Ζήτημα εμπιστοσύνης

Τι φέρνει το 2023 για την οικονομία; Πώς θα είναι ο κόσμος μας; «Ελα μου ντε», ήταν η απάντηση επιφανούς οικονομολόγου, όταν του θέσαμε το ερώτημα. Με αφοπλιστική ειλικρίνεια και μια δόση επιστημονικού αυτοσαρκασμού αποτύπωσε με τρεις λέξεις το επισφαλές των προβλέψεων.

Αλλιώς τα περιμένεις, κι αλλιώς έρχονται τα πράγματα, όπως φάνηκε πρόσφατα και από τα χαμηλότερα των εκτιμήσεων στοιχεία για την ανάπτυξη στο τρίτο τρίμηνο.

Παρά τη ματαιότητα του εγχειρήματος συνεχίζουμε ωστόσο να υποκύπτουμε κάθε χρόνο στον ίδιο πειρασμό και να θέτουμε το ίδιο ερώτημα: «Τι θα φέρει το νέο έτος;».

Η αλήθεια είναι ότι δεν ήταν πάντα τόσο άδηλο το μέλλον. Με τις απανωτές, πρωτοφανείς κρίσεις τα τελευταία χρόνια, ο βαθμός δυσκολίας του ερωτήματος έχει αυξηθεί κατακόρυφα. Τα πάντα μπορούν να ανατραπούν ανά πάσα στιγμή.

Στη σκιά μεγάλης αβεβαιότητας συντάχθηκε και ο Προϋπολογισμός του 2023, ο πρώτος των τελευταίων 12 ετών εκτός πλαισίου μνημονιακής επιτήρησης ή ενισχυμένης εποπτείας.

Τι ακριβώς να προϋπολογίσεις εν μέσω ωκεανού αβεβαιοτήτων, όταν όλες οι παραδοχές πάνω στις οποίες βασίζονται οι υπολογισμοί μπορούν ανά πάσα στιγμή να ανατραπούν;

Ποτέ στο παρελθόν ένας Προϋπολογισμός δεν εφαρμόστηκε όπως ακριβώς συντάχθηκε, όμως το σημερινό σκηνικό θυμίζει κινούμενη άμμο. Οι κρίσιμες συνιστώσες σε ό,τι αφορά τα έσοδα, οι επενδύσεις, η ιδιωτική κατανάλωση και οι εξαγωγές, αλλά και οι ενεργειακές τιμές στο σκέλος των δαπανών επηρεάζονται σε μεγάλο βαθμό από παράγοντες εξωγενείς που δεν μπορούμε να ελέγξουμε.

Οπως επισημαίνεται και στην εισηγητική έκθεση, ο Προϋπολογισμός καλείται «να συγκεράσει προκλήσεις που αφορούν την ενεργειακή κρίση, την πληθωριστική πίεση στα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις, την υγειονομική κρίση που έχει οδηγήσει σε αυξημένες δαπάνες στο σύστημα υγείας, αλλά και τις επιπλέον, έναντι του 2019 και παρελθόντων ετών, δαπάνες για την αναγκαία αμυντική θωράκιση της χώρας. Την ίδια στιγμή καλείται να διατηρήσει τη δημοσιονομική ισορροπία και τους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης, σε χρονιά διεθνούς επιβράδυνσης ή και ύφεσης, αλλά και να υποστηρίξει ένα ευρύ φάσμα μεταρρυθμίσεων για τη βελτίωση της ζωής και της ευημερίας όλων των πολιτών».

Δεν το λες και εύκολο έργο, πόσω μάλλον αν στα παραπάνω προστεθεί και ο παράγοντας «εκλογές», ο οποίος στρώνει ευεπίφορο έδαφος για την αναζωπύρωση του «πολιτικού κινδύνου». Σε τι συνίσταται ακριβώς αυτός; Στην αναβίωση όλων εκείνων των χαρακτηριστικών που συνοδεύουν διαχρονικά την προεκλογική και τη μετεκλογική διαδικασία στην Ελλάδα: Δημοσιονομική χαλάρωση, απότομο φρένο στις μεταρρυθμίσεις και στο κυβερνητικό έργο, παροχολογία, πόλωση και τοξικότητα, αδυναμία συνεννόησης και αβεβαιότητα.

Ενα τέτοιο περιβάλλον παρατηρείται πολύ έντονα τις τελευταίες μέρες. Το κρεσέντο παροχολογίας μαρτυρεί ότι το πολιτικό σύστημα δεν μπορεί να ξεκόψει εύκολα από τις παλιές αμαρτίες. Η πλειοδοσία παροχών και υποσχέσεων για ψηφοθηρικούς λόγους προκαλεί κλίμα επικίνδυνου εφησυχασμού. Δημιουργεί την εντύπωση ότι η οικονομία μας, που μόλις πρόσφατα βγήκε από την εποπτεία, έχει ξεπεράσει οριστικά τις παιδικές της ασθένειες και είναι σε θέση να χρηματοδοτεί με ευκολία οριζόντιες επιδοτήσεις και άλλα «δώρα».

Οι αγορές δεν βλέπουν με καλό μάτι το φρένο στις μεταρρυθμίσεις και τη ρητορική των παροχών, ειδικά από χώρες με «βεβαρημένο παρελθόν». Η Citi δηλώνει αρνητική για την προοπτική των επενδύσεων στη χώρα μας το επόμενο έτος εξαιτίας της αβεβαιότητας που δημιουργούν οι προσεχείς εκλογές και οι δυσκολίες στον σχηματισμό κυβέρνησης.

Σαφής είναι και η προειδοποίηση της Moody’s: H επιβράδυνση της μεταρρυθμιστικής δυναμικής σε τομείς όπως η δικαιοσύνη, η εκπαίδευση, το επιχειρηματικό περιβάλλον και οι αγορές εργασίας μετά τις επικείμενες εκλογές, θα επιβάρυνε την οικονομία και θα επηρεάσει την εκτίμηση για τη θεσμική δύναμη και τη διακυβέρνηση της Ελλάδας.

Κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για το ενδεχόμενο παρατεταμένης περιόδου αυξημένης πολιτικής αβεβαιότητας που θα οδηγήσει σε αντιστροφή της πορείας που παρατηρήθηκε τα τελευταία χρόνια, επιβαρύνοντας το επιχειρηματικό κλίμα και τις επενδύσεις.

Kανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι η εικόνα της Ελλάδας στο εξωτερικό τα τελευταία χρόνια βελτιώθηκε θεαματικά. Η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης συνέβαλε καθοριστικά στην αλλαγή του επενδυτικού περιβάλλοντος και κατέστησε τη χώρα μας ελκυστικό προορισμό για μεγάλους πολυεθνικούς κολοσσούς.

Στην τελική ευθεία για την ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας, θα ήταν οδυνηρό η επιστροφή σε παλαιοκομματικές τακτικές και συνήθειες να θέσει σε κίνδυνο τα όσα επετεύχθησαν με κόπο και θυσίες του ελληνικού λαού.