Οι διαδηλώσεις, ο Μακρόν και η Έκτη Γαλλική Δημοκρατία

«Είναι καιρός να τερματιστεί η Πέμπτη Δημοκρατία, με την παντοδύναμη προεδρία της – το πιο κοντινό πράγμα στον ανεπτυγμένο κόσμο σε έναν εκλεγμένο δικτάτορα – και να εγκαινιαστεί μια λιγότερο αυταρχική Έκτη Δημοκρατία».

Αυτό υπογραμμίζει ο αρθρογράφος των Financial Times Simon Kuper, σε άρθρο του αναφορικά με τις βαθύτερες αιτίες της κοινωνικής αναταραχής στη Γαλλία, και τις πιθανές διεξόδους.

Γαλλία: Η αναταραχή και το βαρύ το τίμημα του συνταξιοδοτικού

Όπως σημειώνει ο Kuper, η Γαλλία βρισκόταν σε αναταραχή και πριν τη μονομερή απόφαση του προέδρου Εμανουέλ Μακρόν να αυξήσει το κατώτατο γενικό όριο ηλικίας συνταξιοδότησης από τα 62 στα 64 έτη, αφού δεν μπόρεσε να περάσει το μέτρο αυτό από το κοινοβούλιο. Όμως η οργή ξεπερνά τόσο το ζήτημα των συντάξεων, όσο και την αυταρχική διακυβέρνηση του Μακρόν. Έρχεται ως συνέχεια μιας γενικευμένης, μακροχρόνιας οργής κατά του κράτους και του προέδρου, που στο γαλλικό προεδρικό σύστημα αποτελεί την ενσάρκωσή του.

Το προεδρικό σύστημα

Η ενσάρκωση αυτή προέκυψε το 1958, εν μέσω του χάους του πολέμου στην Αλγερία και των φόβων για στρατιωτικό πραξικόπημα, και ενισχύθηκε το 1962, οπότε και ορίστηκε ότι η εκλογή προέδρου θα γίνεται με καθολική ψηφοφορία. «Το σύνταγμα γράφτηκε για και εν μέρει από τον Σαρλ ντε Γκωλ, τον ύψους 1,80 μ. ήρωα του πολέμου, τον “άνθρωπο της πρόνοιας”, του οποίου το ίδιο το όνομα τον έκανε την ενσάρκωση της αρχαίας Γαλλίας», σημειώνει ο Kuper. «Συναίνεσε να επιστρέψει ως ηγέτης αν η Γαλλία φιμώσει τα πολιτικά κόμματα και τους κοινοβουλευτικούς. Έτσι, το σύνταγμα δημιούργησε μια ισχυρή εκτελεστική εξουσία, αν και όχι με επίκεντρο τον πρόεδρο.»

«Η ρήτρα 49.3 επέτρεπε στην εκτελεστική εξουσία να παρακάμπτει το κοινοβούλιο και να ψηφίζει νόμους χωρίς ψηφοφορία. Η ενεργοποίηση της 49.3 επιτρέπει στα κόμματα της αντιπολίτευσης να καταθέσουν πρόταση δυσπιστίας. Εάν η πρόταση αποτύχει, ο νόμος θεωρείται ψηφισμένος», εξηγεί ο αρθρογράφος των FT. Η ενεργοποίηση της διάταξης 49.3 για το ζήτημα του συνταξιοδοτικού αποτελούσε την 11η φορά που η πρωθυπουργός του Μακρόν, Ελισάβετ Μπορν, χρησιμοποιούσε τη συγκεκριμένη συνταγματική πρόβλεψη, μέσα σε μόλις 10 μήνες.

Μια κοινωνία με χαώδεις αντιθέσεις

Ακολούθως, ο Kuper αναφέρεται στις χαώδεις αντιθέσεις της γαλλικής κοινωνίας μεταξύ πρωτεύουσας (Παρισιού) και επαρχίας, αλλά και μεταξύ των κοινωνικών τάξεων. «Οι τεχνοκράτες της δημοκρατίας επέκτειναν σταδιακά την εξουσία τους και στα πιο απομονωμένα χωριά. Σχεδόν οτιδήποτε κινούνταν στη μεγαλύτερη χώρα της δυτικής Ευρώπης διοικούνταν από μερικά τετραγωνικά χιλιόμετρα στο Παρίσι», σημειώνει. Το Παρίσι έγινε έτσι η έδρα μιας παντοδύναμης γραφειοκρατίας, στην οποίαν οι Γάλλοι συναινούσαν να παραδίδουν ένα μεγάλο μέρος του εισοδήματός τους με αντάλλαγμα δωρεάν εκπαίδευση, υγειονομική περίθαλψη, συντάξεις και, ενίοτε, επιδοτούμενες διακοπές.

Αυτό το «κοινωνικό συμβόλαιο» επέτρεψε στη Γαλλία να γνωρίσει ορισμένα από τα πιο ένδοξα χρόνια της, τη «χρυσή τριαντακονταετία» από το 1945 έως το 1975. Το πετρελαϊκό σοκ του 1973, όμως, οδήγησε την οικονομία της σε στασιμότητα – από την οποίαν η Γαλλία παλεύει να εξέλθει εδώ και δεκαετίες, χωρίς επιτυχία.

Στασιμότητα και κρίση

Η γενικευμένη στασιμότητα οδήγησε, μεταξύ άλλων, στην άνοδο της Ακροδεξιάς, με τον Ζαν-Μαρί Λεπέν να περνά στον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών τον Απρίλιο του 2002. Εκφράστηκε, παράλληλα, με τα εξαιρετικά χαμηλά ποσοστά αποδοχής των τελευταίων προέδρων, που κυμαίνονταν μεταξύ 20 και 40%. «Λίγοι ψηφοφόροι περιμένουν τώρα ακόμη και ότι ο επόμενος πρόεδρος θα είναι ο εθνικός σωτήρας. Αν και η Μαρίν Λεπέν μπορεί να γίνει πρόεδρος, έχει χάσει και αυτή τη μαγεία της μετά από χρόνια σκανδάλων», αναφέρει ο Simon Kuper.

Όσο για τους τεχνοκράτες, από τους κόλπους των οποίων προέρχεται ο Εμανουέλ Μακρόν, έχουν μετατραπεί σε μια «αυτοδιαιωνιζόμενη κάστα», αποκομμένη από τα προβλήματα όχι μόνο των υπόλοιπων κοινωνικών στρωμάτων και τάξεων, αλλά και ολόκληρης της γαλλικής υπαίθρου. «Αντιμετωπίζουν την υπόλοιπη Γαλλία σχεδόν σαν αποικία, που κατοικείται από δύσοσμους χωρικούς που δεν κατάφεραν να απορροφήσουν την παρισινή κουλτούρα που τους δίδαξαν στο σχολείο και που ψηφίζουν ακροδεξιά ή ακροαριστερά», περιγράφει γλαφυρά ο Kuper. Από την πλευρά τους, οι Γάλλοι ιθύνοντες περιγράφουν συχνά την κοινωνία ως «συγκρουσιακή, ανεξέλεγκτη, μη μεταρρυθμίσιμη». Ο ίδιος ο Μακρόν παραπονέθηκες ότι «δεν καταφέραμε να μοιραστούμε την αναγκαιότητα να γίνει αυτή η μεταρρύθμιση» με τους Γάλλους πολίτες, «λες και το πρόβλημα ήταν η ανικανότητα του κοινού να κατανοήσει την πραγματικότητα» – όπως σχολιάζει ο Kuper.

«Ο Μακρόν θυμίζει σε κάθε Γάλλο το αφεντικό του»

«Από τότε που ο Μακρόν έγινε πρόεδρος το 2017, η λαϊκή οργή τον έχει βάλει στο στόχαστρο. Είχε ειπωθεί για τον πρόεδρο των ΗΠΑ Τζορτζ Μπους ότι θύμιζε σε κάθε γυναίκα τον πρώτο της σύζυγο. Ο Μακρόν θυμίζει σε κάθε Γάλλο το αφεντικό του: έναν μορφωμένο ξερόλα που περιφρονεί το προσωπικό του. Κατάλαβε ότι ο Ολάντ δεν είχε προεδρική μεγαλοπρέπεια, και παρουσίασε τον εαυτό του ως “ιπποτικό”- αλλά οι περισσότεροι ψηφοφόροι έβλεπαν απλώς έναν μικρό πρώην τραπεζίτη να ντύνεται βασιλιάς», σχολιάζει δηκτικά ο αρθρογράφος των FT, ξεκαθαρίζοντας ότι ακόμα και πολλοί άνθρωποι που ψήφισαν τον Μακρόν, κυρίως για να μη βγει η Λεπέν στις περσινές προεδρικές εκλογές, δεν τον συμπάθησαν ποτέ. Η οργή που τώρα εκδηλώνεται σε βάρος του, θα έχει πολύ πιθανώς ως αποτέλεσμα να μην μπορεί να περάσει σειρά νομοθετημάτων από το κοινοβούλιο μέσα στους επόμενους μήνες.

Πώς διοικείται σήμερα η Γαλλία

Ο Kuper σημειώνει ότι η Γαλλία διοικείται σήμερα από τρεις συνασπισμούς εξουσίας: Την προεδρία, τη δικαιοσύνη και το πεζοδρόμιο. «Αν ο πρόεδρος αποφασίσει να κάνει κάτι, μόνο το πεζοδρόμιο μπορεί να τον σταματήσει – παγώνοντας τη χώρα μέσω διαδηλώσεων και απεργιών», σημειώνει. Και καθώς ο πρόεδρος ολοένα και λιγότερο συμβουλεύεται τα συνδικάτα, στο πλαίσιο του κοινωνικού διαλόγου, ο δρόμος γίνεται όλο και πιο βίαιος.

Η Έκτη Δημοκρατία

Επιστρέφοντας τέλος στο πρόταγμα της Έκτης Δημοκρατίας, ο Kuper σημειώνει ότι επρόκειτο για ένα σύνθημα που είχε ήδη προβάλει ο Ζαν Λυκ Μελανσόν στις τελευταίες εκλογές. Όμως, κατά τον αρθρογράφο των FT, καταλληλότερος για να το υλοποιήσει είναι ο Εμανουέλ Μακρόν. Ένας άνθρωπος του οποίου «τα σχέδια συνήθως αποτυγχάνουν, αλλά τουλάχιστον στοχεύει ψηλά».