Σε τεντωμένο σκοινί τα ελληνοτουρκικά: Εύθραυστες ισορροπίες στο Αιγαίο

Πολιτική «μπλόφα» ή πραγματική απειλή; Τζόγος σε ένα σκληρό διπλωματικό παιχνίδι ή έκφραση ρεαλιστικών προθέσεων; Η προειδοποίηση του τούρκου υπουργού Εξωτερικών, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, στην Αθήνα – που αναβαθμίστηκε σε τελεσίγραφο Ερντογάν – ότι αν δεν προχωρήσει σε αποστρατιωτικοποίηση των νησιών του Αιγαίου θα επιχειρήσει αμφισβήτηση της ελληνικής κυριαρχίας σε αυτά, είχε τυπικά προαναγγελθεί. Με τις δύο επιστολές Σινιρλίογλου στον ΟΗΕ το 2021. Επιστολές οι οποίες έδειξαν την κατεύθυνση που θα ακολουθούσε η επιθετική ρητορική της Αγκυρας.

Μία στρατηγική επιλογή για αλλαγή πεδίου στις προκλήσεις, που πλέον επικεντρώνονται στο casus belli – την απειλή πολέμου εάν η Ελλάδα επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα από τα 6 στα 12 ναυτικά μίλια στο Αιγαίο – που συμβαδίζει με τη «Γαλάζια Πατρίδα» και το «τουρκολιβυκό μνημόνιο» και πορεύεται μαζί με τις θεωρίες περί «γκρίζων ζωνών», που εξελίσσονται σε απειλή ευθείας αμφισβήτησης της κυριαρχίας εδαφών. Σε αυτά να προσθέσουμε την καταγγελία εναντίον της Ελλάδας περί υπόθαλψης «τρομοκρατών» στους προσφυγικούς καταυλισμούς – όπως το Λαύριο – και όχι μόνο, με τρομοκράτες να χαρακτηρίζονται όσοι δηλώνουν αντίθετοι στον Ερντογάν, από ΡΚΚ μέχρι γκιουλενιστές, ή απλά δημοκράτες. Μία καταγγελία που στην περίπτωση της Κύπρου συνοδεύτηκε και από διατύπωση απειλής επέμβασης, με αφορμή το άνοιγμα του γραφείου Κούρδων στο νησί. Στο κάδρο η Αγκυρα βάζει και το Μεταναστευτικό-Προσφυγικό, το οποίο συνεχίζει να εργαλειοποιεί και δείχνει την ελληνική πλευρά σε συνεργασία με τη Frontex για επαναπροωθήσεις και θανάτους ανθρώπων που επιχειρούν να περάσουν στην Ευρώπη. Στο τραπέζι βάζει η Τουρκία και τη μουσουλμανική κοινότητα της Θράκης, που επιχειρεί να μετατρέψει από θρησκευτική σε εθνική.

Εξοδος από την απομόνωση

Και αν το 2021 χαρακτηρίστηκε από σχετική ηρεμία, το 2022 όπως λένε διπλωματικές πηγές στα «ΝΕΑ» θα είναι ιδιαίτερα δύσκολο. Εστω και χωρίς το «Ορούτς Ρέις» στο Αιγαίο.

Το 2023 είναι χρονιά εκλογών για τον Ερντογάν, με την Τουρκία σε συνεχιζόμενη οικονομική κρίση, που εξανεμίζει το εισόδημα των πολιτών και κατακρημνίζει το βιοτικό τους επίπεδο. Οι εντολές που δόθηκαν στους τούρκους διπλωμάτες σε σύσκεψη που πραγματοποιήθηκε πρόσφατα είναι ότι η Αγκυρα για να ξεπεράσει και την οικονομική κρίση έχει ανάγκη την εξομάλυνση με τις χώρες της γειτονιάς της. Την έξοδο από την «απομόνωση». Θέλει την αποκατάσταση σχέσεων ακόμα και με χώρες όπως η Αρμενία.

Τα βήματα άρχισαν να γίνονται ήδη από το 2021 και αποδίδουν καρπούς, με την Τουρκία να επιστρέφει διαλύοντας με θόρυβο την αυτοαπομόνωσή της. Ενδεικτική και η απάντηση του πρεσβευτή του Ισραήλ στην Αθήνα, Γιόσι Αμράνι (Liberal), σε ερώτηση για την επαναπροσέγγιση της χώρας του με την Τουρκία, ότι «και στις διεθνείς σχέσεις τα συμφέροντα αλλάζουν, προσαρμόζονται». Ηχηρή και η προαναγγελία της επίσκεψης του προέδρου του Ισραήλ, Ισαάκ Χέρτσογκ, στην Αγκυρα. Το ότι θα προηγηθεί η επίσκεψή του στην Αθήνα είναι μία επικοινωνιακή νίκη, ενώ εκτιμάται ότι το Ισραήλ δύσκολα θα δείξει εμπιστοσύνη στην Αγκυρα. Ο Ερντογάν διαφήμισε ιδιαίτερα και την επαναπροσέγγισή του με τα ΗΑΕ, ενώ στόχος παραμένει και η Αίγυπτος. Η Τουρκία παραμένει ένας σημαντικός σύμμαχος, έστω και δύσκολος κάποιες φορές και για τις ΗΠΑ.

Σενάρια θερμού επεισοδίου

Η Αθήνα βλέπει στο παιχνίδι της Αγκυρας «νευρικότητα» για την «ενίσχυση» του γεωπολιτικού και γεωστρατηγικού αποτυπώματος της Ελλάδας, αλλά και προσπάθεια να διαχειριστεί τα εσωτερικά της προβλήματα. Διπλωματικές πηγές δεν αποκλείουν η Τουρκία να επιχειρήσει να μεταφέρει την ένταση από το τραπέζι της διπλωματίας και στο πεδίο εάν αυτό θεωρηθεί «αξιοποιήσιμο», φτάνοντας και σε ένα ακραίο σενάριο δημιουργίας κάποιου επεισοδίου στη βάση του αφηγήματος της αμφισβήτησης κυριαρχίας των νησιών. Σενάριο στο οποίο ακροβατούν και κάποια τουρκικά ΜΜΕ. Ο Νίκος Δένδιας απαντώντας στις αιτιάσεις Ερντογάν από το Οσλο, συνέδεσε το ζήτημα και με την ενότητα του ΝΑΤΟ. Με την Αθήνα να θέλει με αφορμή και την ουκρανική κρίση, να τονίσει ότι δεν πρέπει να υπάρχουν δύο μέτρα και δύο σταθμά στη Συμμαχία και πολύ περισσότερο στην ΕΕ, αλλά η απειλή να αντιμετωπίζεται το ίδιο, ακόμα και αν προέρχεται από την Τουρκία. Μέχρι στιγμής κανείς δεν στρέφει το βλέμμα στην Ελλάδα.

Διερευνητικές

Σε αυτό το κλίμα αναμένεται – πλην απροόπτου – στην Αθήνα ο τούρκος ΥΦΥΠΕΞ Σεντάτ Ονάλ για συνομιλίες αρχικά με τον ομόλογό του Κώστα Φραγκογιάννη και επίκεντρο τη θετική ατζέντα και στη συνέχεια για τη διεξαγωγή του 64ου γύρου των διερευνητικών επαφών. Η αποστρατιωτικοποίηση, καθώς και το σύνολο των διεκδικήσεων της Τουρκίας γύρω από το Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, αναμένεται να επιχειρηθεί να μπουν στο τραπέζι ξανά από την τουρκική αντιπροσωπεία.