Φωτιές – Εκθεση προέβλεπε την καταστροφή – Γιατί κρύφτηκε στα συρτάρια

«Συνεχίζουμε να… βαδίζουμε σε λάθος κατεύθυνση (!)». Με αυτές τις έξι λέξεις ο διευθυντής Ερευνών στον Ελληνικό Γεωργικό Οργανισμό ΔΗΜΗΤΡΑ του Ινστιτούτου Μεσογειακών και Δασικών Οικοσυστημάτων Δρ. Γαβριήλ Ξανθόπουλος περιγράφει μιλώντας στα «ΝΕΑ», τι πηγαίνει στραβά και δεν λύνεται (όσο μπορεί να λυθεί σε ένα μεσογειακό περιβάλλον) το πρόβλημα με τις δασικές πυρκαγιές στην Ελλάδα.

Ο Δρ. Γαβριήλ Ξανθόπουλος είναι ένας από τους έξι ειδικούς επιστήμονες της Ανεξάρτητης Επιτροπής για τις Προοπτικές Διαχείρισης Πυρκαγιών Δασών και Υπαίθρου στην Ελλάδα (και εκπρόσωπος των επιστημόνων).

Η Επιτροπή υπό τον συντονισμό του διευθυντή του Global Fire Monitoring Center (GFMC) καθηγητή Dr. Johann Georg Goldammer συνέταξε (μετά τη φωτιά στο Μάτι που είχε ως αποτέλεσμα 102 άνθρωποι να χάσουν τη ζωή τους) έκθεση όπου αναλύθηκαν τα βαθύτερα αίτια του διαρκώς εντεινόμενου προβλήματος των δασικών πυρκαγιών στην Ελλάδα και υπέβαλε τις προτάσεις της. Η έκθεση παραδόθηκε στις 7 Φεβρουαρίου 2019 σε όλα τα πολιτικά κόμματα.

Δυο χρόνια μετά άλλαξε κάτι; «Οχι», υποστηρίζει ο Δρ. Γαβριήλ Ξανθόπουλος. «Ο,τι κάναμε, κάνουμε… Εξακολουθούμε να ρίχνουμε όλο το βάρος στην καταστολή και όχι στην πρόληψη, ενώ η διαχείριση των δασών συνεχίζει να χωλαίνει με τα γνωστά πλέον καταστροφικά αποτελέσματα… Κοινώς είμαστε στο ίδιο έργο θεατές».

Ο καθηγητής Georg Goldammer με τον τότε πρωθυπουργό, Αλέξη Τσίπρα

Το πρόβλημα των δασικών πυρκαγιών στην Ελλάδα, κατά τους ειδικούς που συνέταξαν την έκθεση, επιδεινώνεται λόγω των κοινωνικοοικονομικών (χρήσεων γης, δημογραφικών) και κλιματολογικών αλλαγών, της έλλειψης ή των μη κατάλληλων θεσμικών μέτρων, του ανεπαρκούς και παλαιωμένου εξοπλισμού και της αναποτελεσματικής οργάνωσης για τη διαχείριση των πυρκαγιών, των ανθρωπίνων δραστηριοτήτων και του συνδυασμού των αλληλεπιδράσεων των παραπάνω παραγόντων.

Τα προβλήματα

Κατά τους συντάκτες της έκθεσης:

• Η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα στην Ευρώπη όπου τα δαπανώμενα κονδύλια για την καταστολή είναι δυσανάλογα ψηλά σε σχέση με την πρόληψη.
• Στην πρόληψη των δασικών πυρκαγιών συμμετέχουν 45 συναρμόδιοι φορείς που πρέπει να συντονιστούν σε ένα κοινό πλαίσιο. Για την καταστολή θα πρέπει να συνεργαστούν 17 φορείς, που ανήκουν σε 6 υπουργεία προκειμένου να ασκήσουν 11 διαφορετικές αρμοδιότητες.
• Για την επιδείνωση του προβλήματος σημαντικότατο ρόλο  παίζει η αύξηση της ποσότητας και συνέχειας της καύσιμης ύλης. Χωρίς τη διαχείριση της καύσιμης ύλης, η αποτελεσματική πρόληψη των πυρκαγιών οδηγεί σε περαιτέρω αύξηση της καύσιμης ύλης και χειρότερες πυρκαγιές.
• Σημειώνεται αύξηση του κινδύνου εκδήλωσης και εξάπλωσης πυρκαγιών στις παρυφές των αστικών περιοχών, των οικισμών της υπαίθρου, των αγροτικών εκμεταλλεύσεων και των τουριστικών περιοχών .
• Υπάρχει αύξηση του αριθμού των δασικών πυρκαγιών και των καμένων δασικών εκτάσεων στην Ελλάδα από τη δεκαετία του ’80 και μετά, φθάνοντας μάλιστα τα 2.700.000 καμένα στρέμματα το 2007.

Πρακτικές πυρόσβεσης

Οι αδυναμίες στο κομμάτι της αποτελεσματικής πρόληψης μπορούν να αποδοθούν:

• Στην έλλειψη ενιαίου και κοινού σχεδιασμού αντιπυρικής προστασίας.
• Στην απουσία εγκεκριμένων και τεκμηριωμένων τοπικών αντιπυρικών σχεδίων.
• Στα κενά και τη μειωμένη αξιοπιστία των στατιστικών στοιχείων για το πυρικό ιστορικό που μπορεί να καθοδηγήσουν τις δράσεις πρόληψης.
• Στην υπερβολική εξάρτηση του συστήματος πυρόσβεσης από τα εναέρια μέσα.
• Στη μεταφορά πρακτικών πυρόσβεσης αστικών πυρκαγιών σε πυρκαγιές δασών και υπαίθρου.
• Στη δυσκολία να υιοθετηθεί η χρήση σύγχρονων τεχνολογικών εργαλείων και επιστημονικών μεθόδων στον επιχειρησιακό σχεδιασμό.
• Στην άναρχη και απρογραμμάτιστη δόμηση δασικών εκτάσεων και τη δημιουργία ζωνών μείξης δασών -οικισμών γύρω από τα μεγάλα αστικά και τουριστικά κέντρα.
• Στη μεγάλη δυσαρμονία των κονδυλίων που διατίθενται για την πρόληψη, σε σχέση με τα πολλαπλάσια κονδύλια που δαπανώνται για την καταστολή των πυρκαγιών.

Τα κονδύλια

Ειδικότερα, σε ό,τι αφορά την καταστολή, όπως αναφέρει ο Δρ. Γαβριήλ Ξανθόπουλος, τα αυξανόμενα κονδύλια της τελευταίας 20ετίας δεν οδήγησαν σε αντίστοιχη αύξηση στην αποτελεσματικότητα και αποδοτικότητα του μηχανισμού. Τα επιμέρους προβλήματα αφορούν τόσο τις δυνάμεις και τα μέσα (επίγεια, εναέρια) όσο και τον τρόπο συνεργασίας των φορέων μεταξύ τους.

Ενιαία αντιμετώπιση

Οι ειδικοί υποστηρίζουν πως το πρόβλημα των πυρκαγιών θα πρέπει να αντιμετωπιστεί από την Πολιτεία ενιαία, μέσα από ένα ολοκληρωμένο και συνεκτικό πλαίσιο διαχείρισης των δασικών πυρκαγιών και όχι με μεμονωμένες και ασύνδετες υπηρεσίες και δράσεις πρόληψης ή καταστολής.

Σημειώνεται πάντως ότι τον Ιούλιο εγκρίθηκε στο ΚΥΣΕΑ το πρόγραμμα αναβάθμισης της Πολιτικής Προστασίας υπό την ονομασία «ΑΙΓΙΣ». Το πρόγραμμα αφορά όλη την επικράτεια και έχει να κάνει με την απλοποίηση του μηχανισμού και την ανανέωση εξοπλισμού και αναμένεται να ανακοινωθεί από την κυβέρνηση τον Σεπτέμβριο.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΝΕΑ