Τα ορυκτά καύσιμα επιστρέφουν; [ΠΙΝΑΚΑΣ]

Όπως ήταν αναμενόμενο, η επανεκκίνηση της οικονομικής δραστηριότητας το 2021 οδήγησε σε αύξηση της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. (Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η αύξηση ήταν 4,2% συγκριτικά με το 2020.) Αυτό που ήταν ίσως απρόσμενο είναι η αλλαγή στο μείγμα των πηγών της αυξημένης παραγωγής. Το 2020, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, μαζί με τα βιοκαύσιμα, για πρώτη φορά ξεπέρασαν τα ορυκτά καύσιμα ως κύρια πηγή παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας (1,1 έναντι 0,99 εκατομμύρια γιγαβατώρες αντιστοίχως). Αντίθετα, το 2021, τα ορυκτά καύσιμα έγιναν και πάλι η κύρια πηγή παραγωγής ηλεκτρισμού στις περισσότερες χώρες

Στην τάση αυτή συνέβαλαν κάποιες μεγάλες οικονομίες: η Γερμανία, η Πολωνία και η Ιταλία αύξησαν τη χρήση ορυκτών καυσίμων για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας κατά 15%, 14% και 5% αντιστοίχως. (Στα περισσότερα από τα υπόλοιπα κράτη μέλη η χρήση ορυκτών καυσίμων σημείωσε μικρή αύξηση ή και μείωση.) Στη Γερμανία, εκτός από τα ορυκτά καύσιμα αυξήθηκε και τη χρήση πυρηνικής ενέργειας, ενώ η χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και βιοκαυσίμων στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας μειώθηκε σημαντικά.

Στην Ελλάδα, η αύξηση της χρήσης ορυκτών καυσίμων ήταν μόλις 2,3%. Παράλληλα, αυξήθηκε σημαντικά (24%) η χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και βιοκαυσίμων για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας κυριαρχεί η αιολική, ενώ ακολουθεί η υδροηλεκτρική, με σημαντική μάλιστα αύξηση (73%) το 2021 σε σχέση με το 2020. Στο σύνολο της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, το μερίδιο των ανανεώσιμων πηγών και βιοκαυσίμων (41,2%) παραμένει χαμηλότερο από το μερίδιο των ορυκτών καυσίμων (58,8%).

Αξίζει να σημειωθεί ότι η επανάκαμψη των ορυκτών καυσίμων από το 2021 ήταν ήδη σε εξέλιξη όταν η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία (24 Φεβρουαρίου 2022), και συνετέλεσε στην αύξηση της εξάρτησης της Ευρώπης από τις εισαγωγές ορυκτών καυσίμων από τη Ρωσία.

Βραχυπρόθεσμα, η επιδίωξη της ενεργειακής αυτονομίας της Ευρώπης, και της σταδιακής της απεξάρτησης από τη Ρωσία, έρχεται σε σύγκρουση με την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, που απαιτεί μείωση της κατανάλωσης ορυκτών καυσίμων. Μεσοπρόθεσμα, η συμφιλίωση των δύο αυτών στόχων απαιτεί σημαντική στροφή προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, και ενδεχομένως επανεξέταση της αποστροφής των Ευρωπαίων πολιτών έναντι της πυρηνικής ενέργειας.

Γιώργος Μανάλης
Μεταδιδακτορικός Ερευνητής,
Υπότροφος της Ερευνητικής Έδρας Α. Γ. Λεβέντη
Ελληνικό Ίδρυμα Ευρωπαϊκής & Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ)

Μάνος Ματσαγγάνης
Κύριος Ερευνητής, Επικεφαλής του Παρατηρητηρίου Ελληνικής και Ευρωπαϊκής Οικονομίας, Υπότροφος της Έδρας «Σταύρος Κωστόπουλος», Καθηγητής, Politecnico di Milano