Τα νοικοκυριά στην Ευρωζώνη αγοράζουν κρατικό χρέος

Το μερίδιο των νοικοκυριών στο κρατικό χρέος της Ευρωζώνης αυξάνεται σταθερά και έχει εξελιχθεί από την υιοθέτηση του ευρώ, μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 και σήμερα λόγω της πανδημίας του Covid-19.

Το άμεσο μερίδιο του κρατικού χρέους που διατηρούν τα νοικοκυριά είναι σχετικά χαμηλό στην Ευρωζώνη (2% στο γ΄τρίμηνο του 2020), όμως είναι υψηλότερο σε αρκετές χώρες της ζώνης του ευρώ, ενώ ανέρχεται στο 16% όσον αφορά την έμμεση κατοχή κρατικού χρέους, όπως αναφέρεται σε έκθεση των Ζαν Παβό και Βιλέμ Βαλέντα, στελεχών της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας.

H πανδημία του κορονοϊού ανανέωσε το ενδιαφέρον για το πώς οι κυβερνήσεις χρηματοδοτούν τις δαπάνες τους σε βαθμό που θυμίζει την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση και την κρίση χρέους στην Ευρωζώνη την περίοδο 2008-2012. Οι οικονομικές κρίσεις αυτού του μεγέθους απαιτούν από τις κυβερνήσεις να λαμβάνουν αποφάσεις ως προς την έκταση των δαπανών και την ανάληψη περισσότερου χρέους. Οι αυξήσεις στις εκδόσεις νέου κρατικού χρέους εγείρει ερωτήματα τόσο ως προς την καλύτερη χρηματοδοτική στρατηγική όσο και ως προς την επενδυτική βάση.

Η σύνθεση του κρατικού χρέους έχει σημαντικές επιπτώσεις στην οικονομική και τη χρηματοπιστωτική πολιτική. Πράγματι, πρόσφατες αναλύσεις επισημαίνουν το γεγονός ότι η δομή του κρατικού χρέους ανά κάτοχο βοηθά στην μέτρηση του ρίσκου έκδοσης κρατικού χρέους, της συνολικής χρηματοπιστωτκής σταθερότητας, της πιθανότητας και της αποτελεσματικότητας μιας αναδιάρθρωσης εθνικού χρέους, την εισοδηματική ανισότητα και το μέγεθος των δημοσιονομικών πολλαπλασιαστών.

Σε κρίσιμο παράγοντα εξελίσσεται πλέον η συμμετοχή των νοικοκυριών στη δομή των κρατικού χρέους καθώς αυξάνεται σταθερά το μερίδιό τους καθιστώντας σημαντικό το ρόλο των νοικοκυριών ως παρόχους αποταμίευσης. Αυτό που είναι σημαντικό είναι όχι μόνο το μέγεθος των άμεσων χαρτοφυλακίων που διατηρούν τα νοικοκυριά, αλλά επίσης το μέγεθος των έμμεσων χαρτοφυλακίων μέσω επενδυτικών ταμείων, ασφαλιστικών οργανισμών και συνταξιοδοτικών ταμείων.

Στήριξη απο τα προγράμματα αγοράς ενεργητικού 

Το μερίδιο του κρατικού χρέους στην Ευρωζώνη που διατηρούν Ευρωπαίοι πολίτες υποχώρησε σημαντικά πριν την χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 και αυξήθηκε μετά την κρίση. Με την εξαίρεση λίγων χωρών με πολύ χαμηλό ποσοστό χρέους/ΑΕΠ σε σχέση με τον μέσο όρο της Ευρωζώνης (Εσθονία, Λιθουανία, Λουξεμβούργο και Μάλτα), συνολικά υπήρξε αύξηση του μεριδίου των μη-κατοίκων στο κρατικό χρέος της περιοχής του ευρώ. Η υιοθέτηση του ευρώ και η χρηματοπιστωτική κρίση είχαν σημαντικό αντίκτυπο στη αγορά κρατικού χρέους και ειδικά στην κατανομή των κατόχων του χρέους καθώς οι ξένοι επενδυτές εγκατέλειψαν χώρες με προβλήματα χρέους, όπως Ισπανία, Ιταλία, Ελλάδα, Ιρλανδία, Πορτογαλία και Κύπρος, ενώ σε άλλες χώρες του πυρήνα όπως Γερμανία και Γαλλία, το μερίδιο των ξένων σταθεροποιήθηκε στο 50% το 2015. Η συνολική μείωση του μεριδίου των ξένων κατόχων κρατικού χρέους καθοδηγείται από τα προγράμματα αγοράς χρέους του Ευρωσυστήματος από το 2015 και του προγράμματος αγοράς ενεργητικού λόγω της πανδημίας από το 2020. Η επακόλουθη μείωση των αποδόσεων οδήγησε τους επενδυτές σε ενεργητικά με υψηλότερες αποδόσεις.

Το μερίδιο κρατικού χρέους που διατηρούν οι κεντρικές τράπεζες αυξήθηκε στο 20,8% στο τέλος του 2020. Το συστατικό νομίσματος και καταθέσεων του κρατικού χρέους ανήλθε σε 363 δις ευρώ το 2019, ή 3,3% του κρατικού χρέους της Ευρωζώνης και είναι κυρίως καταθετικά προϊόντα που εκδίδουν κυβερνήσεις και καταθέσεις μη-κυβερνητικών μονάδων στο υπουργείο Οικονομικών. Τα καταθετικά χρεόγραφα της κεντρικής κυβέρνησης που διατηρούν τα νοικοκυριά αντιστοιχούσαν στο 37% των καταθέσεων το 2109, ενώ οι καταθέσεις κατοίκων στην κεντρική κυβέρνηση ήταν 54%. Το υπόλοιπο 9% ήταν καταθέσεις μη-κατοίκων.

Τα καταθετικά χρεόγραφα και οι καταθέσεις αντιστοιχούσαν περισσότερο από το 10% του κρατικού χρέους το 2019 σε δόο χώρες: την Πορτογαλία (11,6%) και την Ιρλανδία (10,5%), ενώ στην Ελλάδα, τη Λιθουανία, τη Λετονία και τη Γαλλία, το μερίδιο των χρεογράφων και των καταθέσεων ήταν μεταξύ 1%-2% το 2019).

Τα πλούσια νοικοκυριά, πάντως, διατηρούν σημαντικά μερίδια κρατικού χρέους, με το άμεσο και έμμεσο ποσοστό τους να ανέρχεται στο 16% στο τρίτο τρίμηνο του 2020 (το ποσοστό αυτό ήταν γύρω στο 20% στην Μάλτα και την Ιταλία, στο 15% στην Πορτογαλία και στο 12% στη Γαλλία. Στις ΗΠΑ, τα νοικοκυριά διατηρούν μερίδιο περίπου 33% του κρατικού χρέους, ενώ στον Καναδά και το Ηνωμένο Βασίλειο το μερίδιο πλησιάζει το 25%.