«Το πρωτόγονο στοιχείο του ανθρώπου δεν εξελίσσεται»

Η πρώτη της αντίδραση όταν πέρυσι η Ερι Κύργια τής πρότεινε να καταπιαστεί με το σαιξπηρικό «Τρωίλος και Χρυσηίδα» ήταν ο δισταγμός. Ενα από τα λιγότερο παιγμένα έργα του Σαίξπηρ, μακροσκελές (πάνω από 4 ώρες) και πολυπρόσωπο. Η επιμονή, ωστόσο, της πρώην καλλιτεχνικής διευθύντριας του Εθνικού Θεάτρου έκαμψε τις αντιρρήσεις της και πλέον η Μαρία Πανουργιά παρουσιάζει το έργο στη σκηνή «Ελένη Παπαδάκη» του θεάτρου Rex, σε μετάφραση Νίκου Χατζόπουλου, με τους Λάμπρο Γραμματικό και Νάνσυ Σιδέρη στους κεντρικούς ρόλους.

Στον πυρήνα του κειμένου βρίσκεται ένας άσκοπος πόλεμος που πότισε τα πάντα με αίμα και θάνατο, ώστε τίποτα πια να μην μπορεί ν’ ανθίσει. Μια ιστορία παρακμής όπου οι παλιοί ήρωες και τα ιδανικά πεθαίνουν και η ανθρώπινη φύση αφήνεται στην πιο άγρια, τερατώδη απεικόνισή της. «Είναι ένα έργο με ιδιαιτερότητες όπως το ότι δεν έχει μια βασική ιστορία. Δεν έχει κάθαρση και δεν έχει και τέλος. Από τη μια, αυτό βέβαια σου δίνει μια μεγάλη ελευθερία. Από την άλλη όμως σε δυσκολεύει. Το έργο βρίσκεται στον Τρωικό Πόλεμο. Φυσικά, όμως, ο Σαίξπηρ αναποδογυρίζει τα πάντα. Οι χαρακτήρες δεν έχουν καμία σχέση με αυτό που έχουμε εμείς στο μυαλό μας. Αντίθετα, επικρατεί παρακμή και όλοι είναι καθάρματα. Οπως επίσης και η ερωτική ιστορία που υπάρχει είναι ένα one night stand», επισημαίνει η σκηνοθέτρια. «Τα πάντα έχουν να κάνουν με το πώς θα κρατηθεί η εξουσία. Ολες οι άλλες ανθρώπινες αξίες καταρρέουν. Φαίνεται εδώ ο Σαίξπηρ σαν να έχει γελοιοποιήσει τους ήρωες του Τρωικού Πολέμου αλλά μέσα από αυτό στην πραγματικότητα τον ίδιο τον άνθρωπο σαν υπόσταση. Ταυτόχρονα βέβαια έχει και πολύ χιούμορ», συμπληρώνει η ίδια.

Σκηνικό. Η παράσταση στήνει ένα πρωτόγονο και ταυτόχρονα μελλοντολογικό σκηνικό περιβάλλον, ένα άγριο μεταβατικό μέρος για να καθρεφτίσει τον σκοτεινό κόσμο του Σαίξπηρ. «Εμπνεύστηκα από πολύ διαφορετικά πράγματα. Οπως το βιβλίο “Οι θλιβεροί τροπικοί” του Κλοντ Λεβί – Στρος που μιλάει για όλες αυτές τις φυλές που είναι καταδικασμένες να εξαφανιστούν. Πώς δηλαδή όλοι αυτοί οι χαρακτήρες είναι καταδικασμένοι να εξαφανιστούν», παραδέχεται η Μαρία Πανουργιά.

Σ’ αυτόν τον ανέλπιδο κόσμο που ζωντανεύει επί σκηνής, ό,τι φωτεινό κι αγνό πάει να ξεπεταχτεί, βυθίζεται πάλι στη σκοτεινιά. «Με τρόμαξε το σκοτάδι αυτού του έργου. Οτι δεν έβρισκα κάτι θετικό από το οποίο θα μπορούσα να πιαστώ και να αναδείξω κάτι. Σε αυτό το έργο δεν υπάρχει χαραμάδα, είναι απόλυτο αδιέξοδο. Από την άλλη, όμως, νομίζω ότι ο τρόπος που προσπάθησα να το κάνω είναι ακριβώς το αντίθετο. Δηλαδή προσπάθησα να κάνω μια κατασκευή έργου με πολύ ευαίσθητα υλικά, με μεγάλη λεπτομέρεια συναισθημάτων», επισημαίνει η σκηνοθέτρια.

Υπό αυτό το πρίσμα, αναγνωρίζοντας μια βαθιά συγγένεια με τη δική μας εποχή, η παράσταση διερευνά τι θα πει αγριότητα, επιβίωση, έρωτας αλλά και θάνατος σε μια σύγχρονη ζούγκλα. «Το να παρομοιάσω το έργο με την πραγματικότητα αυτή τη στιγμή στην Ουκρανία μού φαίνεται κάπως φλύαρο πια», υπογραμμίζει η Μαρία Πανουργιά. «Το μότο που επαναλαμβάνεται είναι “λαγνεία και πόλεμος”. Μόνο αυτά τα δύο μένουν στη μόδα. Φαίνεται ότι ο άνθρωπος δεν μαθαίνει από τα λάθη του, παρόλο που έχουν προχωρήσει τόσο πολύ, έχει εξελιχθεί η κοινωνία, οι επιστήμες, οι τέχνες, η πληροφόρηση. Φαίνεται όμως ότι αυτό το πρωτόγονο, ναΐφ στοιχείο που υπάρχει στην ανθρώπινη φύση δεν εξελίσσεται παράλληλα. Νομίζω ότι η ελπίδα είναι μέσα από αυτά που κάνουμε, από αυτά που μπορούμε ακόμα να ονειρευόμαστε. Να βοηθάμε τους ανθρώπους, όσους μπορούμε, όπως μπορούμε».