Το «πλαστικό» χρήμα και άλλες μορφές πληρωμών, όπως μέσω διαδικτυακών τραπεζικών εντολών, ακόμα και μέσω κρυπτονομισμάτων, έχουν αντικαταστήσει σε μεγάλο βαθμό τα κέρματα και τα χαρτονομίσματα στις οικονομικά ανεπτυγμένες χώρες της Δύσης. Όμως δεν είναι όλοι οι πολίτες εξοικειωμένοι με τη χρήση των νέων τεχνολογιών. Ούτε έχουν όλοι τη δυνατότητα να εξοικειωθούν εξάλλου.
Ο όμιλος καταναλωτών Which? με επιστολή που απηύθυνε τη Δευτέρα προς το βρετανικό υπουργείο Οικονομικών προειδοποιεί ότι το κλείσιμο των τραπεζικών καταστημάτων και η «εξαφάνιση» των ΑΤΜ – μια διαδικασία που συν τω χρόνω επιταχύνεται στη Βρετανία – κινδυνεύει να αποκλείσει από τις απλούστερες πλην ζωτικής σημασίας εμπορικές συναλλαγές έναν αριθμό πολιτών που εξαρτώνται από την «πρόσωπο με πρόσωπο τραπεζική» και από τα μετρητά.
Νέα κατηγορία αποκλεισμένων
«Με την αύξηση του κόστους ζωής να δημιουργεί πρόσθετη πίεση στους προϋπολογισμούς των νοικοκυριών, είναι πολύ σημαντικές οι επιπτώσεις που θα είχε η αδυναμία ανάληψης μετρητών από καταναλωτές που εξαρτώνται απόλυτα απ’ αυτά», σημειώνει στην επιστολή της η Which?.
Η ένωση καταναλωτών προτείνει στην κυβέρνηση του Λονδίνου την επείγουσα τροποποίηση της νομοθεσίας ώστε να εξασφαλιστεί η δυνατότητα πρόσβασης, πληρωμών και αποταμίευσης μετρητών για τους καταναλωτές. Διότι «δημιουργείται συν τω χρόνω μια νέα κατηγορία οικονομικώς αποκλεισμένων στην κοινωνία, που δεν θα έχουν τρόπους για να πληρώσουν και να αποκτήσουν αγαθά και υπηρεσίες που είναι απαραίτητες για όλους στην καθημερινή ζωή».
Δεν είναι μόνη η Which? στην εκστρατεία αυτή. Στη Βρετανία βρίσκεται σε συνεργασία με άλλες οργανώσεις, όπως η Age UK, η StepChange Debt Charity, η British Retail Consortium, το Money and Mental Health Policy Institute, αλλά και η Ομοσπονδία Μικρών Επιχειρήσεων (FSB), που έχουν αναλάβει αντίστοιχες πρωτοβουλίες για λογαριασμό «εκατομμυρίων ανθρώπων και νοικοκυριών στη Βρετανία».
Σύμφωνα με ανάλυση του προβλήματος από τη Which?, από το 2015 στη Βρετανία έχουν κλείσει 4.685 τραπεζικά καταστήματα. Επιπλέον 226 καταστήματα έχουν προγραμματιστεί για να κλείσουν έως τα τέλη του τρέχοντος έτους. Και μάλιστα ο ρυθμός των τραπεζών που κατεβάζουν ρολά είναι μεγαλύτερος στη βρετανική επαρχία συγκριτικά με το Λονδίνο, είναι μεγαλύτερος δηλαδή στην ύπαιθρο όπου περισσότεροι πολίτες είναι εξαρτημένοι από την «δια ζώσης» επαφή με τις τράπεζες, συγκριτικά πάντα με την πρωτεύουσα ή άλλες μεγάλες αστικές περιοχές.
Συγκεκριμένα, από το 2015 η έκταση του τραπεζικού δικτύου στην βρετανική ύπαιθρο έχει μειωθεί κατά 50,7%, ενώ στις αστικές περιοχές έχει μειωθεί κατά 47,3%. Η έρευνα της Which? διαπίστωσε επίσης ότι σε 17 εκλογικές περιφέρειες της Βρετανίας η πρόσβαση σε μετρητά είναι μια δύσκολη περίπτωση, καθώς σ’ αυτές λειτουργούν το πολύ τρία τραπεζικά καταστήματα ή το πολύ 30 Μηχανήματα Αυτόματης Ανάληψης Μετρητών (ΑΤΜ).
Οι πλέον ευάλωτοι
«Οι πολίτες άνω των 65 ετών, οι οποίοι αντικειμενικά είναι περισσότερο εξαρτημένοι από τη χρήση μετρητών, αντιστοιχούν κατά μέσον όρο στο 25% του πληθυσμού στις 17 εκλογικές περιφέρειες με τη δυσκολότερη πρόσβαση σε μετρητά», υπογραμμίζει η Which?.
Στο Κάρμαρθεν Ιστ και στο Ντάινφουρ της Ουαλλίας, για παράδειγμα, όπου το ποσοστό των ηλικιωμένων πολιτών είναι υψηλό συγκριτικά με άλλες περιοχές της χώρας, έχουν κλείσει τα 13 από τα 15 τραπεζικά καταστήματα που λειτουργούσαν το 2015.
Σύμφωνα με πρόσφατες στατιστικές έρευνες της βρετανικής Αρχής Οικονομικής Συμπεριφοράς, οι περισσότεροι πολίτες έχουν «λογική πρόσβαση» σε μετρητά μέσω ενός συνδυασμού τραπεζικών καταστημάτων, ΑΤΜ, καταστημάτων της Ταχυδρομικής Υπηρεσίας, αλλά και μέσω των συναλλαγών με άλλους πολίτες. Αυτή η πρόσβαση όμως αφορά κυρίως όσους ζουν σε αστικά κέντρα.
Παρά το ότι η Βρετανία είναι μια πολύ πυκνοκατοικημένη χώρα, στην ύπαιθρο οι άνθρωποι είναι αναγκασμένοι να μετακινηθούν σε μεγάλες αποστάσεις για να κάνουν μια απλή κατάθεση ή ανάληψη μετρητών. Όπως σημειώνουν η Whitch? και οι άλλες οργανώσεις, οι πλέον ευάλωτοι από την ψηφιοποίηση των τραπεζικών υπηρεσιών – όπως και από τη γενικότερη ψηφιοποίηση της καθημερινής ζωής εξάλλου – είναι οι πολίτες μεγαλύτερης ηλικίας και όσοι έχουν πολύ χαμηλά εισοδήματα.
Μετρητά από τα μαγαζιά
«Ενώ η χρήση μετρητών έχει υποχωρήσει περίπου κατά 40% από την αρχή της πανδημίας, εκατομμύρια ευάλωτων καταναλωτών εξακολουθούν να παραμένουν εξαρτημένοι από τα μετρητά. Πιστεύουμε ότι οι καταναλωτές αυτοί πρέπει να διατηρήσουν το δικαίωμα να έχουν πρόσβαση στις ευκολίες της ζωής», δήλωσε στο BBC ο Τζον Χάουελς, επικεφαλής της οργάνωσης Link που έχει ως στόχο την ελεύθερη για όλους πρόσβαση και χρήση ΑΤΜ.
Την περασμένη χρονιά εξάλλου η Access to Cash Action Group εκπόνησε προγράμματα που προβλέπουν λύσεις για τα ευάλωτα στην ψηφιοποίηση μέρη του πληθυσμού, προτείνοντας μεταξύ άλλων τη δυνατότητα να μπορεί κάποιος να προμηθευτεί μετρητά από τα καταστήματα λιανικών πωλήσεων.
«Γνωρίζουμε ότι είναι ζωτικής σημασίας για εκατομμύρια ανθρώπους η πρόσβαση σε μετρητά και θα φροντίσουμε ώστε αυτή να συνεχιστεί απρόσκοπτα. Στα σχέδιά μας είναι η εξεύρεση τρόπου ώστε κάποιος να προμηθεύεται μετρητά από τα εμπορικά καταστήματα δίχως να πρέπει να κάνει κάποια αγορά», δήλωσε στο βρετανικό δίκτυο ενημέρωσης εκπρόσωπος του υπουργείου Οικονομικών, διευκρινίζοντας ότι η κυβέρνηση του Μπόρις Τζόνσον βρίσκεται στο στάδιο της διαβούλευσης για το σκοπό αυτό.
