Οι άβολες αλήθειες και τα χρηματιστηριακά παιγνίδια με την τροφή μας

-«Ο πόλεμος στην Ουκρανία έφερε στο φως μερικές άβολες αλήθειες που κρύβουμε κάτω από το χαλί».

-Πού αναφέρεσαι;

-«Δεν αναφέρομαι στις προφανείς που σχετίζονται με την εξάρτηση της Δύσης από το ρωσικό αέριο. Αναφέρομαι σε αυτό που παρουσιάζεται ως «επισιτιστική κρίση» μιας και …ανακαλύψαμε πως μεγάλο μέρος του πλανήτη εξαρτάται από την παραγωγή σιτηρών, σόγιας αλλά και ηλίανθου-ηλιέλαιου από την Ουκρανία», μού λέει ο διευθυντής του ελληνικού γραφείου της περιβαλλοντικής οργάνωσης Greenpeace.

Kαι συνεχίζει: «Ως αποτέλεσμα του πολέμου είναι αβέβαιη η καλλιέργεια σιτηρών (τώρα είναι η εποχή) τόσο λόγω των επικίνδυνων –επισφαλών συνθηκών όσο και λόγω έλλειψης εργατικών χεριών. Και αμέσως ανέβηκαν στα ύψη οι τιμές των αντίστοιχων πρώτων υλών…».

Οι αγορές πανικού και ο παραλογισμός του αγροδιατροφικού μας συστήματος

Η συζήτηση με τον διευθυντή του ελληνικού γραφείου της περιβαλλοντικής οργάνωσης Greenpeace Νίκο Χαραλαμπίδη έχει πάντα ενδιαφέρον, ιδίως σήμερα, που οι λεγόμενες αγορές πανικού έχουν αρχίσει να κάνουν ορατά τα αποτελέσματά τους, σε προϊόντα όπως για παράδειγμα, το αλεύρι και το ηλιέλαιο, μιας και ο κόσμος ανησυχεί για τις ελλείψεις και τις ανατιμήσεις λόγω του πολέμου στην Ουκρανία.

-«Και εδώ αποκαλύπτεται ο παραλογισμός του αγροδιατροφικού μας συστήματος, καθώς το αλεύρι που καταλήγει στους φούρνους ( αλλά και τα σιτηρά γενικότερα) είναι προϊόν περσινής καλλιέργειας και συνεπώς ανεπηρέαστο –τυπικά τουλάχιστον- από τον πόλεμο», υποστηρίζει ο Νίκος Χαραλαμπίδης.

Προϊόντα χρηματιστηριακών διακυμάνσεων

Σύμφωνα με τον ίδιο « οι τιμές δεν εξαρτώνται από την αυξημένη παραγωγή, από την καλή ή κακή σοδειά παρά αποτελούν προϊόν χρηματιστηριακών διακυμάνσεων. Μπροστά στον ορατό κίνδυνο, η φετινή παραγωγή να είναι μειωμένη και συνεπώς με υψηλότερη τιμή, αυξάνεται η τιμή της περσινής παραγωγής (!)».
Τι καταλαβαίνω; Πως υπάρχει ανάγκη αναδιάρθρωσης της γεωργίας αλλά και της διατροφικής πολιτικής μας ώστε να είναι ανθεκτική σε τέτοιους τριγμούς.

Στη συζήτηση μπαίνει και η υπεύθυνη της εκστρατείας για τη βιώσιμη γεωργία της περιβαλλοντικής οργάνωσης Έλενα Δανάλη.

Δεν λείπουν τρόφιμα, περισσεύουν οι ζωοτροφές…

-«Να σου δώσω έναν τίτλο;»

-Δώσε μου.

-«Δεν λείπουν τρόφιμα, περισσεύουν οι ζωοτροφές…».

-Μπορείς να μου εξηγήσεις το σκεπτικό σου;

-«Η Ουκρανία παράγει –κατά μέσο όρο- 26 εκατομμύρια τόνους σιταριού τον χρόνο, όπου το μεγαλύτερο μέρος εξάγεται. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τροφίμων (FAO) είχε προβλέψει πως ο πόλεμος στην Ουκρανία θα μειώσει την παραγωγή δημητριακών από 20 έως 30%.

»Σε ένα ακραίο σενάριο, η ουκρανική παραγωγή σιταριού θα μειωθεί κατά 50% το οποίο θα σήμανε έλλειψη 13 εκατομμυρίων τόνων σιταριού το οποίο θα είναι διαθέσιμο για να ταΐσει τους φτωχότερους του κόσμου.

»Η ΕΕ χρησιμοποιεί συνολικά 303 εκατομμύρια τόνους δημητριακών (όλων των ειδών) για να καλύψει τόσο την ανθρώπινη κατανάλωση όσο και τη ζωοτροφή ζώων εκτροφής καθώς και για βιομηχανική χρήση. Από το σύνολο των 303 εκατομμυρίων τόνων δημητριακών, η ζωοτροφή απορροφά 162,5 τόνους ( δημητριακά όλων των ειδών που προορίζονται κυρίως για χοίρους και πουλερικά) από τα οποία το σιτάρι είναι 38,2 εκατομμύρια τόνοι.

Όχι σε «λύσεις» που δημιουργούν πρόβλημα σε φτωχές χώρες …

»Εάν αφαιρεθούν 13 εκατομμύρια τόνοι σιταριού από το σύνολο των 162,5 εκατομμυρίων τόνων ζωοτροφής, δηλαδή μείωση 8% (από 162,5 σε 149,5 εκατομμύρια τόνους δημητριακών), δεν θα υπάρχει έλλειψη και δεν θα στραφεί η βιομηχανία να αναζητήσει «λύσεις» που δημιουργούν πρόβλημα στις αγορές τροφής οικονομικά ασθενέστερων και ευάλωτων χωρών που ήδη αντιμετωπίζουν επισιτιστική ανεπάρκεια και κρίση».

Τι μας λένε; Πως μια μείωση κατά 8% στη χρήση δημητριακών για ζωοτροφές στην ΕΕ, θα μπορούσε να εξοικονομήσει, σύμφωνα με την περιβαλλοντική οργάνωση, αρκετό σιτάρι για να καλυφτεί το αναμενόμενο έλλειμμα στην Ουκρανία εξαιτίας του πολέμου.

Να υπάρχει πρόσβαση σε επαρκές θρεπτικό φαγητό προσιτής τιμής κάθε μέρα…

-«Σε αυτή τη φάση, το πιο επείγον είναι κάθε πολίτης αυτής της χώρας να έχει πρόσβαση σε επαρκές, θρεπτικό φαγητό προσιτής τιμής κάθε μέρα», μου επισημαίνει η ‘Έλενα Δανάλη.

Κατά την υπεύθυνη για τη βιώσιμη γεωργία της Greenpeace, οι πιέσεις εξαιτίας του πολέμου επιβάλλουν ανάγκη για αγροτική πολιτική επείγουσας απεξάρτησης από ορυκτά καύσιμα, χημικά, μεταλλαγμένα και λιπάσματα, μείωση παραγωγής και κατανάλωσης κρέατος /γαλακτοκομικών και σημαντική μείωση εισαγόμενων ζωοτροφών, αλλά αύξηση ελληνικών κτηνοτροφικών πρωτεϊνούχων φυτών.

« Ο πόλεμος δείχνει με άγριο τρόπο την επείγουσα ανάγκη να αναστρέψουμε το ευάλωτο και μη ανθεκτικό αγροδιατροφικό μοντέλο και να στραφούμε σε τοπικά, και διαφοροποιημένα αγροτικά και διατροφικά συστήματα προκειμένου να έχουμε ανθεκτική γεωργία σε κάθε κρίση», συμπληρώνει. «Ειδικά στην Ελλάδα που έχει τόσα πλεονεκτήματα: μικρό κλήρο, τοπικά χαρακτηριστικά, ποικιλίες, ντόπιες φυλές, ελληνικά ψυχανθή για ζωοτροφή, παραδοσιακά προϊόντα κα».

Τι μπορεί ( και πρέπει) να γίνει με τις ζωοτροφές;

Όπως μού επισημαίνει η ‘Έλενα Δανάλη χρειάζεται επειγόντως να προωθηθεί η καλλιέργεια ελληνικών ψυχανθών για ζωοτροφή, όπως κτηνοτροφικά ρεβίθια, λούπινα, κουκιά, μπιζέλια, τα οποία μάλιστα αυξάνουν τη γονιμότητα του εδάφους με συνέπεια να μειώνεται η εξάρτηση από λιπάσματα που αυτή την εποχή εξαιτίας του πολέμου έχει διαταραχτεί η αγορά τους και έχουν εκτοξευτεί οι τιμές τους.

Και πρέπει, συνεχίζει, να μειωθεί η κατανάλωση κρέατος και γαλακτοκομικών που προέρχονται από βιομηχανική, εντατική κτηνοτροφία, κάτι το οποίο ούτως ή άλλως ζητά η επιστήμη, και το οποίο επιβάλλεται από την ανάγκη να κρατήσουμε την άνοδο της παγκόσμιας θερμοκρασίας στον 1,5 βαθμό Κελσίου, και να ενισχυθεί η αύξηση οσπρίων και τοπικών και εποχικών φρούτων και λαχανικών.

Τροφή με λιγότερα συνθετικά λιπάσματα

Όπως μου αναφέρουν από την περιβαλλοντική οργάνωση, τα συνθετικά λιπάσματα ακριβαίνουν εξαιτίας του πολέμου, όμως δεν είναι λύση να εισάγουμε λιπάσματα από αλλού. « Δεν γίνεται να κινδυνεύει η παραγωγή κάθε φορά που αυξάνουν οι τιμές των εισροών επειδή διαταράχθηκε η αγορά τους, εν προκειμένω λόγω του πολέμου στην Ουκρανία (η Ρωσία κατέχει το 12% της παγκόσμιας αγοράς λιπασμάτων). Σύμφωνα με την Greenpeace η μόνη λύση είναι να απεξαρτηθεί σταδιακά η Ελλάδα από τη χρήση τους και να παράγουμε τροφή με λιγότερα συνθετικά λιπάσματα.

-Και πώς μπορεί να γίνει αυτό;

-«Μπορεί να γίνει με σταδιακή αντικατάσταση συνθετικών λιπασμάτων με μεθόδους όπως η χλωρή λίπανση και επείγοντα μέτρα όπως: χρήση ακατέργαστων ορυκτών πετρωμάτων, κομποστοποίηση και χρήση οικιακών αποβλήτων», μού αναφέρει η ‘Έλενα Δανάλη. «Έτσι, θα μπορούν οι παραγωγοί να αγοράζουν κομπόστ σε τιμή κόστους για να καλύψουν ανάγκες θρέψης εδάφους , και να βελτιώσουν τη γονιμότητά του. Εξάλλου, η μείωση χρήσης λιπασμάτων κατά 20% προβλέπεται στην ευρωπαϊκή στρατηγική «Από το Αγρόκτημα στο Πιάτο».

Τι είπαμε; Το ζητούμενο είναι η δίκαιη, βιώσιμη και ανθεκτική γεωργία. Ωστόσο, προσωπικά πάντα μιλώντας, μέσα από τη συζήτηση που έκανα με τους Νίκο Χαραλαμπίδη και Έλενα Δανάλη, μου έμεινε η εξής φράση: « Τα χρηματιστήρια θα καταρρεύσουν αν δεν υπάρχουν υγιείς καταναλωτές και υγιής πλανήτης». Κι αυτό πρέπει να το έχουν υπόψη τους, όσοι βάζουν το χεράκι τους και αδειάζουν τα ράφια από ορισμένα προϊόντα. Και ο νοών νοείτω…