Τρόφιμα: Ο επόμενος πονοκέφαλος για κυβερνήσεις και κεντρικές τράπεζες

Την ώρα που οι τιμές της ενέργειας έχουν πάρει σταθερά την κατιούσα μετά από περισσότερο από ένα χρόνο αφότου η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία, υπάρχει μια κατηγορία προϊόντων των οποίων οι τιμές ακολουθούν την εκ διαμέτρου αντίθετη πορεία: αυτή των τροφίμων. Μια αύξηση που εξελίσσεται σε νέο πονοκέφαλο μετά τον πληθωρισμό για κεντρικές τράπεζες και κυβερνήσεις και μια κατηγορία προϊόντων στην οποία στις περισσότερες χώρες κατευθύνεται το μεγαλύτερο μερίδιο από τον προϋπολογισμό των νοικοκυριών.

«Πέφτει» κι άλλο (στο 4,6%) ο πληθωρισμός τον Μάρτιο – «Καίνε» οι τιμές των τροφίμων [Πίνακες]

Στην Ευρωζώνη τον Μάρτιο οι τιμές των τροφίμων, του αλκοόλ και του καπνού αυξήθηκαν σε σχέση με τον αντίστοιχο μήνα το 2022 κατά 15,4%, όταν οι τιμές τη ενέργειας υποχώρησαν κατά 0,9%. Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού και συγκεκριμένα στις ΗΠΑ οι τιμές της ίδιας ομάδας προϊόντων σημείωσαν άνοδο 10,2%, έναντι αύξησης 5,2% της ενέργειας.

Ενώ, οι περισσότεροι οικονομολόγοι αναμένουν πτώση στις τιμές των τροφίμων τους επόμενους μήνες, ακόμη δεν έχει αποσαφηνιστεί γιατί η αύξησή τους ήταν τέτοιας ευρείας κλίμακας. Στις αγορές βασικών προϊόντων ανά τον κόσμο όπου καθορίζονται οι τιμές που λαμβάνουν οι αγρότες, οι τιμές των τροφίμων μειώνονται από τον Απρίλιο του 2022.

Συνήθως υφίστανται διαφοροποιήσεις ανάμεσα στις τιμές που λαμβάνουν οι αγρότες και αυτές που τελικά πληρώνουν τα νοικοκυριά. Το κόστος των ακατέργαστων προϊόντων συνιστά μόνο ένα μέρος της τελικής τιμής, καθώς στους καταναλωτές μετακυλίεται το κόστος για την επεξεργασία, τη συσκευασία, τη μεταφορά και τη διανομή.

Ωστόσο, από τη διάρκεια των καθυστερήσεων επί του παρόντος και το χάσμα ανάμεσα στις τιμές του αγροκτήματος και του τραπεζιού, έχει αναδυθεί μια άποψη από μερίδα αναλυτών: Οι επιχειρήσεις οι οποίες δραστηριοποιούνται στην αλυσίδα εφοδιασμού των τροφίμων ενδεχομένως να έχουν αυξήσει τις τιμές περισσότερο μπορεί να είχαν αυξήσει τις τιμές τους περισσότερο από όσο χρειαζόταν για να καλύψουν το υψηλότερο κόστος.

«Ο μόνος τρόπος να το εξηγήσουμε αυτό σε σχέση με αυτό που έχουμε δει σε ορισμένους από τους δείκτες τιμών των τροφίμων είναι ότι τα περιθώρια διευρύνονται», σύμφωνα με τον Κλάους Βίστεσεν, οικονομολόγο στην Pantheon Macroeconomics.

Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα

Κάποιοι εκ των υπεύθυνων χάραξης πολιτικής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας εξετάζουν επίσης τις πιθανότητες πληθωρισμού εξαιτίας της αύξησης στα περιθώρια κέρδους, με τον Φάμπιο Πανέτα, μέλος του εκτελεστικού συμβουλίου της ΕΚΤ, να προειδοποιεί για ένα «σπιράλ κέρδους-τιμής».

«Η ευκαιριακή συμπεριφορά των επιχειρήσεων θα μπορούσε επίσης να καθυστερήσει την πτώση του δομικού πληθωρισμού», είχε δηλώσει κατά τη διάρκεια ομιλίας του τον περασμένο Μάρτιο.

Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία εκτίναξε τις τιμές των βασικών τροφίμων τα οποία διαπραγματεύονται σε όλο τον κόσμο. Και οι δύο χώρες είναι εκ των μεγαλυτέρων παραγωγών δημητριακών και των πρώτων υλών που απαιτούνται για την παραγωγή λιπασμάτων.
Ο δείκτης τιμών του FAO

Τον Μάρτιο του 2022, ο δείκτης τιμών των τροφίμων του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ(FAO) που περιλαμβάνει τα δημητριακά, τα φυτικά έλαια, τη ζάχαρη, το κρέας και τα γαλακτοκομικά προϊόντα εκτοξεύθηκε στο υψηλότερο επίπεδο μισού και πλέον αιώνα.

Παρέμεινε κοντά σε αυτό το επίπεδο μέχρι τον Ιούνιο, έκανε μια απότομη βύθιση τον Ιούλιο και έκτοτε υποχωρεί σταθερά, έχοντας απωλέσει 18,7% τον περασμένο Φεβρουάριο από την κορύφωσή του. Κι όμως οι τιμές των τροφίμων τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Ευρωπαϊκή Ένωση αυξάνονται διαρκώς.

Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις ανησυχούν

Το κύριο μέλημα των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων μετά την εισβολή της Ρωσίας ήταν να προστατεύσουν τα νοικοκυριά από το ενεργειακό κόστος.

Τα τρόφιμα δεν είχαν ακόμη μπει στο κάδρο των ανησυχιών, εν μέρει επειδή οι τιμές τους αυξάνονταν λιγότερο σε σχέση με αυτές της ενέργειας. Όμως τους τελευταίους μήνες η κατάσταση αυτή έχει αναστραφεί. Έχοντας να αντιμετωπίσει τη θύελλα αντιδράσεων για τις μεταρρυθμίσεις στο συνταξιοδοτικό, η κυβέρνηση του Γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν υπέγραψε τον περασμένο μήνα συμφωνία με κορυφαίες επιχειρήσεις του λιανεμπορίου προκειμένου να διατηρηθούν οι τιμές των τροφίμων σε χαμηλά επίπεδα.

«Γνωρίζουμε πολύ καλά ότι σήμερα στη Γαλλία, αυτό που ανησυχεί γυναίκες και άνδρες, αυτό που ανησυχεί τα νοικοκυριά, αυτό που ανησυχεί τις οικογένειες, αυτό που δυσκολεύει την καθημερινότητά τους, είναι η αύξηση των ημερήσιων τιμών, η αύξηση των τιμών των τροφίμων», δήλωσε ο Γάλλος υπουργός Οικονομικών Μπρουνό Λεμέρ.

Σύμφωνα με τον ίδιο αυτή η συμφωνία, η οποία θα διαρκέσει για τρεις μήνες έως τον Ιούνιο, θα συνεπάγεται μείωση «πολλών εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ» στα κέρδη των προμηθευτών τροφίμων.

Υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι τα περιθώρια κέρδους στους προμηθευτές τροφίμων έχουν αυξηθεί από την έναρξη της πανδημίας. Σύμφωνα με οικονομολόγους της ING Bank, τα περιθώρια κέρδους στον αγροτικό κλάδο της Γερμανίας (από τον οποίο εξαιρούνται οι κατασκευαστές συσκευασμένων τροφίμων και οι λιανοπωλητές) αυξήθηκαν κατά 63% από τα τέλη του 2019 έως τα τέλη του 2022, σχεδόν εξ ολοκλήρου εξαιτίας των υψηλότερων κερδών και όχι των υψηλότερων μισθών.

«Η άνοδος στις τιμές στον αγροτικό, στον κατασκευαστικό και στον κλάδο του εμπορίου, των μεταφορών και της φιλοξενίας μπορεί να εξηγηθεί κυρίως από την αύξηση των κερδών και επομένως δεν οφείλεται στις υψηλότερες τιμές της ενέργειας και των εμπορευμάτων», έγραψαν οι οικονομολόγοι. στην ING σε σημείωμα προς τους πελάτες.

Στην Ευρώπη, τα περιθώρια κέρδους σε ολόκληρη την οικονομία αυξάνονται. Την περασμένη Τετάρτη η επίσημη στατιστική υπηρεσία της Ε.Ε., Eurostat, ανέφερε ότι το ποσοστό του λειτουργικού πλεονάσματος που προέρχεται από τα κέρδη αυξήθηκε στο 42% κατά το τελευταίο τρίμηνο του περασμένου έτους, το υψηλότερο ποσοστό από το 2007. Αντίθετα, το ποσοστό που κατευθύνθηκε προς τους εργαζόμενους υποχώρησε ελαφρώς. Στις ΗΠΑ, τα περιθώρια κέρδους παρέμειναν κοντά στο υψηλό ρεκόρ το δ΄ τρίμηνο του 2022, αν και ήταν μειωμένα σε σχέση με το προηγούμενο τρίμηνο.

Στο ίδιο μήκος κύματος και οι κεντρικές τράπεζες

Οι υψηλές τιμές των τροφίμων συνιστούν επίσης πρόβλημα για τις κεντρικές τράπεζες. Οι περισσότερες προσβλέπουν στον δομικό πληθωρισμό (από τον οποίο εξαιρούνται οι ευμετάβλητες τιμές των τροφίμων και της ενέργειας) για τις υποκείμενες τάσεις του πληθωρισμού. Ωστόσο, αναγνωρίζουν ότι ο συνολικός πληθωρισμός, ο οποίος περιλαμβάνει τα τρόφιμα και την ενέργεια, μπορεί να επηρεάσει τις προσδοκίες των καταναλωτών. Τα τρόφιμα είναι η ομάδα προϊόντων που αγοράζουν καθημερινά τα περισσότερα νοικοκυριά. Η αύξηση των τιμών τους θα μπορούσε να επιφέρει διαπραγματεύσεις για υψηλότερους μισθούς από πλευράς εργαζόμενων, οι οποίοι υψηλότεροι μισθοί θα μπορούσαν να ανατροφοδοτήσουν τις τιμές.

Είτε οι τιμές των τροφίμων έχουν αυξηθεί λόγω των καιρικών συνθηκών, του πολέμου ή των κερδών, οι κεντρικές τράπεζες ενδέχεται να χρειαστεί να απαντήσουν με υψηλότερα επιτόκια, όπως υποστηρίζει ο επικεφαλής οικονομολόγος της Τράπεζας της Αγγλίας, Χόου Πιλ, σε ομιλία του. «Η επίμονη απόκλιση του πληθωρισμού από τον στόχο, ακόμη και αν προέρχεται από μια σειρά παροδικών πληθωριστικών σοκ, ενδέχεται να προκαλέσει αλλαγές στη συμπεριφορά οι οποίες δημιουργούν μια πιο μακροχρόνια πληθωριστική δυναμική», τονίζει.