Το τέλος του ιδεαλισμού

Εδώ και δύο εβδομάδες, η Ευρώπη βιώνει τον πρώτο μείζονα πόλεμο επί του εδάφους της μετά το 1945. Αυτό από μόνο του θα έπρεπε να είναι αρκετό για να υπάρχει περισυλλογή, προσπάθεια να βρεθεί τρόπος η τραγωδία και το αιματοκύλισμα να σταματήσουν και να μπορέσει να βρεθεί το άνοιγμα που θα οδηγήσει στην «επόμενη ημέρα» – η οποία θα είναι πολύ δύσκολη, σκληρή και απρόβλεπτη. Ήδη άλλωστε, αυτός ο (προς το παρόν σύντομος) πόλεμος φθοράς έχει κόστη για όλους, και όχι μόνο για τη Ρωσία, εναντίον της οποίας έχουν επιβληθεί οι σκληρότερες κυρώσεις όλων των εποχών.

Ας μην είμαστε όσο πολωμένοι στον δημόσιο διάλογο, όπως συνήθως συμβαίνει σε αυτή τη χώρα. Κάποτε ήταν οι μνημονιακοί κατά των αντιμνημονιακών, σήμερα είναι οι φιλορώσοι κατά των αντιρώσων. Η αδυσώπητη πραγματικότητα είναι ότι ο Βλαντίμιρ Πούτιν «έβαλε φωτιά» στο μεταψυχροπολεμικό σκηνικό και ήδη αυτή η κίνηση μοιάζει να άδειασε ό,τι είχε απομείνει από το «θετικό κεφάλαιο» της χώρας του διεθνώς. Οι πληροφορίες αναφέρουν ότι νέοι άνθρωποι αναζητούν τρόπους να φύγουν από τη χώρα. Και ναι, φυσικά τασσόμαστε υπέρ εκείνου που αμύνεται περί βωμών και εστιών. Τούτος ο πλανήτης όμως δεν ανήκει στους αγγέλους ούτε στους ιδεαλιστές που βλέπουν σήμερα εκατομμύρια πρόσφυγες, κατά κύριο λόγο γυναίκες και παιδιά, να εγκαταλείπουν τις εστίες τους μέσα στον φόβο και κάνουν σαν αυτό να συμβαίνει για πρώτη φορά.

Ο γράφων δεν θυμάται να υπήρξε ανάλογη «ευαισθησία» για ενεργοποίηση κοινοτικών οδηγιών όταν σχεδόν δύο εκατομμύρια πρόσφυγες περνούσαν από την Ελλάδα προς την Ευρώπη επτά χρόνια νωρίτερα. Θυμάται να σφραγίζεται ο βαλκανικός διάδρομος και να μετατρέπονται (με κοινοτικά χρήματα) τα νησιά του Αιγαίου σε μικρές «Νήσους Έλις» επειδή ορισμένες χώρες – ναι, της Ανατολικής Ευρώπης, αλλά όχι μόνον – δεν ήθελαν δίκαιη κατανομή των προσφύγων. Επίσης, πώς ακριβώς αντιδράσαμε όλοι μας όταν γυναίκες και παιδιά σκοτώνονταν ή εκτοπίζονταν στον (νομίζω θα συμφωνήσουμε άδικο) πόλεμο στο Ιράκ το 2003; Μιλήσαμε άραγε τότε στη Δύση, κάνοντας την αυτοκριτική μας, για πιθανά εγκλήματα πολέμου των Ηνωμένων Πολιτειών, για τους κ.κ. Μπους και Μπλερ, σκέφθηκε κανείς να δικάσει τον Κόλιν Πάουελ όταν αυτός έλεγε ψέματα ενώπιον του Συμβουλίου Ασφαλείας; Είναι άραγε δίκαιο που σήμερα ο «λαϊκιστής δικτάτορας» Μαδούρο γίνεται αίφνης επιθυμητός συνομιλητής της Δύσης μήπως το πετρέλαιο από τη Βενεζουέλα «πέσει στην αγορά» για να μειωθεί η τιμή του; Και πώς άραγε προσεγγίζουν οι εταίροι μας τον εξ Ανατολών γείτονα όταν εκείνος αμφισβητεί την κυριαρχία ενός κράτους-μέλους της ΕΕ;

Τα παραδείγματα είναι ενδεικτικά και προφανώς υπάρχουν κι άλλα. Καλοδεχούμενη είναι επίσης η κριτική και ο διάλογος, όχι όμως με παρωπίδες και φανατισμό. Μία χώρα καταστρέφεται σήμερα και το συμπέρασμα είναι ότι εμείς οι Ευρωπαίοι δεν περιμέναμε, δεν είχαμε σκεφθεί ότι αυτό μπορούσε να συμβεί σε ευρωπαϊκό έδαφος. Ίσως να μας ενοχλούσε όταν αίμα χυνόταν αλλού, είναι όμως διαφορετικό όταν αυτό συμβαίνει δίπλα στο σπίτι σου. Η Ευρώπη ξύπνησε βίαια από δεκαετίες ευδαιμονίας υπό την αμερικανική ομπρέλα ασφαλείας (συμβατική ή πυρηνική δεν έχει σημασία) και έχασε «τ’ αβγά και τα καλάθια».

Ο πανικός όμως δεν είναι καλός σύμβουλος. Η ΕΕ κατάφερε να εμφανιστεί ενωμένη στο Ουκρανικό Ζήτημα και εντυπωσίασε τους πάντες. Αν αυτή η ενότητα χαθεί με κινήσεις βιαστικές, συναισθηματικές, μάλλον θα παραμείνει μία «μεγάλη Ελβετία». Αποφάσεις εν θερμώ, όπως η ταχεία ένταξη π.χ. της Ουκρανίας στην Ένωση, θα ήταν άκαιρες. Αποφάσεις βιαστικές, όπως η χωρίς βαθύτερη σκέψη επιβολή ζώνης απαγόρευσης πτήσεων από το ΝΑΤΟ πάνω από την Ουκρανία, θα ήταν καταστροφικές. Η λύση είναι η υπομονή και η επιμονή, όχι η βιασύνη. Άλλωστε, όλοι μάλλον συμφωνούμε ότι αυτή είναι η «θερμή» αρχή ενός «Ψυχρού» Πολέμου.