Γιάνεζ Γιάνσα: Ο «Στρατάρχης Τουίτο» στην προεδρία της Ευρώπης

Ο Στρατάρχης Τίτο ήταν, ως γνωστόν, Κροάτης. Ο «Στρατάρχης Τουίτο» είναι όμως Σλοβένος. Ο Γιάνεζ Γιάνσα γεννήθηκε πριν από 63 χρόνια στο Γκροσούπλιε, μια μικρή πόλη 7.000 κατοίκων νοτιοανατολικά της Λουμπλιάνα, και την 1η Ιουλίου αναλαμβάνει, ως πρωθυπουργός της Σλοβενίας, την προεδρία της Ευρωπαϊκής Ένωσης από τον πορτογάλο ομόλογό του Αντόνιο Κόστα. Γιατί του κόλλησαν το παρατσούκλι «Στρατάρχης Τουίτο»; Μα γιατί λατρεύει το Twitter! «Τουιτάρει» κάθε σκέψη που του έρχεται στο μυαλό και, ουσιαστικά, κυβερνά μέσω του Twitter.

Θυμίζει κάποιον άρτι αναχωρήσαντα από την παγκόσμια πολιτική σκηνή ο τρόπος αυτός διακυβέρνησης. Και ορθώς τον φέρνει στο νου! Διότι ο Γιάνεζ Γιάνσα είναι δεδηλωμένος θαυμαστής του Ντόναλντ Τραμπ, αν και ουδέποτε κατάφερε να κεφαλαιοποιήσει το γεγονός ότι η σύζυγος του αμερικανού πρώην προέδρου είναι Σλοβένα. Όχι μόνο δεν επισκέφθηκε ποτέ τη Σλοβενία ο Τραμπ ενώ είχε από το 2017 αποδεχθεί σχετική πρόκληση, αλλά ούτε η Μελάνια πάτησε το πόδι της στη γενέθλια γη όσο ήταν «Πρώτη Κυρία». Τα «χαιρετίσματά της στο σλοβενικό λαό» μετέφερε πέρυσι τον Αύγουστο ο τότε υπουργός Εξωτερικών Μάικ Πομπέο που πέρασε από κει περιοδεύοντας στα Βαλκάνια.

Κρύοι ιδρώτες στις Βρυξέλλες

Τον απογοήτευσε σίγουρα τον Γιάνσα ο Τραμπ που περιφρόνησε τις προσκλήσεις των προκατόχων του (ο ίδιος ανέλαβε καθήκοντα πρωθυπουργού στις 13 Μαρτίου 2020). Τον απογοήτευσε ίσως περισσότερο επειδή μοιράζεται τις ίδιες ιδέες για την πολιτική και πεποιθήσεις για τον περιβάλλοντα κόσμο και τη ζωή εν γένει. Υπερσυντηρητικός, συνωμοσιολόγος, μισογύνης (αν και νυμφευμένος κι αυτός το 2009 με μια όμορφη Σλοβένα με αβυσσαλέα διαφορά ηλικίας), επιβιώσας πολιτικά μετά από μια πρόταση μομφής για διαφθορά που απορρίφθηκε μόλις στις 27 Μαΐου από το σλοβενικό Κοινοβούλιο με ψήφους μόλις 44 υπέρ έναντι 42 κατά και τεσσάρων αποχών, ο Γιάνεζ Γιάνσα είναι πιθανό να απασχολήσει με απρόβλεπτο τρόπο την Ευρωπαϊκή Ένωση το επόμενο εξάμηνο. «Ήδη προκαλεί κρύους ιδρώτες στους διπλωμάτες στις Βρυξέλλες», σύμφωνα με τον ρεπόρτερ της γαλλικής οικονομικής εφημερίδας «Les Echos» Αλεξάντρ Ρουσέ.

«Σταματήστε το φασισμό! Σταματήστε τον Γιάνεζ Γιάνσα! Εκλογές τώρα!» Στις 28 Μαΐου 2021, την επομένη δηλαδή της ψηφοφορίας που τον κράτησε στην εξουσία, οι δρόμοι της Λουμπλιάνα κατακλύστηκαν από δεκάδες χιλιάδες Σλοβένους που ζητούσαν την παραίτηση του πρωθυπουργού.

«Ήταν μια διαδήλωση δίχως προηγούμενο στην ειρηνική χώρα των 2 εκατ. κατοίκων», έγραφε η «Les Echos». Αλλά οι διαδηλώσεις κατά του «μίνι Τραμπ», όπως βάφτισε η «Deutsche Welle», διοργανώνονταν ήδη από πέρυσι σε εβδομαδιαία βάση. Κάθε Παρασκευή Σλοβένοι πολίτες έχουν καθιερώσει να κατεβαίνουν στους δρόμους και να διαμαρτύρονται για τον όλο και αυταρχικότερο τρόπο διακυβέρνησης της χώρας τους από τον Γιάνσα.

Ο Τύπος στο απόσπασμα

Πέρα από τις υποψίες για διαφθορά που έχουν διατυπωθεί εις βάρος του πρωθυπουργού και στενών συνεργατών του, αλλά απορρίφθηκαν από το Κοινοβούλιο, ο Γιάνσα κατηγορείται ότι εκμεταλλεύθηκε την πανδημία για να «περάσει» πολλούς νόμους περιοριστικούς των πολιτικών ελευθεριών στη Σλοβενία. Ιδιαίτερη φαίνεται πως είναι η μέριμνα του Γιάνσα για να ελέγξει τον τύπο της χώρας του. Είναι χαρακτηριστικό ότι καθιέρωσε ένα «μοντέλο αξιολόγησης» των ΜΜΕ προκειμένου να τους χορηγηθεί κρατική οικονομική στήριξη. Το κριτήριο έχει να κάνει βέβαια με το πόσο φιλικά διάκεινται προς τον Γιάνσα και την κυβέρνησή του.

Και να σκεφθεί κανείς ότι ο ίδιος ο Γιάνσα έχει σπουδάσει Πολιτικές Επιστήμες και Δημοσιογραφία. Επί ενιαίας Γιουγκοσλαβίας, βέβαια, αν και η Σλοβενία ανέκαθεν απολάμβανε περισσότερες ελευθερίες από τις άλλες Δημοκρατίες της Ομοσπονδίας. Η οικονομική ανάπτυξη της Σλοβενίας ήταν εξάλλου μεγαλύτερη από εκείνη των υπόλοιπων πέντε Δημοκρατιών. Το  ΑΕΠ της πριν από τον πόλεμο και τη διάσπαση της χώρας ήταν λίγο μεγαλύτερο από εκείνο της Κροατίας, αλλά τριπλάσιο από αυτό της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης και τετραπλάσιο από το ΑΕΠ της Βόρειας Μακεδονίας.

Απ’ άκρου εις άκρον

Είναι βέβαια εντυπωσιακή η πολιτική πορεία του Γιάνεζ Γιάνσα – αν και όχι μοναδική μεταξύ των «νεοφώτιστων» στη δημοκρατία ηγετών της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης. Όταν αποφοίτησε το 1982 από το Πανεπιστήμιο της Λουμπλιάνα διορίστηκε στο υπουργείο Αμυνας (επί πρωθυπουργίας Μίλκα Πλάνιτς, ο Τίτο πέθανε το 1980). Την περίοδο 1990-1994 (κατά τη διάρκεια του γιουγκοσλαβικού εμφύλιου που ξεκίνησε ως γνωστόν έπειτα από διαδηλώσεις στη Λουμπλιάνα) ήταν υπουργός Άμυνας.

Πολιτικά πέρασε από πολλά υπουργικά αξιώματα την τελευταία 30ετία, ενώ άσκησε και την πρωθυπουργία της χώρας άλλες δύο φορές. Ιδεολογικά ωστόσο – κι εδώ είναι το ενδιαφέρον – ο Γιάνσα διένυσε ολόκληρο το πολιτικό φάσμα. Απ’ άκρου εις άκρον, θα έλεγε κανείς. Ξεκίνησε ως μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος. Μετά την ανεξαρτητοποίηση της πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Σλοβενίας (ο Γιάνσα ετοιμάζει πανηγυρικές εκδηλώσεις για την επέτειο των 30 ετών), μετακινήθηκε πολιτικά προς τη Σοσιαλδημοκρατία. Στη συνέχεια ενστερνίστηκε τις ιδέες του πολιτικού φιλελευθερισμού, για να ενστερνιστεί σιγά σιγά όλο και πιο ακραίες και κοινωνικά διχαστικές και μισαλλόδοξες απόψεις και να καταλήξει εν τέλει σε έναν από τους πλέον λαϊκιστές ακροδεξιούς Ευρωπαίους ηγέτες – πολιτικά συγγενής με τον Ούγγρο πρωθυπουργό Βίκτορ Ορμπάν.

Σημειωτέον ότι καθ’ όλη αυτή την προσωπική του πορεία από τα αριστερά προς τα δεξιά ο Γιάνεζ Γιάνσα ήταν επικεφαλής (από το 1993) του Σλοβενικού Δημοκρατικού Κόμματος, το οποίο ασφαλώς συμπαρέσυρε προς τα άκρα και τον αυταρχισμό. Έφτασε, έτσι, ο πρωθυπουργός της χώρας που θα ασκεί την εκ περιτροπής προεδρία της ΕΕ το δεύτερο εξάμηνο του 2021 και ο οποίος υποστηρίζει (σε συνέντευξή του σε τηλεοπτικό κανάλι της Ινδίας) ότι «το μέσο κοινωνικής δικτύωσης Twitter προάγει την ελευθερία της έκφρασης», να κριτικάρει την ΕΕ ότι «βάζει τα οικονομικά συμφέροντα μπροστά από τις αξίες» και να προτρέπει τους Ευρωπαίους «να εστιάσουν στο μέλλον αλλά να μην ξεχνούν τις αξίες».