ΔΝΤ – Ασκήσεις ισορροπίας με το χρέος στα ύψη – Οι κίνδυνοι

Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής πρέπει να επιτύχουν τη σωστή ισορροπία μεταξύ του υψηλού χρέους και του αυξανόμενου πληθωρισμού, αναφέρουν οι Vitor Gaspar , Paulo Medas και Roberto Perrelli του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, κρούοντας τον κώδωνα του κινδύνου.

Σε αναφορά τους, τονίζουν ότι το 2020, παρατηρήσαμε τη μεγαλύτερη αύξηση του χρέους ενός έτους από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, με το παγκόσμιο χρέος να αυξάνεται στα 226 τρισεκατομμύρια δολάρια καθώς ο κόσμος επλήγη από μια παγκόσμια κρίση υγείας και μια βαθιά ύφεση.

Το χρέος ήταν ήδη αυξημένο μετά την κρίση, αλλά τώρα οι κυβερνήσεις πρέπει να πλοηγηθούν σε έναν κόσμο με επίπεδα ρεκόρ δημόσιου και ιδιωτικού χρέους, νέες μεταλλάξεις ιών και αυξανόμενο πληθωρισμό.

Το παγκόσμιο χρέος αυξήθηκε κατά 28 ποσοστιαίες μονάδες στο 256 τοις εκατό του ΑΕΠ, το 2020, σύμφωνα με την τελευταία ενημέρωση της Βάσης Δεδομένων Παγκόσμιου Χρέους του ΔΝΤ .

Ο δανεισμός των κυβερνήσεων αντιπροσώπευε λίγο περισσότερο από το ήμισυ της αύξησης, καθώς ο λόγος του παγκόσμιου δημόσιου χρέους εκτινάχθηκε στο 99% του ΑΕΠ. Το ιδιωτικό χρέος από μη χρηματοπιστωτικές εταιρείες και νοικοκυριά έφτασε επίσης σε νέα υψηλά.

Οι αυξήσεις του χρέους είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακές στις προηγμένες οικονομίες, όπου το δημόσιο χρέος αυξήθηκε από περίπου 70 τοις εκατό του ΑΕΠ, το 2007, στο 124 τοις εκατό του ΑΕΠ, το 2020.

Το ιδιωτικό χρέος, από την άλλη πλευρά, αυξήθηκε με πιο μέτριο ρυθμό από 164 σε 178 τοις εκατό του ΑΕΠ, την ίδια περίοδο.

Το δημόσιο χρέος αντιπροσωπεύει πλέον σχεδόν το 40 τοις εκατό του συνολικού παγκόσμιου χρέους, το υψηλότερο ποσοστό από τα μέσα της δεκαετίας του 1960.

Η συσσώρευση του δημόσιου χρέους από το 2007 οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στις δύο μεγάλες οικονομικές κρίσεις που αντιμετώπισαν οι κυβερνήσεις—πρώτα την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση και μετά την πανδημία COVID-19.

Το μεγάλο χρηματοοικονομικό χάσμα

Η δυναμική του χρέους, ωστόσο, διαφέρει σημαντικά μεταξύ των χωρών. Οι προηγμένες οικονομίες και η Κίνα αντιπροσώπευαν περισσότερο από το 90 τοις εκατό της αύξησης του χρέους των 28 τρισεκατομμυρίων δολαρίων το 2020.

Αυτές οι χώρες κατάφεραν να επεκτείνουν το δημόσιο και ιδιωτικό χρέος κατά τη διάρκεια της πανδημίας, χάρη στα χαμηλά επιτόκια, τις ενέργειες των κεντρικών τραπεζών (συμπεριλαμβανομένων των μεγάλων αγορών της κυβέρνησης χρέους), και καλά ανεπτυγμένες χρηματοπιστωτικές αγορές.

Ωστόσο, οι περισσότερες αναπτυσσόμενες οικονομίες βρίσκονται στην αντίθετη πλευρά του χάσματος χρηματοδότησης, αντιμετωπίζοντας περιορισμένη πρόσβαση στη χρηματοδότηση και συχνά υψηλότερα επιτόκια δανεισμού.

Οι αναλυτές του ΔΝΤ, βλέπουν δύο διακριτές εξελίξεις.

Στις προηγμένες οικονομίες, τα δημοσιονομικά ελλείμματα εκτινάχθηκαν στα ύψη καθώς οι χώρες είδαν τα έσοδα να καταρρέουν λόγω της ύφεσης και έθεσαν σε εφαρμογή σαρωτικά δημοσιονομικά μέτρα καθώς εξαπλώθηκε η COVID-19.

Το δημόσιο χρέος αυξήθηκε κατά 19 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ, το 2020, αύξηση όπως αυτή που παρατηρήθηκε κατά τη διάρκεια της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης, σε διάστημα δύο ετών: 2008 και 2009.

Το ιδιωτικό χρέος, ωστόσο, εκτινάχθηκε κατά 14 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ το 2020, σχεδόν διπλάσιο όπως και κατά τη διάρκεια της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης, αντανακλώντας τη διαφορετική φύση των δύο κρίσεων. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, οι κυβερνήσεις και οι κεντρικές τράπεζες υποστήριξαν περαιτέρω δανεισμό από τον ιδιωτικό τομέα για να βοηθήσουν στην προστασία της ζωής και των μέσων διαβίωσης. Ενώ κατά τη διάρκεια της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης, η πρόκληση ήταν να περιοριστεί η ζημιά από τον υπερβολικά μοχλευμένο ιδιωτικό τομέα.

Ανισότητες

Οι αναδυόμενες αγορές και οι αναπτυσσόμενες χώρες χαμηλού εισοδήματος αντιμετώπισαν πολύ αυστηρότερους χρηματοδοτικούς περιορισμούς, αλλά με μεγάλες ανισότητες μεταξύ των χωρών. Μόνο η Κίνα αντιπροσώπευε το 26% της παγκόσμιας αύξησης του χρέους. Οι αναδυόμενες αγορές (εξαιρουμένης της Κίνας) και οι χώρες χαμηλού εισοδήματος αντιπροσώπευαν μικρά μερίδια της αύξησης του παγκόσμιου χρέους, περίπου 1-1,2 τρισεκατομμύρια δολάρια η καθεμία, κυρίως λόγω του υψηλότερου δημόσιου χρέους.
Ωστόσο, τόσο οι αναδυόμενες αγορές όσο και οι χώρες χαμηλού εισοδήματος αντιμετωπίζουν επίσης υψηλούς δείκτες χρέους λόγω της μεγάλης πτώσης του ονομαστικού ΑΕΠ το 2020. Το δημόσιο χρέος στις αναδυόμενες αγορές έφτασε σε υψηλά ρεκόρ, ενώ στις χώρες χαμηλού εισοδήματος ανήλθε σε επίπεδα που δεν είχαν παρατηρηθεί από την αρχές της δεκαετίας του 2000, όταν πολλοί επωφελούνταν από πρωτοβουλίες ελάφρυνσης του χρέους.

Δύσκολη πράξη εξισορρόπησης

Η μεγάλη αύξηση του χρέους δικαιολογήθηκε από την ανάγκη προστασίας των ζωών των ανθρώπων, διατήρησης των θέσεων εργασίας και αποφυγής ενός κύματος χρεοκοπιών. Εάν οι κυβερνήσεις δεν είχαν λάβει μέτρα, οι κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες θα ήταν καταστροφικές.

Ωστόσο, η αύξηση του χρέους ενισχύει τα τρωτά σημεία, ειδικά καθώς οι συνθήκες χρηματοδότησης γίνονται πιο αυστηρές. Τα υψηλά επίπεδα χρέους περιορίζουν, στις περισσότερες περιπτώσεις, την ικανότητα των κυβερνήσεων να υποστηρίξουν την ανάκαμψη και την ικανότητα του ιδιωτικού τομέα να επενδύσει μεσοπρόθεσμα.

Ασκήσεις ισορροπίας

Μια κρίσιμη πρόκληση είναι να επιτευχθεί ο σωστός συνδυασμός δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής σε ένα περιβάλλον υψηλού χρέους και αυξανόμενου πληθωρισμού. Η δημοσιονομική και η νομισματική πολιτική ευτυχώς αλληλοσυμπληρώθηκαν κατά τη διάρκεια της χειρότερης περιόδου της πανδημίας. Οι ενέργειες των κεντρικών τραπεζών, ειδικά στις προηγμένες οικονομίες, ώθησαν τα επιτόκια στο όριο τους και διευκόλυναν τις κυβερνήσεις να δανείζονται.

Ο πληθωρισμός

Η νομισματική πολιτική μετατοπίζει πλέον κατάλληλα την εστίαση στην αύξηση του πληθωρισμού και στις πληθωριστικές προσδοκίες . Ενώ η αύξηση του πληθωρισμού και του ονομαστικού ΑΕΠ συμβάλλει στη μείωση των δεικτών χρέους σε ορισμένες περιπτώσεις, αυτό είναι απίθανο να διατηρήσει σημαντική μείωση του χρέους.

Καθώς οι κεντρικές τράπεζες αυξάνουν τα επιτόκια για να αποτρέψουν τον επίμονα υψηλό πληθωρισμό, το κόστος δανεισμού αυξάνεται. Σε πολλές αναδυόμενες αγορές, τα επιτόκια πολιτικής έχουν ήδη αυξηθεί και αναμένονται περαιτέρω αυξήσεις. Οι κεντρικές τράπεζες σχεδιάζουν επίσης να μειώσουν τις μεγάλες αγορές δημόσιου χρέους και άλλων περιουσιακών στοιχείων στις προηγμένες οικονομίες — αλλά το πώς θα πραγματοποιηθεί αυτή η μείωση θα έχει επιπτώσεις στην οικονομική ανάκαμψη και τη δημοσιονομική πολιτική.

Καθώς τα επιτόκια αυξάνονται, η δημοσιονομική πολιτική θα πρέπει να προσαρμοστεί, ειδικά σε χώρες με υψηλότερα ευάλωτα χρέη. Όπως δείχνει η ιστορία, η δημοσιονομική στήριξη θα γίνει λιγότερο αποτελεσματική όταν ανταποκριθούν τα επιτόκια—δηλαδή, οι υψηλότερες δαπάνες (ή χαμηλότεροι φόροι) θα έχουν μικρότερο αντίκτυπο στην οικονομική δραστηριότητα και την απασχόληση και θα μπορούσαν να τροφοδοτήσουν τις πληθωριστικές πιέσεις. Οι ανησυχίες για τη βιωσιμότητα του χρέους είναι πιθανό να ενταθούν.

Τα επιτόκια

Οι κίνδυνοι θα αυξηθούν εάν τα παγκόσμια επιτόκια αυξηθούν ταχύτερα από το αναμενόμενο και η ανάπτυξη υποχωρήσει. Μια σημαντική αυστηροποίηση των οικονομικών συνθηκών θα αύξανε την πίεση στις πιο υπερχρεωμένες κυβερνήσεις, νοικοκυριά και επιχειρήσεις. Εάν ο δημόσιος και ο ιδιωτικός τομέας αναγκαστούν σε απομόχλευση ταυτόχρονα, οι προοπτικές ανάπτυξης θα πληγούν.

Η αβέβαιη προοπτική και οι αυξημένες ευπάθειες καθιστούν ζωτικής σημασίας την επίτευξη της σωστής ισορροπίας μεταξύ της ευελιξίας πολιτικής , της εύστροφης προσαρμογής στις μεταβαλλόμενες συνθήκες και της δέσμευσης για αξιόπιστα και βιώσιμα μεσοπρόθεσμα δημοσιονομικά σχέδια . Μια τέτοια στρατηγική θα μείωνε τις ευπάθειες του χρέους και θα διευκόλυνε το έργο των κεντρικών τραπεζών για τον περιορισμό του πληθωρισμού.

Η στοχοθετημένη δημοσιονομική στήριξη θα διαδραματίσει κρίσιμο ρόλο για την προστασία των ευάλωτων

Ορισμένες χώρες —ιδιαίτερα εκείνες με υψηλές ακαθάριστες χρηματοδοτικές ανάγκες (κίνδυνοι μετατροπής) ή έκθεση σε αστάθεια συναλλαγματικών ισοτιμιών— ενδέχεται να χρειαστεί να προσαρμοστούν ταχύτερα για να διατηρήσουν την εμπιστοσύνη της αγοράς και να αποτρέψουν πιο ενοχλητικές δημοσιονομικές δυσκολίες. Η πανδημία και το παγκόσμιο χάσμα χρηματοδότησης απαιτούν ισχυρή, αποτελεσματική διεθνή συνεργασία και υποστήριξη στις αναπτυσσόμενες χώρες.