Γιατί τα μετρητά θα έχουν την τύχη του γραμματόσημου

Γράφει ο Φάμπιο Πανέτα, Μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και επικεφαλής της task force της ΕΚΤ για το ψηφιακό ευρώ*

Όπως το γραμματόσημο έγινε λιγότερο σχετικό με την άφιξη του Διαδικτύου και του email, έτσι και τα μετρητά θα μπορούσαν να χάσουν τη σημασία τους σε μια ψηφιακή οικονομία.

Η χρήση μετρητών στις πληρωμές μειώνεται καθώς οι άνθρωποι προτιμούν όλο και περισσότερο να πληρώνουν ψηφιακά και να ψωνίζουν διαδικτυακά. Στη ζώνη του ευρώ, οι μισοί καταναλωτές προτιμούν πλέον να πληρώνουν με μέσα πληρωμής χωρίς μετρητά. Οι διαδικτυακές πωλήσεις έχουν διπλασιαστεί από το 2015. Εάν συνεχιστούν αυτές οι τάσεις, τα μετρητά ενδέχεται να χάσουν τον κεντρικό τους ρόλο.

Αυτό έχει επιπτώσεις στον βασικό ρόλο του χρήματος της κεντρικής τράπεζας στις πληρωμές. Σήμερα, χρησιμοποιείται ευρέως από νοικοκυριά και επιχειρήσεις για συναλλαγές καταναλωτών και από άτομο σε άτομο με τη μορφή μετρητών και από χρηματοπιστωτικά ιδρύματα για συναλλαγές χονδρικής με τη μορφή ηλεκτρονικών καταθέσεων.

Όμως ο ρόλος των μετρητών αμφισβητείται από την ψηφιοποίηση, ενώ η εμφάνιση νέων τεχνολογιών δημιουργεί νέες δυνατότητες για συναλλαγές χονδρικής. Για να συνεχίσει να παίζει τον ρόλο του ως άγκυρα του νομισματικού συστήματος, το χρήμα της κεντρικής τράπεζας θα πρέπει να ανταποκρίνεται στις εξελισσόμενες ανάγκες. Αυτό σημαίνει ότι οι εργασίες για τα ψηφιακά νομίσματα της κεντρικής τράπεζας πρέπει να ενταθούν.

Τα ψηφιακά νομίσματα της κεντρικής τράπεζας λιανικής (CBDC) αφορούν τη δημιουργία της δυνατότητας για όλους να χρησιμοποιούν χρήματα από την κεντρική τράπεζα για ψηφιακές πληρωμές λιανικής. Αυτό είναι το επίκεντρο του έργου της ΕΚΤ για την ανάπτυξη ενός ψηφιακού ευρώ.

Μερικοί άνθρωποι έχουν υποστηρίξει ότι τα CBDC λιανικής θα ήταν περιττά δεδομένης της τεράστιας προσφοράς ιδιωτικών ψηφιακών μέσων πληρωμών.

Κατά την άποψή μου, ισχύει το αντίθετο. Η ομαλή λειτουργία των πληρωμών, η οποία είναι κρίσιμη για τη νομισματική και χρηματοπιστωτική σταθερότητα, εξαρτάται τελικά από το κρατικό χρήμα που θα συνεχίσει να διαδραματίζει τον πρωταρχικό του ρόλο στην ψηφιακή εποχή. Επομένως, οι κεντρικές τράπεζες πρέπει να εξελιχθούν με μεταβαλλόμενες τεχνολογίες, συνήθειες πληρωμών και χρηματοπιστωτικά οικοσυστήματα. Επιτρέψτε μου να εξηγήσω γιατί.

Έχουμε συνηθίσει να χρησιμοποιούμε διαφορετικές μορφές χρημάτων εναλλακτικά. Είμαστε βέβαιοι ότι «ένα ευρώ είναι ένα ευρώ» όποια μορφή κι αν έχει, και αυτό επιτρέπει στα συστήματα πληρωμών να λειτουργούν ομαλά και να ρέει το εμπόριο.

Αλλά αυτή η «μοναδικότητα» των χρημάτων δεν προέκυψε τυχαία. Η εμπιστοσύνη στο ιδιωτικό χρήμα – τραπεζικές καταθέσεις, πιστωτικές κάρτες και λύσεις ηλεκτρονικών πληρωμών – στηρίζεται στη δυνατότητα μετατροπής του, στο άρτιο, σε χρήμα κεντρικής τράπεζας, που είναι η ασφαλέστερη διαθέσιμη μορφή χρημάτων. Τα τρεξίματα με ιδιωτικά χρήματα ξεκινούν όταν αυτή η εμπιστοσύνη εξαφανιστεί.

Αυτό δεν σημαίνει ότι άλλες διασφαλίσεις, όπως η τραπεζική ρύθμιση και εποπτεία, η ασφάλιση των καταθέσεων και η λειτουργία παρακολούθησης των κεφαλαιαγορών, δεν είναι επίσης σημαντικές και αποτελεσματικές. Πρέπει όμως να συμπληρωθούν από την άγκυρα μετατρεψιμότητας ως βάση για τη διατήρηση ενός εύρυθμου συστήματος πληρωμών και της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας.

Χωρίς τα χρήματα της κεντρικής τράπεζας για να παρέχουν μια αδιαμφισβήτητη νομισματική άγκυρα, οι άνθρωποι θα έπρεπε να παρακολουθούν την ευρωστία των ιδιωτών εκδοτών προκειμένου να αξιολογήσουν την αξία κάθε μορφής ιδιωτικού χρήματος, υπονομεύοντας την «μοναδικότητα» του νομίσματος. Πράγματι, η ιστορία μάς έχει δείξει επανειλημμένα ότι διαφορετικές μορφές

ιδιωτικού χρήματος που συνυπάρχουν ελλείψει κρατικού χρήματος οδηγεί σε κρίσεις.

Ο πρωταρχικός στόχος πολιτικής ενός ψηφιακού ευρώ θα ήταν να προλάβει μια τέτοια κατάσταση. Τα CBDC λιανικής στοχεύουν να διασφαλίσουν ότι το δημόσιο χρήμα παραμένει ευρέως προσβάσιμο και χρησιμοποιήσιμο για καθημερινές συναλλαγές.

Η πρόκληση είναι διαφορετική για τα CBDC χονδρικής. Αυτά υπάρχουν ήδη: οι κεντρικές τράπεζες παρέχουν ψηφιακές υποδομές για τον διακανονισμό των συναλλαγών μεταξύ των τραπεζών σε χρήμα κεντρικής τράπεζας. Στην περίπτωση του Ευρωσυστήματος, αυτές είναι οι Υπηρεσίες Target: Target2 για πληρωμές χονδρικής, Target2-Securities (T2S) για διακανονισμό τίτλων και Target Instant Payment Settlement (TIPS) για στιγμιαίες πληρωμές.

Η ευρεία χρήση του χρήματος της κεντρικής τράπεζας, ως το ασφαλέστερο και πιο ρευστό περιουσιακό στοιχείο διακανονισμού για συναλλαγές χονδρικής, συμβάλλει στη μείωση των κινδύνων για το χρηματοπιστωτικό σύστημα. Παράλληλα με την εργασία μας για το ψηφιακό ευρώ, πρέπει επομένως να αξιολογούμε συνεχώς την ανάγκη αναβάθμισης των υπηρεσιών που προσφέρουμε για τον διακανονισμό συναλλαγών χονδρικής. Αυτός είναι ο λόγος που εργαζόμαστε για την ενοποίηση των πλατφορμών Target2 και T2S.

Η ελκυστικότητα των υπηρεσιών Target επιβεβαιώθηκε πρόσφατα από την επίσημη εκδήλωση ενδιαφέροντος για περαιτέρω μελέτη της μετάβασης στην Target Services από τη Δανική Εθνική Τράπεζα και τη Σουηδική Riksbank. Η πρώτη βασίζεται στο T2S για αρκετά χρόνια και η δεύτερη έχει ήδη αποφασίσει να υιοθετήσει τα TIPS.

Διασφαλίζοντας ότι το χρήμα της κεντρικής τράπεζας παραμένει η άγκυρα του συστήματος πληρωμών, θα υποστηρίξουμε τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα και την εμπιστοσύνη στο νόμισμα. Αυτό είναι ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση της μετάδοσης της νομισματικής πολιτικής και, κατά συνέπεια, την προστασία της αξίας του χρήματος.

* Αυτή η ανάρτηση ιστολογίου εμφανίστηκε για πρώτη φορά ως άρθρο γνώμης στους Financial Times στις 18 Νοεμβρίου 2021.