Πόλεμος στην Ουκρανία: Γιατί είναι κομβικής σημασίας τα Στενά του Βοσπόρου – Η σιωπή του Ερντογάν

«Απαιτήσαμε το κλείσιμο του εναέριου χώρου και των Δαρδανελίων για τα ρωσικά πλοία. Μεταφέραμε το αίτημά μας στην τουρκική πλευρά. Θέλουμε να επιβληθούν κυρώσεις στη ρωσική πλευρά». Με αυτά τα λόγια ο πρέσβης της Ουκρανίας στην Τουρκία, Βασίλ Μπόντναρ, κατέθεσε το πρωί της Πέμπτης, λίγες ώρες μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, επίσημο αίτημα προς τις τουρκικές αρχές κλεισίματος των Στενών.

Ενα θέμα το οποίο είναι κομβικής σημασίας για τη Δύση, η οποία αναμένει και ασκεί πιέσεις στον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, εξ ου και το τηλεφώνημα του Εμανουέλ Μακρόν στον τούρκο πρόεδρο ενόσω ο πόλεμος στην Ουκρανία μαίνεται και η Ρωσία καταλαμβάνει συνεχώς στρατηγικές θέσεις των αντιπάλων.

Πρόκειται για ένα ζήτημα που φέρνει σε ιδιαίτερα δύσκολη θέση την Τουρκία, μέλος του ΝΑΤΟ, η οποία μοιράζεται θαλάσσια σύνορα με την Ουκρανία και τη Ρωσία στη Μαύρη Θάλασσα και διατηρεί καλές σχέσεις και με τις δύο χώρες.

Η αλήθεια είναι πως οι περισσότεροι ανέμεναν απόφαση του Ερντογάν κατά τη σύγκληση του έκτακτου Συμβουλίου Ασφαλείας, ωστόσο ο τούρκος πρόεδρος αρκέστηκε να καταδικάσει την επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία θεωρώντας τη  ως «βαρύ πλήγμα» στην περιφερειακή σταθερότητα και ειρήνη.

Είπε, επίσης, ότι η Τουρκία, η οποία έχει θαλάσσια σύνορα τόσο με την Ουκρανία όσο και με τη Ρωσία στη Μαύρη Θάλασσα, βλέπει και τις δύο χώρες ως φιλικές και πρόσθεσε ότι «λυπάται ειλικρινά» που η Μόσχα και το Κίεβο βρίσκονται σε σύγκρουση, τηρώντας σιγή ιχθύος ως προς το αίτημα της Ουκρανίας.

Γιατί τα Στενά του Βοσπόρου είναι σημαντικά

Τα Στενά του Βοσπόρου, η Θάλασσα του Μαρμαρά και τα Στενά των Δαρδανελίων συνιστούν μια ενότητα τόσο από γεωγραφική όσο και από νομική άποψη, καθώς συνδέουν τον Εύξεινο Πόντο με τη Μεσόγειο Θάλασσα και το καθεστώς τους ρυθμίζεται από τη Συνθήκη του Μοντρέ (1936), η οποία κατοχυρώνει την πλήρη κυριαρχία της Τουρκίας στο μοναδικό και στρατηγικής σημασίας θαλάσσιο πέρασμα προς τη Μαύρη Θάλασσα.

Η Συνθήκη εξασφαλίζει, παράλληλα, την ελεύθερη ναυσιπλοΐα από τα μη στρατιωτικά πλοία σε καιρό ειρήνης, ενώ επιτρέπει τη διέλευση πολεμικών πλοίων των παρευξείνιων χωρών με ειδοποίηση μιας εβδομάδας και υπό κάποιους όρους όσον αφορά στο εκτόπισμα, το μέγεθος και τον οπλισμό.

Περιορίζει, ωστόσο, σημαντικά τη διέλευση των πολεμικών πλοίων που δεν ανήκουν στα Παρευξείνια Κράτη, θέτοντας μικρότερα όρια στο εκτόπισμά τους και τον οπλισμό που φέρουν και επιβάλλει, επίσης, έγκαιρη προειδοποίηση διέλευσης.

Ευλόγως, λοιπόν, είναι κατανοητά πως αποτελούν μια ιδιαίτερα κρίσιμη θαλάσσια αρτηρία, η γεωπολιτική αξία της οποίας εξακολουθεί να αποτελεί μήλο της έριδας ανάμεσα στα ενδιαφερόμενα κράτη, με την Τουρκία να κρατά τα κλειδιά των Στενών και να μπορεί να τα κλείσει σε περίπτωση που η ίδια βρεθεί σε εμπόλεμη κατάσταση.

Ο ρόλος της Τουρκίας

Το περιβάλλον κρίσης που έχει διαμορφωθεί -για ακόμη μια φορά- στην Ουκρανία αναδεικνύει τον σημαντικό ρόλο της Τουρκίας σε περίπτωση που οι ΗΠΑ ή το ΝΑΤΟ επιδιώξουν να ενισχύσουν την παρουσία τους στον Εύξεινο Πόντο.

Με άλλα λόγια, είναι στο χέρι του καθεστώτος Ερντογάν να κρατήσει το ΝΑΤΟ μακριά από τη Ρωσία ή να επιτρέψει την κλιμάκωση της έντασης επιτρέποντας σε περισσότερες ναυτικές μονάδες του ΝΑΤΟ να διέλθουν τα Στενά και να πλεύσουν στις ουκρανικές ακτές.

Στην προκειμένη περίπτωση, δε, ενδεχόμενη αποδοχή του ουκρανικού αιτήματος της Ουκρανίας από τον Ερντογάν θα αποτελέσει εχθρική ενέργεια για τη Ρωσία, για την οποία τα Στενά του Βοσπόρου αποτελούν στρατηγικό κόμβο, καθώς από αυτά διέρχεται ρωσικός στόλος και ρωσικά εμπορικά πλοία προς τη Μαύρη Θάλασσα.