμης ανάπτυξης.

Για τους ίδιους σκοπούς η Citigroup Inc. έχει ανακοινώσει ότι θα στηρίξει χρηματοδοτικά προγράμματα ύψους 1 τρισ. δολαρίων έως το 2030. Ανάλογες ανακοινώσεις με υψηλή αίσθηση περιβαλλοντικής και κοινωνικής ευθύνης είχε κάνει νωρίτερα η Bank of America Corp., ενώ και η Goldman Sachs έχει επίσης θέσει στόχους για την χρηματοδότηση επενδύσεων με μηδενικούς ρύπους άνθρακα.

«Οι τέσσερις μεγαλύτερες τράπεζες της Wall Street έχουν αναλάβει την υποχρέωση να στηρίξουν προγράμματα που προωθούν μια οικονομία χαμηλών ρύπων άνθρακα, ευθυγραμμιζόμενες με τις επιδιώξεις του Λευκού Οίκου για την καταπολέμηση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και την κλιματική αλλαγή», σημειώνει το Bloomberg. Διότι, κακά τα ψέματα, το έναυσμα για την «πράσινη στροφή» του αμερικανικού αλλά και διεθνούς χρηματοοικονομικού κλάδου είναι η αλλαγή φρουράς στο Λευκό Οίκο.

Η μάχη κατά των ανισοτήτων

Η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής όμως δεν μπορεί να έχει επιτυχία δίχως τη συμμετοχή των αναπτυσσόμενων χωρών. Η Κίνα, ως γνωστόν, έχει ξεπεράσει τις ΗΠΑ και είναι πλέον ο μεγαλύτερος ρυπαντής του πλανήτη, ενώ η περιβαλλοντική επιβάρυνση των φτωχών χωρών της Αφρικής και της Ασίας είναι δυσανάλογα μεγάλη συγκριτικά με τις οικονομικές και βιομηχανικές δραστηριότητές τους.

Η κοινή αυτή διαπίστωση φέρνει στην επιφάνεια το οξύ ζήτημα των οικονομικών, φυλετικών και κοινωνικών ανισοτήτων. Η μάχη κατά της κλιματικής αλλαγής, δηλαδή, δεν μπορεί να κερδηθεί αν δεν κερδηθεί ταυτόχρονα και μια άλλη μάχη του σύγχρονου ανθρώπου, η μάχη κατά των ανισοτήτων στον πλανήτη.

Πρόκειται για μια διαπίστωση που φαίνεται πως ενστερνίζεται και ο χρηματοπιστωτικός τομέας. Κάτι περισσότερο από το ήμισυ των κονδυλίων που θα εκταμιεύσουν για περιβαλλοντικά προγράμματα οι τράπεζες της Wall Street προορίζεται για την χρηματοδότηση εναλλακτικών πηγών ενέργειας, για την προστασία των υδάτινων πόρων και για την προώθηση βιώσιμων αγροτικών καλλιεργειών.

Τα υπόλοιπα, διόλου ευκαταφρόνητα σε μέγεθος, κονδύλια (περισσότερα από 1,5 τρισ. δολάρια σε ό,τι αφορά τις τέσσερις μεγαλύτερες τράπεζες της Wall Street) προορίζονται για την προώθηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων σε αναπτυσσόμενες περιοχές του πλανήτη, για την ανέγερση κατοικιών, για τη μείωση των διακρίσεων εις βάρος των γυναικών και των μειονοτήτων και για την προστασία της φυλετικής και εθνοτικής ποικιλομορφίας.

Η περίπτωση της JPMorgan

Ίσως να βοηθά και το γεγονός ότι στην ηγεσία της JPMorgan βρίσκεται ένας «ακτιβιστής» και εν πάση περιπτώσει ασυνήθιστος και ρηξικέλευθος τραπεζίτης όπως ο Τζέιμι Ντάιμον, αλλά η συγκεκριμένη τράπεζα θα έλεγε κανείς ότι δίνει το ρυθμό για την πράσινη στροφή που επιχειρεί η Wall Street.

«Η κλιματική αλλαγή και οι ανισότητες συνιστούν τα δύο κρίσιμα ζητήματα της εποχής μας», σημειώνει σε πρόσφατη ανακοίνωσή του προς τους μετόχους της τράπεζας ο Ντάιμον. Και προσθέτει ότι «πρόκειται για ένα συνδυαστικό πρόβλημα η λύση του οποίου δεν είναι τόσο απλή όσο να απεξαρτηθεί κανείς από τα ορυκτά καύσιμα».

Πολλά απομένουν ασφαλώς ακόμα να γίνουν για να αντιμετωπιστούν τα «δύο κρίσιμα ζητήματα της εποχής μας», κατά τον αμερικανό τραπεζίτη. Η ίδια η JPMorgan, για παράδειγμα, παραμένει η τράπεζα με τις μεγαλύτερες στον κόσμο χρηματοδοτήσεις επιχειρήσεων με μεγάλη κατανάλωση ορυκτών καυσίμων. Σύμφωνα με στοιχεία του Bloomberg, μετά τη διεθνή Συμφωνία για το Κλίμα που υπεγράφη το 2015 στο Παρίσι, η τράπεζα του Ντάιμον έχει δανειοδοτήσει εξαιρετικά ρυπογόνες επενδύσεις ύψους 189 δισ. δολαρίων.

Το Πιστοποιητικό Πράσινου Ενεργητικού

Είναι προφανές ότι οι επιχειρηματικές πρωτοβουλίες για την αντιμετώπιση κοινωνικών ζητημάτων δεν αρκούν. Απαιτείται κεντρικός σχεδιασμός και πολιτική βούληση από τις εκλεγμένες κυβερνήσεις. Η διακυβέρνηση Μπάιντεν δεν κρύβει ότι επιθυμεί θα αναλάβει ηγετικό ρόλο παγκοσμίως προς την κατεύθυνση αυτή. Αλλά και η Ευρωπαϊκή Ένωση προτού ακόμα εκλεγεί ο Μπάιντεν, είχε κάνει βήματα προς την «πράσινη μετάβαση» του χρηματοπιστωτικού τομέα και τη σύνδεση της όλης διαδικασίας με την καταπολέμηση των ανισοτήτων.

Στο πλαίσιο αυτό στις αρχές του έτους η Ευρωπαϊκή Τραπεζική Αρχή (ΕΒΑ) αποφάσισε να εισαγάγει στο ευρωπαϊκό χρηματοπιστωτικό σύστημα το «Πιστοποιητικό Πράσινου Ενεργητικού». Πρόκειται για ένα δείκτη μέτρησης των περιβαλλοντικά φιλικών δραστηριοτήτων τους που θα πρέπει να υιοθετήσουν από την 1η Ιανουαρίου 2022 οι τράπεζες της ΕΕ.

Σύμφωνα με την ΕΒΑ, το πιστοποιητικό, που βρίσκεται για την ώρα σε δημόσια διαβούλευση, θα μετρά το ποσοστό των κλιματικά ουδέτερων δανείων, προκαταβολών και χρεογράφων ως προς το συνολικό ενεργητικό που εγγράφεται στον ισολογισμό κάθε τράπεζας.

Πέραν αυτού οι ευρωπαϊκές τράπεζες θα πρέπει να δημοσιεύουν τρεις ακόμα δείκτες που θα αποκαλύπτουν τις «μη φιλικές προς το περιβάλλον» χρεώσεις που επιβάλλουν για παρεχόμενες συμβουλευτικές υπηρεσίες, για συναλλαγές και για δραστηριότητες που δεν καταγράφονται στον ισολογισμό τους.