Η υγεία στα χρόνια της κλιματικής αλλαγής…

Πριν από λίγο καιρό, διάβασα μια δήλωση του επικεφαλής του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) Τέντρος Αντανόμ Γκεμπρεέσους, πως  ο κορωνοϊός δεν θα είναι η τελευταία πανδημία  και οι προσπάθειες να βελτιωθεί η ανθρώπινη υγεία είναι «καταδικασμένες σε αποτυχία» εάν η ανθρωπότητα δεν αντιμετωπίσει κατά μέτωπον την κλιματική αλλαγή (…)

Η δήλωση αυτή μού ήρθε και πάλι στο μυαλό, όταν «έπεσε» στα χέρια μου, μια νέα μελέτη από το Παρατηρητήριο Βιώσιμης Ανάπτυξης ΕΝΑ με θέμα « Η Υγεία εν μέσω Κλιματικής Αλλαγής» που υπογράφει ο Δρ. Άγγελος Σωτηρόπουλος σε συνεργασία με την ομάδα Υγείας του ENA.

Διαβάζω στην έκθεση ότι η  κλιματική αλλαγή αυξάνει, την πιθανότητα μεταπήδησης μολυσματικών παραγόντων από την πανίδα και τη χλωρίδα στον άνθρωπο, όπως εκτιμάται ότι  έγινε με τον SARS-CoV-21, φαινόμενο γνωστό και ως «spillover» (διάχυση) που ευθύνεται, κατά πάσα πιθανότητα, για κάθε ιογενή πανδημία από τις αρχές του 20ού αιώνα.

Οι πιθανότητες εμφάνισης πανδημιών…

-« Έρευνες εκτιμούν ότι οι πιθανότητες εμφάνισης πανδημιών ανά έτος θα μπορούσαν να πολλαπλασιαστούν τις επόμενες δεκαετίες, κυρίως λόγω της κλιματικής αλλαγής και της επίδρασης του ανθρώπου στο περιβάλλον», μού λέει ο Άγγελος Σωτηρόπουλος.

Δεν μπορώ να πω ότι έπεσα από τα σύννεφα διαβάζοντας τις προαναφερόμενες διαπιστώσεις. Υπάρχει άλλωστε και η παλαιότερη μελέτη του ΕΚΠΑΑ (2019), σύμφωνα με την οποία, αναμένεται να υπάρξει αύξηση της θερμικής δυσφορίας στις περισσότερες περιοχές της Ελλάδας (με έμφαση στην Αθήνα), καθώς και αύξηση ασθενειών που μεταδίδονται με διαβιβαστές (με έμφαση στα κουνούπια), λόγω της προβαλλόμενης αύξησης των θερμών ημερών στη χώρα μας.

Κλιματική αλλαγή: Με δέντρα στις πόλεις θα αποφεύγονταν 1 στους 3 θανάτους λόγω καύσωνα

Είμαστε προετοιμασμένοι (;)

Το ερώτημα όμως που μού «σφηνώθηκε» στο μυαλό είναι πόσο προετοιμασμένο είναι το δικό μας σύστημα Υγείας απέναντι στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.

-«Η ελλιπής έως και ανύπαρκτη ενσωμάτωση της διάστασης της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή στο μεγαλύτερο μέρος των νομοθετημάτων που αφορούν στην υγεία υποδηλώνει την αδύναμη και μη συντονισμένη προετοιμασία του τομέα στις επερχόμενες αλλαγές», μού αναφέρει ο συντάκτης της έρευνας.

Στο σημείο αυτό, θα πρέπει να διευκρινιστεί, πως το πρόβλημα δεν αφορά μόνο την Ελλάδα και το δικό μας σύστημα υγείας  αφού οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής είναι παγκόσμιες. Αφορά λοιπόν και τα υπόλοιπα ευρωπαϊκά κράτη. Ωστόσο, όπως μού εξηγεί, ο Άγγελος Σωτηρόπουλος, « η μη ύπαρξη ευρωπαϊκής νομοθεσίας αναφορικά με την υγεία και την κλιματική αλλαγή, καθώς η ΕΕ εστιάζει γενικότερα στη στήριξη των εθνικών πολιτικών υγείας δυσχεραίνει ακόμη περισσότερο την κατάσταση».

Αποσπασματικές δράσεις…

Αλλά ας έρθουμε στα του οίκου μας. Όπως διαβάζω στην έκθεση, «ο τομέας της υγείας στην Ελλάδα δεν διαθέτει οργανωμένη (με απτές καθημερινές δράσεις) μεθοδολογία προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή τόσο σε κεντρικό και περιφερειακό, όσο και σε τοπικό επίπεδο.

«Υφίστανται δράσεις που παρουσιάζουν συνάφεια με την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, με στόχευση στην πολιτική προστασία, οι οποίες αφορούν στην καταπολέμηση των διαβιβαστών, στην προστασία των πολιτών από επεισόδια αέριας ρύπανσης, καυσώνων και πλημμυρών, αλλά που ωστόσο είναι αποσπασματικές και δεν εντάσσονται σε μια συνολική, ολοκληρωμένη και συνεκτική στρατηγική προσαρμογής του τομέα της υγείας στην κλιματική αλλαγή».

Πίεση στο σύστημα υγείας

-«Οι προαναφερόμενοι παράγοντες (αύξηση θερμικής δυσφορίας, αύξηση των ασθενειών κα) αναμένεται να ασκήσουν πίεση στο σύστημα υγείας αν δεν προετοιμαστεί σωστά», μου επισημαίνει ο ‘Άγγελος Σωτηρόπουλος.

Σύμφωνα με τον ίδιο, οι πληθυσμιακές και κοινωνικές ομάδες που εκτιμάται ότι θα έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες έκθεσης στους κινδύνους της κλιματικής αλλαγής αλλά και δυσμενέστερες επιπτώσεις, είναι οι ηλικιωμένοι, τα παιδιά, τα άτομα που αντιμετωπίζουν χρόνια προβλήματα υγείας, τα φτωχότερα κοινωνικά στρώματα, οι κάτοικοι των νησιωτικών και ορεινών περιοχών, οι μετανάστες και μετακινούμενοι πληθυσμοί.

«Η κλιματική κρίση –όπως κάθε σχεδόν κρίση- πλήττει εξάλλου με μεγαλύτερη ένταση τις πιο αδύναμες και ευάλωτες κοινωνικές ομάδες και περιοχές. Οι κατηγορίες εργαζομένων των οποίων η εργασία έχει άμεση σύνδεση με την κλιματική αλλαγή όπως αγρότες, πυροσβέστες, οδηγοί, μεταφορείς και εργαζόμενοι στον τομέα υγείας θα είναι επίσης πιο εκτεθειμένες στις επιπτώσεις της», συμπληρώνει.

Επτά μέτρα…

Και το ερώτημα που τίθεται είναι τι πρέπει να κάνουμε; Από το Παρατηρητήριο Βιώσιμης Ανάπτυξης προτείνουν επτά μέτρα:

1ον)Αναβάθμιση προτεραιότητας των πολιτικών προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή στους φορείς κεντρικού συντονισμού και τοπικής αυτοδιοίκησης με σαφή στρατηγικό συντονισμό, συνεννόηση και συνέργειες όλων των εμπλεκόμενων φορέων, οργανισμών, υπηρεσιών και κυρίως των πολιτών, με εστίαση σε θέματα υγείας και κλιματικής αλλαγής.

2ον)Σχέδιο δράσης για τη στοχευμένη προσαρμογή του τομέα της υγείας στην κλιματική αλλαγή, πέραν της υπάρχουσας γενικού τύπου Εθνικής Στρατηγικής για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή (ΕΣΠΚΑ).

3ον)Επένδυση στην έρευνα για την καταγραφή των πραγματικών συνεπειών της κλιματικής αλλαγής στην υγεία του πληθυσμού της χώρας.

4ον)Διεύρυνση του μηχανισμού επιδημιολογικής επιτήρησης με ενσωμάτωση των επιστημονικών δεδομένων για την κλιματική αλλαγή.

5ον) Προγραμματισμός και διασφάλιση συνεχούς χρηματοδότησης δράσεων προσαρμογής του τομέα της υγείας από κονδύλια και προγράμματα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.

6ον) Ενίσχυση δημόσιας λογοδοσίας των εμπλεκομένων μερών με αύξηση της συμμετοχικότητας της κοινωνίας και εξοικείωση/εκπαίδευση των πολιτών στα σχετικά ζητήματα.

7ον)Ενίσχυση του στρατηγικού σχεδιασμού για τη βιώσιμη αστική ανάπτυξη και τη μείωση των κλιματικών επιπτώσεων στον αστικό χώρο με προτεραιότητα στις ευάλωτες ομάδες και περιοχές.

Μετακίνηση πληθυσμών…

Στη μελέτη γίνεται μια πολύ ενδιαφέρουσα διαπίστωση. Ποια είναι αυτή; Ότι  πολλές φορές, οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής δεν είναι άμεσα ορατές και οφείλονται σε γεγονότα βραδείας έναρξης. Για παράδειγμα, η μετακίνηση πληθυσμών λόγω κλιματικής αλλαγής (ξηρασία, απώλεια γεωργικής γης, συρράξεις για πρόσβαση σε νερό κ.ά.) συχνά δεν αντιμετωπίζεται ως μετανάστευση λόγω ανωτέρας βίας, ενώ πρόκειται για ζήτημα επιβίωσης.

Για τον λόγο αυτό απαιτείται η θωράκιση και ενδυνάμωση των συστημάτων υγείας προκειμένου αυτά να αντιμετωπίσουν τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης στην υγεία των πληθυσμών, οι οποίες είναι μεγαλύτερες στους ευάλωτους πληθυσμούς, αλλά και να γίνει η σταδιακή μετάβαση από το επίπεδο της δημόσιας υγείας σε κάθε εθνικό κράτος σε εκείνο της πλανητικής υγείας.

Το είπα και το ξαναλέω: δεν έπεσα από τα σύννεφα. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως δεν πρέπει να κάνουμε κάτι πριν βρεθούμε προ τετελεσμένων. Γιατί τότε, αφήστε το καλύτερα, δεν θέλω ούτε να το σκέφτομαι…