Με αργό «βηματισμό» ωριμάζουν τα έργα γεωθερμίας

Ένα μικρό πρώτο βήμα ενός …μαραθωνίου με πολλά εμπόδια, που ξεκίνησε πριν από περίπου μισό αιώνα για την αξιοποίηση των γεωθερμικών πεδίων της χώρας, έγινε την περασμένη εβδομάδα. Ειδικότερα, με απόφαση της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας (ΡΑΕ) η άδεια παραγωγού που είχε εξασφαλίσει το 2020 η ΔΕΗ Ανανεώσιμες (ΔΕΗΑΝ) για γεωθερμικό σταθμό παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, εγκατεστημένης ισχύος 8 MW στη Στύψη Λέσβου πέρασε στη κοινή εταιρεία των ΔΕΗΑΝ και Ηλέκτωρ, δηλαδή στη «Γεωθερμικός Στόχος 2» (51% Ελλάκτωρ, 49% ΔΕΗΑΝ).

Η Ηλέκτωρ (του ομίλου Ελλάκτωρ) αποτελεί τον στρατηγικό εταίρο της ΔΕΗΑΝ για την ενεργειακή αξιοποίηση των τεσσάρων γεωθερμικών πεδίων υψηλής ενθαλπίας Λέσβου, Μήλου-Κιμώλου-Πολυαίγου, Νισύρου και Μεθάνων, όπως προέκυψε έπειτα από διεθνή διαγωνισμό. Ωστόσο, ο δρόμος για την εκμετάλλευσή τους είναι ακόμη μακρύς καθώς εκκρεμούν οι περιβαλλοντικές αδειοδοτήσεις από τους τοπικούς φορείς. Άλλωστε η σύμφωνη γνώμη της τοπικής κοινωνίας αποτελεί και το μεγαλύτερο «στοίχημα» που πρέπει να κερδηθεί προκειμένου να προχωρήσουν οι επενδύσεις.

Και αυτό διότι ανάλογες προσπάθειες στο παρελθόν «πάγωσαν» εξαιτίας μιας σειράς λανθασμένων στρατηγικών, εκτιμήσεων και ενεργειών εκ μέρους του κράτους και της ΔΕΗ, όπως (i) η απουσία αρχικής ενημέρωσης των κατοίκων της Μήλου, (ii) η ανυπαρξία σε κίνητρα και ανταποδοτικά οφέλη στους κατοίκους, (iii) η μη εξέταση της δυνατότητας εκμετάλλευσης των γεωθερμικών ρευστών μετά τη μονάδα ηλεκτροπαραγωγής για άλλες χρήσιμες άμεσες (θερμικές) χρήσεις με θετικές επιπτώσεις στο περιβάλλον, την απασχόληση και την τοπική οικονομία, (iv) η λανθασμένη επιλογή της θέσης της μονάδας ηλεκτροπαραγωγής, (v) η αποτυχημένη προσπάθεια τοποθέτησης διάταξης δέσμευσης του υδροθείου στη μονάδα, (vi) η εγκατάλειψη των γεωτρήσεων και η καθυστερημένη παρέμβαση στη διαρροή παραγωγικής γεώτρησης το 1993 με την ανεξέλεγκτη εκτόξευση μεγάλων ποσοτήτων ρευστών στο περιβάλλον για χρονικό διάστημα πολλών εβδομάδων. Όλα αυτά τα λάθη οδήγησαν στη άρνηση των κατοίκων του νησιού σε οποιαδήποτε προσπάθεια αξιοποίησης των γεωθερμικών ρευστών για ηλεκτροπαραγωγή.

Η συνεργασία ΔΕΗΑΝ – Ηλέκτωρ θα επικεντρωθεί στην ενεργειακή αξιοποίηση των τεσσάρων γεωθερμικών πεδίων Λέσβου, Μήλου-Κιμώλου-Πολυαίγου, Νισύρου και Μεθάνων για τα οποία η ΔΕΗ έχει άδεια εκμετάλλευσης. Άλλωστε ήδη έχει παραταθεί η περίοδος μίσθωσης από το ελληνικό δημόσιο για τα αποκλειστικά δικαιώματα έρευνας και διαχείρισης στα συγκεκριμένα πεδία. Η εταιρεία ειδικού σκοπού «Γεωθερμικός Στόχος ΙΙ» θα αναλάβει τη χρηματοδότηση, την κατασκευή και τη διαχείριση των μονάδων ηλεκτροπαραγωγής, ισχύος 8 MW στη Λέσβο και 5 MW σε κάθε μία από τις υπόλοιπες περιοχές, οι οποίες θα τροφοδοτούνται με γεωθερμικό ρευστό από τις γεωτρήσεις. Σύμφωνα με τον σχεδιασμό, έως το 2025 θα έχει κατασκευαστεί και λειτουργήσει η πρώτη μονάδα ηλεκτροπαραγωγής και θα ακολουθήσουν οι επόμενες, σε συνεννόηση πάντα με τις τοπικές κοινωνίες. Ο προϋπολογισμός των ερευνών για τις τέσσερις περιοχές ανέρχεται σε 70 εκατ. ευρώ και το κόστος εγκατάστασης των μονάδων παραγωγής σε 50 εκατ. ευρώ.

Ανεκμετάλλευτα γεωθερμικά ρευστά

«Στη Μήλο και στη Νίσυρο οι γεωτρήσεις εντόπισαν ρευστά μεγαλύτερα των 300οC σε βάθος μόλις 1.000-1.500 μέτρων. Δυστυχώς, αυτά τα ρευστά παραμένουν εγκλωβισμένα στο υπέδαφος, χωρίς καμία εκμετάλλευση. Ούτε ρεύμα ούτε θέρμανση (εκτός από ένα θερμοκηπιάκι στη Μήλο)», αναφέρει μιλώντας στον «Οικονομικό Ταχυδρόμο», ο Μιχάλης Φυτίκας, ομότιμος καθηγητής Γεωθερμίας του ΑΠΘ και μέλος του Συμβουλίου Ενέργειας και Φορολογικής Μεταρρύθμισης της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού (ΕΛΛΕΤ). Και προσθέτει: «Σε πολλές άλλες περιοχές κυρίως της Αιγαιακής και της βόρειας ηπειρωτικής χώρας βρέθηκαν πολλά πεδία ενδιαφέροντα και μικρού σχετικά βάθους. Σε μερικά μόνον από αυτά γίνονται άμεσες χρήσεις, με κυριότερες τις θερμάνσεις θερμοκηπίων και εδαφών, τις λουτροθεραπείες, τις υδατοκαλλιέργειες, τη θέρμανση κτιρίων και την ξήρανση αγροτικών προιόντων». Η σύγκριση με τις γειτονικές χώρες – Ιταλία και Τουρκία – σύμφωνα με τον καθηγητή είναι αποκαρδιωτικές. «Τα οφέλη της γεωθερμίας είναι πολλά. Αν συνεχίσουμε να την αγνοούμε (ή σχεδόν), θα έχουμε μόνο διαφυγόντα κέρδη», υπογραμμίζει.

Όπως εξηγεί ο κ. Φυτίκας, η γεωθερμική ενέργεια είναι μια Ανανεώσιμη Πηγή Ενέργειας (ΑΠΕ) που προκαλείται από τη φυσική θερμότητα του εσωτερικού της Γης και είναι αντλήσιμη διαρκώς. Οι κυριότερες χρήσεις της είναι οι ηλεκτροπαραγωγικές (έμμεσες) και πολλές άμεσες. Οι τελευταίες αφορούν συνήθως θερμάνσεις οικισμών και κτιρίων, αλλά και ποικίλες γεωργικές και βιομηχανικές δραστηριότητες και βέβαια τις λουτρο-θεραπευτικές χρήσεις και SPA. «Η Ελλάδα θεωρείται και είναι πολύ ευνοημένη από γεωθερμική άποψη. Ανακαλύφθηκαν 40 τουλάχιστον πεδία κατάλληλα για διάφορες χρήσεις (έμμεσες και άμεσες)», σημειώνει ο καθηγητής.

ΕΛΛΕΤ: Μικρότερη η όχληση της γεωθερμίας

Την τελευταία 20ετία η ΕΛΛΕΤ δίνει αγώνα για την προώθηση της γεωθερμίας ως της πιο κοινωνικά και περιβαλλοντικά φιλικής μορφής ΑΠΕ. Κι αυτό διότι, εάν υπάρξει συνετός σχεδιασμός, η οπτική όχληση που δημιουργεί η γεωθερμία είναι η μικρότερη οποιασδήποτε άλλη ΑΠΕ, διότι απαιτείται περιορισμένη έκταση γης και ελάχιστα συνοδά έργα συγκριτικά με εκείνα που απαιτούν τα φωτοβολταϊκά και αιολικά συστήματα. Επίσης, οι γεωθερμικοί σταθμοί αποτελούν μονάδες βάσης (δηλαδή δεν απαιτούν στήριξη από μονάδες αποθήκευσης), προσφέροντας καθαρή ηλεκτρική ενέργεια όλο το 24ωρο.

Η Ελληνική Εταιρεία θεωρεί επιτακτική την αξιοποίηση του μεγαλύτερου, έως σήμερα γνωστού, γεωθερμικού πεδίου μέσης και υψηλής ενθαλπίας, που συναντάται στον ελλαδικό χώρο, δηλαδή του νησιωτικού συμπλέγματος Μήλου-Κιμώλου-Πολυαίγου, μέσω της κατασκευής των απαραίτητων υποδομών διασύνδεσής του, αφενός με τη Σαντορίνη (γραμμή Μήλος-Φολέγανδρος-Σίκινος-Ίος-Σαντορίνη) και αφετέρου με τη Σύρο (Μήλος-Κίμωλος-Σίφνος-Σύρος). Σύμφωνα με μελέτες του Συμβουλίου Ενέργειας και Φορολογικής Μεταρρύθμισης, το γεωθερμικό δυναμικό του συγκεκριμένου νησιωτικού συμπλέγματος θα μπορούσε να καλύψει περίπου το ήμισυ των ενεργειακών αναγκών των Κυκλάδων με τρόπο που να συμφέρει τους κατοίκους της Μήλου. Ανάλογα θα μπορούσε να ήταν τα οφέλη της Νισύρου στα Δωδεκάνησα από την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών γειτονικών νησιών. Ευκαιρία για την προώθηση των στόχων για την εκμετάλλευση της γεωθερμίας κατά το 2021 αποτελεί το Ταμείο Ανάκαμψης, αλλά και το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης.

«Η ρηχή ενθαλπία, επίσης χρησιμότατη, απαντάται σε πλείστα όσα σημεία της χώρας και προσφέρεται για τις ανάγκες θέρμανσης και ψύξης. Παρά την αδιαμφισβήτητη αξία της γεωθερμίας υψηλής και μέσης ενθαλπίας, ενδέχεται τελικά να αποδειχθεί ότι η ευρεία χρήση της ρηχής ενθαλπίας αποτελεί την πιο σημαντική προσφορά της γεωθερμίας στον αγώνα μετριασμού της κλιματικής αλλαγής και μειώσεως του οικολογικού αποτυπώματος της κοινωνίας», υπογραμμίζει ο κ. Φυτίκας.

Ειδικότερα, στα νησιά μπορεί να αξιοποιηθεί η θερμότητα των γεωθερμικών ρευστών χαμηλής ενθαλπίας (έως 100 βαθμούς Κελσίου) σε ένα μεγάλο αριθμό εφαρμογών, όπως για την αφαλάτωση θαλασσινού νερού, για θέρμανση θερμοκηπιακών μονάδων και εδάφους (υπεδαφική ή επιφανειακή) για την καλλιέργεια και πρώιμη παραγωγή διαφόρων αγροτικών προϊόντων, για θέρμανση και κλιματισμό δημοσίων κτιρίων, ξενοδοχειακών μονάδων, για ανάπτυξη ιαματικού τουρισμού κλπ.

Επιπλέον, όπως επισημαίνει στο ot.gr o αναπληρωτής καθηγητής του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου (ΕΜΠ) και αντιπρόεδρος του Ειδικού Συμβουλίου της ΕΛΛΕΤ, Χάρης Δούκας, «για την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050 προκύπτει αδήριτη ανάγκη αξιοποίησης του μέχρι σήμερα παραμελημένου γεωθερμικού δυναμικού που καταγράφεται στην ελληνική επικράτεια. Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από γεωθερμία έχει μεγάλη εγχώρια προστιθέμενη αξία και μάλιστα σε ανταγωνιστικές τιμές».