Οι κεντρικές τράπεζες παρασύρονται στη μαύρη οικονομική τρύπα

«Στη φυσική, η ταχύτητα διαφυγής αναφέρεται στην ταχύτητα που απαιτείται για να ξεφύγουμε από τη βαρυτική έλξη ενός πλανήτη». Αυτό το σχόλιο του 2014 δεν το έκανε κάποιος φυσικός αλλά ο τότε διοικητής της Τράπεζας της Αγγλίας. Ο Μαρκ Κάρνεϊ υποστήριξε ότι το εξαιρετικά εύκολο χρήμα θα ωθούσε τη βρετανική οικονομία να βγει από τον λήθαργο μετά την κρίση. Αυτό δεν έγινε ποτέ. Αντίθετα, όπως ανακαλύπτει ο διάδοχος του Κάρνεϊ, Άντριου Μπέιλι, η πολιτική μηδενικών επιτοκίων της κεντρικής τράπεζας μοιάζει περισσότερο με μια μαύρη τρύπα, ένα τερατώδες νεκρό αστέρι του οποίου η βαρυτική δύναμη είναι τόσο ισχυρή, που τίποτα δεν μπορεί να ξεφύγει από την έλξη του.

Οι κεντρικοί τραπεζίτες σε όλο τον κόσμο θέλουν να μειώσουν τον πληθωρισμό επαναφέροντας τα επιτόκια σε «κανονικά» επίπεδα. Το σημερινό επιτόκιο της Τράπεζας της Αγγλίας στο 2,25% είναι λίγο περισσότερο από το ένα τρίτο του μέσου όρου της μεταπολεμικής περιόδου.

Παρά την απότομη άνοδο φέτος σε περίπου 4,5%, οι αποδόσεις των 10ετών κρατικών ομολόγων εξακολουθούν να είναι πάνω από 5 ποσοστιαίες μονάδες κάτω από το τρέχον επίπεδο πληθωρισμού. Ωστόσο, η οικονομία και το χρηματοπιστωτικό σύστημα της Βρετανίας αρχίζουν να λυγίζουν. Για να δούμε το γιατί, πρέπει να εξετάσουμε την έκθεση των νοικοκυριών, των κυβερνήσεων και των εταιρειών.

Στους Βρετανούς αρέσει να γκρινιάζουν για πανάκριβα σπίτια. Η πραγματικότητα είναι ότι το κόστος των στεγαστικών δανείων τα τελευταία χρόνια ήταν εξαιρετικά χαμηλό. Οι αγοραστές κατοικιών ανταποκρίθηκαν στη διαθεσιμότητα φθηνών δανείων αναλαμβάνοντας περισσότερα χρέη. Ως αποτέλεσμα, το μέσο στεγαστικό δανειο στο Ηνωμένο Βασίλειο έχει αυξηθεί σε 3,4 φορές το μέσο εισόδημα, από 1,5 φορές στις αρχές της δεκαετίας του 1980, σύμφωνα με τον αναλυτή κατοικιών Νιλ Χάντσον .

Αυτό ήταν ανεκτό με τα περσινά επιτόκια στεγαστικών δανείων που ήταν γύρω στο 2%. Αλλά έχει αφήσει πολλούς ιδιοκτήτες σπιτιών εξαιρετικά ευάλωτους σε υψηλότερα επιτόκια. Νωρίτερα αυτό το μήνα, το κόστος ενός διετούς στεγαστικού δανείου σταθερού επιτοκίου εκτοξεύτηκε στο 6%. Περίπου 1,5 εκατομμύριο από αυτά τα δάνεια πρόκειται να επαναρυθμιστούν με το υψηλότερο επιτόκιο τους επόμενους 12 μήνες. Προκειμένου να αποκατασταθεί η οικονομική προσιτότητα, οι τιμές των κατοικιών στο Ηνωμένο Βασίλειο μπορεί να χρειαστεί να μειωθούν περισσότερο από το ένα τρίτο, εκτιμά ο Χάντσον.

Η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου βρίσκεται σε παρόμοια δύσκολη θέση. Τα lockdown πανδημίας προκάλεσαν τα μεγαλύτερα δημοσιονομικά ελλείμματα σε καιρό ειρήνης που έχουν δει ποτέ.

Το κράτος χρηματοδότησε το έλλειμμα με το χαμηλότερο κόστος δανεισμού από τότε που άνοιξε η Τράπεζα της Αγγλίας το 1694. Από το 2007, το βρετανικό εθνικό χρέος έχει αυξηθεί από 34% σε 95% του ΑΕΠ. Αλλά οι πληρωμές για την εξυπηρέτηση του χρέους της κυβέρνησης ως ποσοστό των φορολογικών εσόδων μειώθηκαν σχεδόν στο μισό. Πέρυσι, το κράτος κατέβαλε 1,1% επί των δανείων του, από 5,8% πριν από την παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008.

Η Τράπεζα της Αγγλίας έτεινε χείρα βοηθείας. Όχι μόνο η Γηραιά Κυρία της οδού Threadneedle μείωσε το βασικό της επιτόκιο σχεδόν στο μηδέν, αλλά αγόρασε επίσης τεράστιες ποσότητες δημόσιου χρέους του Ηνωμένου Βασιλείου μέσω του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης. Εξακολουθεί να κατέχει περίπου 840 δισεκατομμύρια λίρες. Οι αποδόσεις των ομολόγων υποχώρησαν, μειώνοντας το κόστος του νέου χρέους. Η ΒΟΕ μετέφερε επίσης στο Δημόσιο τους τόκους που έλαβε από τα ομόλογά της, ενώ πέρυσι χρέωσε μόλις 10 μονάδες βάσης στην κυβέρνηση για τον τεράστιο δανεισμό της.

Οι κεντρικοί τραπεζίτες τείνουν να αντιμετωπίζουν την ποσοτική χαλάρωση ως νομισματική πράξη. Όμως, από οικονομική άποψη, περιλαμβάνει την ανταλλαγή σταθερού επιτοκίου με χρέος κυμαινόμενου επιτοκίου. Σύμφωνα με έκθεση της Βουλής των Λόρδων που δημοσιεύθηκε πέρυσι, οι αγορές τίτλων της BoE μείωσαν το πραγματικό μέσο προφίλ λήξης του δημόσιου χρέους του Ηνωμένου Βασιλείου από σχεδόν 15 χρόνια το 2007 σε λίγο περισσότερο από 10 χρόνια. Ως αποτέλεσμα, η δημοσιονομική θέση της κυβέρνησης είναι περισσότερο εκτεθειμένη στις διακυμάνσεις των επιτοκίων. «Τα χαμηλότερα βραχυπρόθεσμα επιτόκια αντικατοπτρίζονται πιο γρήγορα στο κόστος δανεισμού του Δημοσίου», κατέληξε η επιτροπή των Λόρδων, τα μέλη της οποίας περιλαμβάνουν τον πρώην διοικητή της Τράπεζας της Αγγλίας, Μέρβιν Κινγκ.

Το αρμόδιο Γραφείο Προϋπολογισμού του Ηνωμένου Βασιλείου εκτίμησε πέρυσι ότι μια αύξηση των επιτοκίων κατά 1 ποσοστιαία μονάδα θα αύξανε το κόστος εξυπηρέτησης του δημόσιου χρέους κατά σχεδόν 1% του ΑΕΠ. Εάν η βρετανική κυβέρνηση δανειζόταν με το μέσο ιστορικό επιτόκιο του 6%, το κόστος εξυπηρέτησης του χρέους θα κατανάλωνε περίπου το 16% των φορολογικών εσόδων – περισσότερο από πέντε φορές το επίπεδο του περασμένου έτους.

Το εταιρικό χρέος έχει επίσης αυξηθεί απότομα σε όλο τον κόσμο. Ενώ το επίπεδο του χρέους των βρετανικών μη χρηματοπιστωτικών εταιρειών (σε σχέση με το ΑΕΠ) μειώθηκε ελαφρά μετά το 2008, οι αμερικανικές εταιρείες έχουν υπερβολικό δανεισμό. Η αμερικανική εταιρική πίστη υπερβαίνει πλέον το 80% του ΑΕΠ, αυξημένη κατά 15 ποσοστιαίες μονάδες από το 2008, σύμφωνα με την Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών. Ωστόσο, το κόστος εξυπηρέτησης του χρέους των αμερικανικών εταιρειών μειώθηκε κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου.

Η ποιότητα του εταιρικού χρέους των ΗΠΑ επιδεινώθηκε επίσης σημαντικά. Περίπου το ήμισυ του εταιρικού χρέους επενδυτικής βαθμίδας έχει πλέον βαθμολογία τριπλού Β, μόλις μια βαθμίδα πάνω από τα σκουπίδια. Πέρυσι, εταιρείες ιδιωτικών επενδυτικών κεφαλαίων ολοκλήρωσαν συμφωνίες αξίας άνω του ενός τρισεκατομμυρίου δολαρίων, ενώ οι εξαγορές αμερικανικών δημόσιων εταιρειών έφτασαν το πολλαπλάσιο ρεκόρ των κερδών, σύμφωνα με το Bain. Οι εξαγορές χρηματοδοτούνται εν μέρει από δάνεια μόχλευσης, των οποίων οι πληρωμές τόκων συνδέονται με βραχυπρόθεσμα επιτόκια.

Μέχρι πρόσφατα οι επενδυτές είχαν μια σχεδόν απεριόριστη όρεξη για τέτοιο χρέος. Τα χαμηλά επιτόκια χωρίς κίνδυνο οδήγησαν τις αποταμιεύσεις από τις τράπεζες στις πιστωτικές αγορές, όπου οι αποδόσεις ήταν υψηλότερες. Από το 2007, τα αμερικανικά πιστωτικά κεφάλαια απολάμβαναν εισροές σχεδόν 3 τρισεκατομμυρίων δολαρίων.

Η απροσδόκητη νομισματική σύσφιξη και η προοπτική μιας οικονομικής ύφεσης αποτελούν πρόκληση για τα πιστωτικά κεφάλαια, ειδικά εκείνα που πρέπει να απορρίψουν περιουσιακά στοιχεία.

«Η ρευστότητα τείνει να είναι υψηλή όταν υπάρχουν πολλοί αγοραστές, αλλά όχι τόσο όταν υπάρχουν πολλοί πωλητές, ιδιαίτερα σε πίστωση», γράφει ο στρατηγικός αναλυτής επενδύσεων Γκέραρντ Μίνακ, ο οποίος φοβάται ότι η αστάθεια της αγοράς θα αυξηθεί καθώς οι εταιρικές χρεοκοπίες θα αυξηθούν. Η πρόσφατη αναταραχή στην αγορά των βρετανικών ομολόγων έπληξε αρκετά βρετανικά ταμεία ακινήτων.

Μετά το 2008, οι ανεπτυγμένες οικονομίες δεν πέτυχαν ποτέ την ταχύτητα διαφυγής που ήταν απαραίτητη για να μπορέσουν οι κεντρικές τράπεζες να ομαλοποιήσουν τη νομισματική πολιτική.

Είναι πλέον ξεκάθαρο ότι τα επιτόκια δεν μπορούν να επιστρέψουν στα ιστορικά τους πρότυπα χωρίς να καταρρεύσουν οι τιμές των κατοικιών, να υπονομεύσουν τα δημόσια οικονομικά και να αναταράξουν τις πιστωτικές αγορές. Όχι μόνο η Τράπεζα της Αγγλίας απέτυχε να αυξήσει τα επιτόκια σύμφωνα με τον πληθωρισμό, αλλά έχει επανειλημμένα παρέμβει για να στηρίξει τις αγορές. Καθώς μια οικονομική μαύρη τρύπα ανοίγει, οι κεντρικές τράπεζες θα αναγκαστούν να σταματήσουν τη σύσφιξη. Το “pivot” που πολυαναμενόταν από τους επενδυτές είναι κοντά

REUTERS BREAKINGVIEWS