Podcast ΒΑΒΕΛ – Π. Πετράκης (καθηγητής Οικονομικών): Δεν πρόσεξε η κεντροαριστερά ότι ο Μητσοτάκης υιοθέτησε πλήρως την ατζέντα της

Ένα προσδιοριστικό στοιχείο αυτής της εκλογής ήταν το στοιχείο της ενεργοποίησης του κράτους, αυτό παραδοσιακά ανήκε στην αριστερά, στην κεντροαριστερά, δεν πρόσεξε η κεντροαριστερά ότι το έχει υιοθετήσει πλήρως ο Μητσοτάκης, αφαίρεσε την ατζέντα τους ουσιαστικά και αυτό το κατάλαβε ο κόσμος, επισημαίνει ο Ομότιμος Καθηγητής Οικονομικών ΕΚΠΑ Παναγιώτης Πετράκης.

Αναλύοντας από οικονομικής σκοπιάς το εκλογικό αποτέλεσμα στο podcast ΒΑΒΕΛ επισημαίνει ότι συνέβαλαν τα αυξημένα ποσοστά ορθολογισμού που αναπτύχθηκαν μετά το 2019 στην κοινωνία και συνέβαλαν στο πρόσφατο εκλογικό αποτέλεσμα. Προσθέτει ότι ένα τουλάχιστον 50% των πολιτών, ψήφισε με γνώμονα την διατήρηση της κανονικότητας που έζησε την τελευταία τετραετία, ενώ ένα σημαντικό μέρος του εκλογικού σώματος επηρεάστηκε από την οικονομική πολιτική που εφαρμόστηκε την περίοδο της πανδημίας με τα πολλά επιδόματα που οδήγησαν μετά το τέλος της καραντίνας σε έκρηξη της κατανάλωσης και πρωταθλητισμό της οικονομίας.

Για την πορεία της οικονομίας, εκτιμά ότι η Ελλάδα βρίσκεται στον δεύτερο χρόνο ενός έντονα ανοδικού δεκαετούς κύκλου ανάπτυξης, ο οποίος θα επιβραδύνει για λίγο στα τέλη του 2023 λόγω μια πιθανής παγκόσμιας ύφεσης, αλλά στην συνέχεια θα συνεχίσουμε να αναπτυσσόμαστε με ταχείς ρυθμούς.

Προσθέτει ότι πρέπει να ξαναδούμε μια νέα μείωση της φορολόγησης των επιχειρήσεων, ακολουθώντας το παράδειγμα της Ιρλανδίας. Δεν μπορεί να επιτρέπουμε να φεύγουν επενδύσεις για την Βουλγαρία, επειδή έχει χαμηλότερους συντελεστές. Έχουμε μεγάλη ευκαιρία μεγάλης ανάπτυξης λόγω της γεωπολιτικής θέσης της χώρας.

Ο ίδιος, θεωρεί ως ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα της οικονομίας την έλλειψη εργαζομένων, τονίζοντας ότι λείπουν πάνω από 250.000 μόνο από τον κατασκευαστικό κλάδο και τον τουρισμό. Προτείνει ότι οι δύο πρώτες πολιτικές της νέας κυβέρνησης θα πρέπει να αφορούν τον χώρο της παιδείας και της ενδυνάμωσης, της καλής σχέσης με την καινοτομία, καθώς και την συγκρότηση ενός πιο ολοκληρωμένου συστήματος προστασίας των ευάλωτων, ενώ υπενθυμίζει την ανάγκη ορθολογική διαχείρισης των δημοσίων οικονομικών δεδομένης της επιστροφής των κανόνων από το 2024.

Το πλήρες κείμενο της συνέντευξης του ομότιλου καθηγητή Οικονομικών ΕΚΠΑ Παναγιώτη Πετράκη στο Podcast ΒΑΒΕΛ και τον Νίκο Φιλιππίδη

ΝΦ: Γεια σας! Καλώς ήρθατε!

ΠΠ: Καλώς σας βρήκα!

ΝΦ: Λοιπόν, η αλήθεια είναι από οικονομικής σκοπιάς μπορούμε να ερμηνεύσουμε με έναν επαρκή τρόπο το εκλογικό αποτέλεσμα. Τι σκέφτηκαν οι ψηφοφόροι;

ΠΠ: Θίγετε ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον θέμα, διότι ακουμπάει το ζήτημα των κοινωνικών συμπεριφορών και υπάρχει μία αρκετά μεγάλη ερευνητική δουλειά που ασχολείται με αυτό το ζήτημα, διότι πλέον πιστεύουμε ότι για να κατανοήσεις τι σημαίνει πολιτική οικονομία του παρόντος και του μέλλοντος πρέπει να κατανοήσεις πως συμπεριφέρονται οι άνθρωποι. Μελετούμε στοιχεία ανθρώπινων συμπεριφορών στην Ελλάδα από το 1980 για να καταλάβετε. Έχουμε καταλήξει ότι υπάρχουν 15 – 16 – 17 στερεότυπα κοινωνικής συμπεριφοράς που έχουν εξαιρετικό ενδιαφέρον να τα γνωρίσει κανείς. Θα δείτε ότι τα στερεότυπα κοινωνικών συμπεριφορών είναι περίπου σταθερά, χαρακτηρίζονται δε από ορισμένα ευρήματα που για να απαντήσω στη συγκεκριμένη ερώτησή σας, αξίζει τον κόπο να τα αναδείξουμε. Το πρώτο είναι ότι υπάρχει ένα σχετικά μικρό ποσοστό ορθολογικά σκεπτόμενων ανθρώπων στην Ελλάδα, αλλά αυξάνεται και αυξήθηκε αρκετά μετά το ‘19. Εντοπίζουμε να σχετίζεται με τα αποτελέσματα τα οποία παρατηρούμε μία αύξηση του ορθολογισμού στην ελληνική κοινωνία.

ΝΦ: Να κάτι σπάνιο. Να κάτι που δεν το φανταζόμασταν δεδομένου ότι ο θυμός θεωρούσαμε ότι είχε συντριπτικά ποσοστά ή θεωρούσαν πολλά κόμματα ότι έχει.

ΠΠ: Προσέξτε, να ολοκληρώσω την παρουσίαση. Αυξάνεται το ποσό των ορθολογικών είναι εμφανές αυτό. Παράλληλα, το ποσοστό των ανθρώπων που αποφεύγουν τη ζημιά είναι γύρω στο 50% και δεν μεταβάλλεται εύκολα. 50% δηλαδή των ανθρώπων στην κοινωνία μας δεν θέλουν να χάσουν αυτό που έχουν. Αν λοιπόν, μπήκαμε σε μία κανονικότητα την προηγούμενη τετραετία, πιστέψτε με, θα ψήφιζαν όλοι να διατηρήσουν αυτή την κανονικότητα, διότι δεν θέλουν να χάσουν αυτό το οποίο είχαν κατακτήσει μέχρι τώρα. Αυτή είναι μία δεύτερη εκδοχή που σχετίζεται με αυτά τα οποία λέτε. Μία τρίτη εκδοχή είναι ότι οι άνθρωποι έχουν μία εμπιστοσύνη στη συλλογικότητα και θα τους δείτε να είναι κοινωνικά ευαίσθητοι, να θέλουν να βοηθήσουν τους ανθρώπους, δίπλα τους, αλλά στο βαθμό που δεν αγγίζει τους ίδιους, την τσέπη τους. Με λίγα λόγια, δεν θέλουν άλλους φόρους, αλλά θέλουν το κοινωνικό κράτος να μπορεί να υπάρχει και να βοηθάει. Αυτό είναι λίγο αντιφατικό στη βάση του, αλλά ίσως σας δώσει κάποιες ενδείξεις και να ερμηνεύσετε αυτό που βλέπετε στο εκλογικό αποτέλεσμα. Δηλαδή αφενός μεν δεν θέλουνε να ενοχλήσει κανείς την ευχέρεια τους, να δημιουργούν, να βγάζουν πλούτο, δεν θέλουν να έχουν πολλούς φόρους να τους επιβαρύνουν, εξού και η φοροδιαφυγή, δεν τη βλέπετε να μειώνεται και άλλα τέτοια ωραία τα οποία συμβαίνουν στην οικονομία μας, αλλά από την άλλη μεριά, θέλουν την παρουσία του κοινωνικού κράτους, θέλουν να βοηθάει τους ευάλωτους, θέλουν να δίνει το market pass, θέλουν να δίνει το fuel pass. Αυτή όλη η ιστορία η οποία είχε αναπτυχθεί ότι όλα αυτά έχουν επιδοματικό χαρακτήρα, επιδοματικό χαρακτήρα έχουν και υπάρχει ένα θέμα, κατά την γνώμη μου οικονομικά, αλλά ήταν πολύ πολύ σημαντικό για τους ανθρώπους να έχουν αυτή τη βοήθεια της υπέρτατης αρχής που τους βοήθησε να βγούμε από τη δύσκολη θέση. Σας έδωσα δύο-τρεις ενδείξεις για το τι μπορεί κανείς να ψάξει να δει.

ΝΦ: Παρόλα αυτά νιώθω ότι ο ορθολογικός πολίτης δεν επικοινωνήσε τις απόψεις του πριν τις εκλογές. Αυτό το έκαναν ενδεχομένως την ώρα της κάλπης. Το λέω αυτό γιατί η αίσθηση που υπήρχε, να το πω πολύ απλά, η κυρίαρχη άποψη η οποία είχε επικρατήσει ήταν ότι τα λεφτά τελειώνουν στις 18 του μήνα βρίσκονται υπερχρεωμένοι άνθρωποι οι οποίοι απειλούνται να τους πάρει κάποιος στο σπίτι τους ότι όλοι δυσκολεύονται, όλοι όμως και κάποιοι ελάχιστοι είναι αυτοί οι οποίοι βγάζουν πάρα πολλά, την ώρα που τα αντικειμενικά δεδομένα έδειχναν μεγάλη κατανάλωση παρά την ακρίβεια, ακόμα μεγαλύτερη ακρίβεια και πολλές καταθέσεις, βάζαμε και λεφτά στο πλάι.

ΠΠ: Κοιτάξτε, από πλευράς οικονομικής πολιτικής πρέπει να πάτε λίγο περισσότερο πίσω στο ‘20, όπου ενέσκηψε η πανδημία που πρέπει να συμφωνήσουμε ότι κρατήθηκε μία εξαιρετικά ενδιαφέρουσα οικονομική πολιτική. Σας ενημερώνω ότι υπήρξαν δημοσιεύματα σε άρθρα επιστημονικά στο εξωτερικό που μελετούσαν το φαινόμενο της Ελλάδος στην οικονομική πολιτική η οποία κρατήθηκε.

ΝΦ: Δηλαδή;

ΠΠ: Έγινε μία συζήτηση, όχι εκτεταμένη, αλλά από τρίτους ανθρώπους, άσχετους με την Ελλάδα και όχι από εμάς εννοώ η οποίοι μελετούσαν την οικονομική πολιτική που διατηρήθηκε, διότι και η ανεργία δεν εμφάνισε στοιχεία προβληματικά, αλλά και τα εισοδήματα και οι καταθέσεις αυξήθηκαν, όπως ξέρετε. Αποτέλεσμα, όταν ήρθε το ‘21 που άνοιξε η οικονομία αυτά άρχισαν να διοχετεύονται στην οικονομία και η κατανάλωση έσωσε το ΑΕΠ, για αυτό και η Ελλάδα έκανε πρωταθλητισμό. Άρα ναι μεν αυτός ο λόγος είχε διατυπωθεί από πλευράς αντιπολίτευσης κυρίως και ίσως και από ανθρώπους οι οποίοι δεν είχαν ακριβώς καλή αίσθηση των στοιχείων. Βλέπανε 1-2 πραγματικά γεγονότα, θυμάστε στην αρχή η έκρηξη των ενεργειακών λογαριασμών οι οποίοι ξαφνικά είχε χαζέψει ο κόσμος όλα αυτά τα οποία έβλεπε και διαμόρφωσαν στερεότυπα στο μυαλό τους που τους βόλευε να διαμορφώσουν πολιτικές απόψεις σαν αυτές τις οποίες ακούσατε. Η πραγματικότητα ήταν τελικά αρκετά πιο σύνθετη. Οι διαπιστώσεις περί χειροτέρευσης της κατανομής του εισοδήματος είναι γεγονός. Εμείς μελετήσαμε πολύ την λειτουργία της μεσαίας τάξης. Σας ενημερώνω ότι ως μεσαία τάξη, ξέρετε η μεσαία τάξη δεν έχει έναν ορισμό, αλλά αν δείτε την πορεία του αριθμού αυτών που ανήκουν στη μεσαία τάξη κάθε φορά, θα δείτε ότι πιο πολλοί είναι εκείνοι οι οποίοι ξεφεύγουν προς τα κατώτερα εισοδήματα, παρά εκείνοι οι οποία ανεβαίνουν προς τα ανώτερα εισοδήματα. Η γενική εικόνα η οποία υπήρχε για τη μεσαία τάξη και για τη χειροτέρευση ας πούμε της θέσης των ανθρώπων που άνηκαν παλαιότερα στη μεσαία τάξη είναι πραγματική. Για αυτό αν προσέξετε, παρόλο που έχουμε βελτίωση των μεγεθών όσον αφορά την προστασία των ευάλωτων ανθρώπων θα δείτε τους δείκτες προστασίας και ιδίως τους δείκτες αυτούς μετά τις μεταβιβαστικές πληρωμές. Θα δείτε ότι πραγματικά υπάρχει παρέα μαζί και επέμβαση. Αλλά παρόλα αυτά, επειδή τα ποσοστά και τα μεγέθη είναι αρκετά μεγάλα για μας σε σχέση με την Ευρωπαϊκή Ένωση πιστεύω ότι η νέα κυβέρνηση θα έχει ένα σοβαρό ρόλο και ένα σοβαρό έργο να αναδιοργανώσει το χώρο της προστασίας των ευάλωτων, γιατί πρώτον πλέον είμαστε σε μία κατάσταση που δίνονται πάρα πολλά επιδόματα και πρέπει αυτό το πράγμα να εξορθολογικοποιηθεί. Δεύτερον και το οποίο πρέπει να προσέξουμε είναι η φύση της ανάπτυξης τέτοια που διογκώνει τέτοιου είδους διάφορες. Δηλαδή όταν έχεις μια ανάπτυξη, όπου δεν κάνεις χρήση κεφαλαίου, αλλά κάνεις χρήση των μη σταθερών κεφαλαίων, αλλά είναι ανθρώπινο κεφάλαιο εξειδικεύσεις, ειδικότητες, που είναι αυτά; Αν δεν υπάρχουν οι άνθρωποι δεν εισπράττουν, πάνε και παίρνουν μία θέση ανειδίκευτου, άρα έχουν ένα χαμηλό εισόδημα σε σχέση με τις απαιτήσεις που έχει η ζωή.

ΝΦ: Άρα μειώνεται η ανεργία, αλλά αυξάνονται τα εισοδήματα.

ΠΠ: Ακριβώς. Αυτό δε το φαινόμενο σε όλη την Ευρώπη υπάρχει. Η αγορά εργασίας είναι πολύ σφιχτή σε όλη την Ευρώπη. Αλλά δεν θα κρατήσει πολύ εάν οι πιέσεις στην οικονομική δραστηριότητα διατηρηθούν πτωτικές, όπως είναι τώρα. Δεν είναι πολύ πτωτικές, μη φανταστείτε, αλλά υπάρχουν. Άρα θα αρχίσει σιγά-σιγά δηλαδή από του χρόνου να αρχίσει να το αντιλαμβάνεται και η αγορά εργασίας αυτό, αλλά ανεξάρτητα αυτό το συγκυριακό ζήτημα, αυτό που πρέπει να κοιτάξουμε εμείς σαν Ελλάδα είναι να δούμε το ζήτημα της προστασίας των ευάλωτων με ένα πιο ορθολογικό τρόπο.

ΝΦ: Το είδαμε στην προεκλογική περίοδο, τις τελευταίες δύο εβδομάδες ακούσαμε τον κύριο Μητσοτάκη τουλάχιστον αρκετές φορές να μιλάει για ανάγκη μείωσης των εισοδηματικών ανισοτήτων και πραγματικά ήταν κάτι το οποίο ήταν ένα σύνθημα το οποίο ακούγονταν από την αντιπολίτευση και από το ΣΥΡΙΖΑ και από το ΠΑΣΟΚ. Όχι από τον κύριο Μητσοτάκη και αυτό ήταν μία αλλαγή. Προχωρώντας και βλέποντας έτσι λίγο πραγματικά το πως ψήφισε ο ορθολογικός άνθρωπος, οι πολιτικές που εφαρμόζονται αυτή τη στιγμή είναι ορθολογικές;

ΠΠ: Πρέπει να ορίσουμε τι εννοούμε ορθολογική οικονομική πολιτική. Ορθολογική οικονομική πολιτική θα έλεγα, κάνοντας αναφορά σε δύο τομείς, το χώρο των νομισματικών, το χώρο των δημοσιονομικών. Νομισματικός λίγο-πολύ είναι αυτός ο οποίος ξέρουμε και μπορούμε να το συζητήσουμε, διότι είναι κάτι το οποίο οργανώνεται στις Βρυξέλλες. Εμείς ακολουθούμε, απλά θα σημειώσω εδώ ότι εμείς έχουμε πολύ μεγαλύτερα, αυτά που λέμε κενά παραγωγής, έχουμε αρκετά υψηλά κενά παραγωγής, όπως και όλος ο Νότος. Συνεπώς θα δικαιούμεθα να μη συμμετέχουμε τόσο πολύ στις αυξήσεις των επιτοκίων. Αυτό δεν γίνεται. Διότι έχουμε μία ενιαία νομισματική πολιτική σε όλη την Ευρώπη, αλλά αυτή είναι η πραγματικότητα. Εννοώ ότι τη χρειάζονται δηλαδή τη σφιχτή νομισματική πολιτική οι βόρειοι, εμείς την χρειαζόμαστε λιγότερο. Αλλά είναι μία πραγματικότητα που πρέπει να χειριστούμε διότι αυτό έχει επιπτώσεις στην πιστωτική επέκταση, άρα και στην οικονομική δραστηριότητα. Αυτό είναι λοιπόν ένα θέμα, πηγαίνοντας τώρα στη δημοσιονομική πολιτική να ορίσουμε τι εννοούμε ορθολογική δημοσιονομική πολιτική. Θα έλεγα ότι θα ήταν η δημοσιονομική πολιτική εκείνη η οποία δεν θα παραβίαζε τα όρια δημοσιονομικής διαχείρισης που θα μπουν, που θα μπουν το ‘24, αλλά αποφασίζονται όμως με τα νούμερα του ‘23. Άρα, θα θεωρούσα ορθολογικό αν είχα πολιτικές οι οποίες δεν παραβιάζουν τα συγκεκριμένα όρια. Η δημοσιονομική πολιτική που ακολουθείται από την παρούσα κυβέρνηση είναι μέσα με χονδρικό τρόπο στα όρια αυτά, τώρα μετά τις εκλογές θα δούμε τι είναι εκείνο που πρέπει να μαζευτεί και τι όχι.

ΝΦ: Αυτό προσπαθούμε να καταλάβουμε. Προσπαθούμε να καταλάβουμε ποια θα είναι η πολιτική η οποία θα έρθει με την προσδοκία, είναι σίγουρο ότι ο ψηφοφόρος αγόρασε προσδοκία, δηλαδή είδε εν μέρει ή σε μεγαλύτερο κομμάτι, ποσοστό να γεμίζουν οι τσέπες του, αγόρασε την προσδοκία ότι θα γεμίσουν ακόμα περισσότερο. Θα πρέπει να περιμένουμε μια τέτοιου είδους μεγάλη ανάπτυξη και ραγδαία βελτίωση των εισοδημάτων;

ΠΠ: Κοιτάξτε, δεν μπορώ να υιοθετήσω την άποψη ότι βραχυχρόνια, στον επόμενο ένα χρόνο, για να σας δώσω να καταλάβετε ότι θα έχουμε μία σημαντική βελτίωση των εισοδημάτων, όπως την φαντάζεται πιθανά ο κόσμος. Όμως μπορώ να σας πω με βεβαιότητα σχεδόν, εάν δεν συμβεί κάτι άλλο σοβαρό, γιατί δυστυχώς έχουμε ζήσει με κρίσεις, έχουμε τη γειτονιά μας να είναι λίγο περίεργη, έχουμε το ουκρανικό, έχουμε το γεωφυσικό, θα έλεγα τη σεισμική δραστηριότητα η οποία

ΝΦ: Την κλιματική αλλαγή και όλα.

ΠΠ: Την κλιματική αλλαγή, δεν πρέπει να την ξεχνάμε. Αλλά σε βάθος λοιπόν δεκαετίας, δεκαπενταετίας, είναι μία αρκετά καλή περίοδος για την ελληνική οικονομία.

ΝΦ: Έχει ξεκινήσει η καλή περίοδος εδώ και καιρό;

ΠΠ: Ναι, ακριβώς.

ΝΦ: Από πότε χρονικά;

ΠΠ: Εδώ και δύο χρόνια. Αν δείτε τους ρυθμούς ανάπτυξης εδώ δύο χρόνια και ακόμα ακόμα

ΝΦ: Τους βλέπω και τους έγραφα και τους έλεγα και η αλήθεια είναι ότι δεχόμουν επιθέσεις λες και έκανα προεκλογική εκστρατεία για κάποιον.

ΠΠ: Κι όμως είναι η αρχή του ανοδικού κύκλου αυτή η οποία μπορεί να οφειλόταν σε συγκυριακούς λόγους, διότι ήταν οι επιδοτήσεις, ήταν το ξεχείλωμα των δημόσιων οικονομικών για να βοηθήσουμε τον κόβιντ, αλλά δεν έχει καμία σημασία. Μπαίνουμε σε ένα άλλο κύκλο, φεύγουμε από τα κατώτερα του κύκλου που άρχισαν για εμάς από το 2010 για να καταλάβετε και τελείωσαν περίπου το ‘17 και μετά αρχίζει μία συστηματική άνοδος της οικονομικής δραστηριότητας, όπως εκφράζεται στο κατά κεφαλήν ΑΕΠ. Εμείς αυτό μετράμε, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ.

ΝΦ: Το οποίο πιάνει τα επίπεδα φέτος του ‘10;

ΠΠ: Όχι.

ΝΦ: Όχι, απέχουμε ακόμα λίγο.

ΠΠ: Πολύ, έχουμε αρκετά.

ΝΦ: Πόσο απέχουμε; Γιατί έχουμε να καλύψουμε και το δρόμο που οι άλλοι έτρεξαν στο μεσοδιάστημα. Έχουμε πολύ περισσότερο δηλαδή.

ΠΠ: Πολύ σωστά το θέτετε. Κοιτάξτε, την περίοδο των μνημονίων χάσαμε περίπου το 30% του πλούτου μας. Σας το λέω χοντρικά, μπορεί να είναι 25 μπορεί να είναι 32. Δεν έχει σημασία. Αυτό δεν καλύπτεται εύκολα. Θα χρειαστούμε αρκετά χρόνια για να ξαναβρεθούμε στην προέκταση της στάσης που είχαμε το ‘10 και ανεκόπη, διότι αυτό είναι το ζητούμενο. Το ζητούμενο δεν είναι να βρεθούμε στο ίδιο επίπεδο, αλλά πρέπει να βρεθείς στην προέκταση της τάσης που ήσουνα. Δηλαδή ανέβαινε η ελληνική οικονομία, το διαθέσιμο εισόδημα, μετά αυτό έπεσε 30%, αλλά εγώ θέλω να ξαναβρεθώ στην προέκταση της τάσης, όπως είναι όλη η άλλη Ευρώπη.

ΝΦ: Είναι ωραίο το παράδειγμα που έβαλαν την προηγούμενη εβδομάδα Νομίζω οι Financial Times, που έλεγαν ότι είμαστε 30% χαμηλότερα από το εισόδημα της Τσεχίας, όταν το ‘10 ήμασταν 37% πάνω το εισόδημα της Τσεχίας.

ΠΠ: Έτσι ακριβώς είναι. Ξέρετε γιατί με απασχολεί αυτό το θέμα, διότι πρέπει να κριθούμε και σαν κοινωνία εν συνόλω. Δηλαδή τι ήταν αυτή ο παραλογισμός που κάναμε με τον υπερδανεισμό και την ταχύτατη βελτίωση. Υπάρχει και μία λογική που λέει, ξέρεις τα πήρες, δεν τα γύρισες, διότι δεν θα γυρνάς. Εμείς έχουμε εκτιμήσει ότι με πραγματικές τιμές είναι ζήτημα να γυρίσουμε το 50% του χρέους μας πίσω. Μη νομίζετε ότι οι ρυθμίσεις των χρεών που έγιναν πήγαν στράφι. Είχαν βάθος και έχουν και όφελος. Το ερώτημα είναι έχοντας εξυγιάνει την οικονομία σου και τις συμπεριφορές των ανθρώπων, πώς και πότε, διότι αυτό είναι το θέμα θα επιστρέψει στην προέκταση της τάσης. Το κριτήριο που βάζω είναι εξαιρετικά απαιτητικό, δεν είναι απλά να βρούμε τα επίπεδα που έχουμε σε σχέση με το παρελθόν, αλλά σκοπός είναι να βρεθούμε στη συνέχεια εκεί που ήμασταν να πάμε παραπέρα.

ΝΦ: Πότε θα γίνει αυτό;

ΠΠ: Νομίζω ότι θέλουμε κάποια χρόνια, για να γίνει αυτό.

ΝΦ: Μία δεκαετία;

ΠΠ: Κάπου εκεί είναι για να βρεθείτε στην προέκταση της τάσης. Όταν με το καλό βρεθούμε σε αυτή τη φάση, μπορεί και νωρίτερα, εξαρτάται και το τι θα αντιμετωπίσουμε στο άμεσο μέλλον. Όταν θα βρεθείτε, δεν θα βρεθείτε επειδή θα έχετε πάρει δανεικά, θα βρεθείτε επειδή θα έχετε βρεθεί εκεί με τις δικές σας δυνάμεις. Και αυτό είναι υγεία για το μέλλον. Αυτή θα είναι η υποθήκη στα παιδιά μας ότι ναι μεν θα έχω βρεθεί ξανά εκεί που ήθελα να βρεθώ και αλλά με έναν υγιή τρόπο.

ΝΦ: Χωρίς νέα δανεικά, με μάζεμα του παλαιού χρέους ενδεχομένως.

ΠΠ: Δανεικά θα κάνουμε, δεν είναι κακό πράγμα να δανείζεται το κράτος, ούτε ο ιδιώτης. Αρκεί το προϊόν του δανεισμού να πηγαίνει σε χρήσεις που σου δίνουν αποδόσεις υψηλότερες του κόστους. Αυτό είναι το μυστικό. Η μεσαία τάξη, η αστική τάξη τέλος πάντων, οι άνθρωποι οι οποίοι κάνουν χρήση των αποταμιεύσεων τους, παίρνουν τα χρήματα με τον εμμέσως στο τέλος, αλλά τα επενδύουν σε χρήσεις που κάνουν το προϊόν να τρέχει γρηγορότερα από πριν, τότε ναι κάνουμε καλά που διογκώνουμε το χρέος. Εάν πρόκειται όμως να διογκώνεις χρέος για να αγοράσεις σπίτια που έχουν 40 χρόνια απόσβεση και έχουν μία απόδοση στο επίπεδο ζωής, αλλά βραχυχρονίως παράγουν νέες θέσεις εργασίας

ΝΦ: Μην το κάνεις.

ΠΠ: Μην το κάνεις, διότι αργά ή γρήγορα θα βρεθείς σε δύσκολη θέση.

ΝΦ: Άρα, υπάρχει ένα ζήτημα ξεκάθαρης πολιτικής σε αυτή τη στιγμή και χειρισμού των πραγμάτων, γιατί υπάρχει μία μεγάλη ευκαιρία, τα κονδύλια του ταμείου ανάκαμψης τα οποία τα χειρίζεται και θα τα χειριστεί η ίδια προφανέστατα η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη. Άρα υπάρχει ένα ζήτημα πώς αυτές οι επενδύσεις θα αυξήσουν τον παραγόμενο πλούτο.

ΠΠ: Αυτό είναι το μυστικό.

ΝΦ: Θα προσθέσουν.

ΠΠ: Ακριβώς. Δεν μας πειράζει ούτε το δημόσιο να δανείζεται, ούτε να παίρνουμε χρήματα από την Ευρωπαϊκή Ένωση, ακόμα καλύτερα. Σημασία έχει τι τα κάνουμε τα λεφτά αυτά και πού πηγαίνουν. Πρέπει να καταλάβουμε το μέλλον, εξελίσσεται με ένα τρόπο που δεν έχουμε φανταστεί. Εντάξει ο τουρισμός και πολύ καλά κάνουμε, αλλά όταν θα μπει η τεχνολογία στον τουρισμό θα αλλάξει όλα τα δεδομένα. Άρα πρέπει να το δούμε αυτό το πράγμα. Το να έχεις τέσσερις τοίχους και νοικιάζεις δεν είναι αρκετό. Πρώτα από όλα δεν θα βρίσκεις ανθρώπους σε λίγο.

ΠΠ: Ήδη δεν βρίσκεις.

ΝΦ: Ένα από τα ζητήματα τα επείγοντα, αυτής της νέας κυβέρνησης.

ΠΠ: Δεν θα έχουμε, δηλαδή θα αναγκαστούμε να εισαγάγουμε εργατικό δυναμικό. Δεν είναι απλό αυτό οτ πράγμα.

ΝΦ: Έχετε υπολογίσει πόσους;

ΠΠ: Υπάρχουν εκτιμήσεις οι οποίες είχαν διατυπωθεί πέρυσι, προσέξτε και έχει σημασία που το λέω. Ήταν περίπου γύρω στις 200 χιλιάδες θέσεις εργασίας οι οποίες ήταν ακάλυπτες στον τουριστικό και στον κατασκευαστικό τομέα, 200 – 250.000. Φέτος υπάρχει θέμα αντίστοιχο, αλλά επειδή εκτιμούμε ότι κάπως θα αρχίσει να δαγκώνει ο πληθωρισμός ίσως δημιουργήσει κάποια θέματα ισορροπίας. Βλέπετε τίποτα δεν είναι θετικό, τίποτα δεν είναι αρνητικό, όλα έχουν δύο όψεις.

ΝΦ: Υπό ποια έννοια; Δηλαδή ματαίωση;

ΠΠ: Με την έννοια ότι από ένα σημείο και μετά προς το τέλος καλοκαιριού, πιθανόν να αρχίσει να καταλαβαίνει κανείς ότι επιβραδύνεται ο ρυθμός ανάπτυξης.

ΝΦ: Και για πόσο διάστημα;

ΠΠ: Κοιτάξτε, εδώ γίνεται μία συζήτηση εδώ και ένα χρόνο περίπου ότι θα έρθει κάποιας μορφής ύφεση, θα έρθει κάποιας μορφής ύφεση. Αυτή περίεργος όλο πάει και πάει προς το μέλλον. Αυτό οφείλεται και στις πολιτικές τις οποίες κρατούμε και στις Ηνωμένες Πολιτείες και στην Ευρώπη και στην Ελλάδα, αντιστοίχως. Θα έχουμε μία επιβράδυνση η οποία όμως δεν θα ανακόψει τον αυξητικό κύκλο τον οποίο λέγαμε, γιατί; Γιατί εμείς ξεκινάμε λόγω της κρίσης από χαμηλότερα επίπεδα ανάπτυξης και έχουμε πολύ μεγαλύτερα περιθώρια. Αν έχετε 550 χιλιάδες ανέργους εκ των οποίων βεβαίως, το περίεργο φαινόμενο, είναι εγγεγραμμένοι γύρω στα 850, αλλά είχατε μία απορρόφηση

ΝΦ: Κι έχουμε άλλες τόσες θέσεις εργασίας. Είναι λίγο περίεργο όλο αυτό.

ΠΠ: Αυτό έχει σχέση με διαφορετικές δεξιότητες οι οποίες κάνουν που λέμε και δεν μπορούν; Μία καλή εξήγηση είναι αυτή.

ΝΦ: Είναι λάθος η στόχευση των επιδομάτων ίσως που λειτουργούν ως κίνητρο;

ΠΠ: Πολύ σωστά. Είναι λάθος σχεδιασμός των επιδομάτων και του τρόπου λειτουργίας; Ξέρουμε ότι δυόμισι εκατομμύρια Έλληνες είναι στα σπίτια τους, κυρίως γυναίκες και νεότεροι οι οποίοι δεν είναι πολύ πρόθυμοι να βγουν. Γιατί όμως δεν είναι; Μήπως πρέπει κανείς να το ψάξει λίγο πιο σοβαρά;

ΝΦ: Μήπως δεν έχουν πού να αφήσουν το παιδί τους;

ΠΠ: Ακριβώς. Αν είναι μητέρες

ΝΦ: Ή τον άρρωστο γονέα.

ΠΠ: Προτιμούν να πάρουν 400 ευρώ από το επίδομα ανεργίας, παρά να ψάξουν τα 900 – 800 που έχουν τώρα.

ΝΦ: Εδώ είναι και ο ρόλος του κοινωνικού κράτους που φωνάζουν οι πολίτες που προκάλεσαν την οργή σε προηγούμενες εκλογικές αναμετρήσεις και τώρα έχουν μία ελπίδα με τον ορθολογικό τρόπο που διαχειρίζεται τα πράγματα ο  Μητσοτάκης.

ΠΠ: Θα σας πω κάτι πάνω σε αυτό. Πρέπει να συμφωνήσουμε ότι ένα προσδιοριστικό στοιχείο αυτής της εκλογής ήταν το στοιχείο της ενεργοποίησης του κράτους. Αυτό παραδοσιακά ανήκε στην αριστερά, στην κεντροαριστερά. Δεν πρόσεξε η κεντροαριστερά ότι το έχει υιοθετήσει πλήρως ο Μητσοτάκης. Αφαίρεσε την ατζέντα τους ουσιαστικά και αυτό το κατάλαβε ο κόσμος, το λέγαμε και προηγουμένως. Είναι γενικά αιτούμενο στην παγκόσμια κοινωνία και οικονομία η επιστροφή του κράτους, η επιστροφή του Κράτους όχι όπως το φαντάζεστε και θα σας πω για αυτό. Η ύπαρξη θα έλεγε κανείς του κράτους ρυθμιστή των πραγματικών δεδομένων, γιατί γιατί η παγκόσμια κοινωνία έχει υποφέρει απίστευτα από τον κόβιντ και από τον πληθωρισμό για το ουκρανικό. Και τι βγήκε; Εμείς δε και μία τρίτη κρίση. Εμείς είχαμε μία σύνοδο των κρίσεων.

ΝΦ: Όταν οι άλλοι άκμαζαν.

ΠΠ: Ακριβώς. Άρα τι βγαίνει από όλη αυτή την ιστορία; Βγαίνει ακριβώς ότι θα πρέπει να έχουμε ένα κράτος ρυθμιστή. Δύο πράγματα ήταν τα χαρακτηριστικά: η άνοδος των εισοδημάτων που υποσχέθηκαν και η αντιπολίτευση και η κυβέρνηση και ο ρυθμιστικός ρόλος του κράτους. Και τα δύο τα πήρε με τρόπο αποτελεσματικό η πρώτη κυβέρνηση  και και εκεί πρέπει να ζητήσετε πιθανόν κάποιες από τις ερμηνείες του αποτελέσματος.

ΝΦ: Ξαναγυρίζω πάλι στην πολύ ωραία -εμένα μου αρέσει πάρα πολύ- συζήτηση για το μέλλον και σε ποια χώρα, σε ποιο μοντέλο χώρας πρέπει να στοχεύσουμε για παράδειγμα, όταν βλέπω τους αριθμούς τα μεγέθη της Ιρλανδίας, δεν μπορώ, εγώ προσωπικά, μία χώρα με το μισό περίπου πληθυσμό και με το υπερδιπλάσιο ΑΕΠ της Ελλάδας. Τι κάνουν αυτοί τόσο καλά και δεν μπορούμε να το κάνουμε εμείς και έχουν 550 δισ. ΑΕΠ;

ΠΠ: Υπάρχει ένα μυστικό στην Ιρλανδία το οποίο πρέπει να κατανοήσουμε. Εμείς είχαμε εικόνα αυτού του μυστικού. Μην ξεχνάτε ότι η Ιρλανδία ήταν η πρώτη χώρα που πτώχευσε. Πρώτα πτώχευσε η Ιρλανδία και μετά η Ελλάδα. Αλλά το διεθνές σύστημα κράτησε την Ιρλανδία -μιλάω για το ‘10 τώρα- την κράτησε εκτός. Εκτός του κυκλώνα των πτωχεύσεων που δημιουργήθηκε τότε, δεν ήταν μόνο ένα κράτος και άφησαν εμάς και μπήκαμε μπροστά και εμείς γίναμε το παράδειγμα. Τέλος πάντων, δεν έχει σημασία, αυτό είναι παρελθόν τώρα, αλλά η Ιρλανδία λοιπόν έχει ένα ειδικό χαρακτηριστικό. Είναι μία αγγλόφωνη χώρα που έχει απίστευτες παροχές προς τις ξένες επενδύσεις και όχι μόνο στις ξένες απλώς, στις μεγάλες ξένες επενδύσεις. Είναι ο παράδεισος του. Μην ξεχνάτε το 12%.

ΝΦ: Εμείς έχουμε 22 φορολόγηση, 5% μερίσματα, μέσα στην προεκλογική περίοδο συζητούσαμε και μάλιστα το υποστήριζαν και φιλελεύθεροι και εκπρόσωποι της κεντροαριστεράς και ακόμα και το ΠΑΣΟΚ ότι το 5 πρέπει να αυξηθεί, να γίνει παραπάνω.

ΠΠ: Κάνουν λάθος. Δεν είναι 5, είναι 27. Είναι 22 και 5, 5 είναι εκείνο το οποίο μοιράζεται από την εταιρεία στον ιδιώτη και το φορολογεί, αλλά η εταιρεία έχει πληρώσει το 22 άρα το σύνολο είναι 27.

ΝΦ: Και η Ιρλανδία;

ΠΠ: 12. Εκεί έχει και μία μεγάλη ενοχή η Ευρωπαϊκή Ένωση. Δεν ξέρω μπορεί να είναι 15 – 16 αλλά είναι πάντως σε επίπεδα πολύ χαμηλά και δεν είναι μόνο αυτό, έχει περάσει και μία πλέον κουλτούρα, διότι οι άνθρωποι είδαν το όφελος. Άρα άλλαξαν όλη τους την κουλτούρα αντιμετώπισης του ξένου κεφαλαίου. Μη νομίζετε και στην Ελλάδα δεν βλέπουμε με προβληματικότητα το ξένο κεφάλαιο. Αλλά μέχρι στιγμής υπήρχαν πολλά προβλήματα, όπως ξέρετε και χαρακτηριστικό ήταν αυτό το παράδειγμα. Νομίζω ότι πρέπει να γίνει μία ορθολογική συζήτηση ξανα. Να δούμε αν αντέχουμε. Γιατί δεν μπορεί η Βουλγαρία να έχει 16% και εμείς εδώ να έχουμε 27, δηλαδή επιδοτούμε τις χώρες των Βαλκανίων με επενδύσεις. Αυτό κάνουμε και όποιος δεν το έχει καταλάβει, αυτό είναι. Θα μου πείτε, μα θα πρέπει να είναι τόσο χαμηλή η φορολογία και να δίνουμε τόσα πολλά οφέλη στις επιχειρήσεις και αυτά που λέγαμε περί ανισοκατανομής του εισοδήματος κλπ που πάνε; Όλα είναι στο τραπέζι και πραγματικά πρέπει να τα δούμε, αλλά στα πλαίσια ενός διεθνούς ανταγωνισμού προσέλκυσης κεφαλαίων να αντιληφθούμε ότι δεν μπορούμε να παριστάνουμε τους πλουτοκράτες των επενδύσεων. Δηλαδή έχεις από μία μεριά ένα κλίμα το οποίο τελος πάντων θέλει μία προσοχή -επαναλαμβάνω στον κόσμο δεν είναι κακό, οι ξένες επιχειρήσεις έχουν καλή εικόνα- και από την άλλη έχεις το δικαστικό σύστημα το οποίο σε κρατάει πίσω όλη την ιστορία. Τι μπορεί να συμβεί στην Ελλάδα για το μέλλον όμως; Χωρίς να το επιδιώξουμε η Ελλάδα έχει μεταβληθεί ουσιαστικά στο ακρότατο όριο της Δύσης. Γιατί έγινε αυτό; Διότι η Μέση Ανατολή κουνήθηκε, έφυγε και όταν λέμε έφυγε όποιος δεν το έχει καταλάβει να το καταλάβει. Όταν βλέπετε τη Σαουδική Αραβία να συνεργάζεται με το Ιράν πρέπει να μένετε με το στόμα ανοιχτό. Αυτά υπό την προστασία της Κίνας, αυτή ήταν το νόημα αυτής της κίνησης. Άρα η Μέση Ανατολή έχει κινηθεί. Δεν σημαίνει ότι είναι εχθρική με την Δύση, δεν εννοούμε αυτό. Αλλά πάντως υπάρχει ένα ζήτημα. Υπάρχει ο μεγάλος ο γείτονας, η Τουρκία η οποία έχει τα δικά της ζητήματα και το δικό της τρόπο αντίληψης υπάρχει ο βορράς μας, ο απώτερος βόρας μας ο οποίος δεν είναι και ο πιο ήρεμος όλων αυτών. Άρα εκ των πραγμάτων θα έπρεπε πραγματικά να περιμένει κανείς μεγάλες επιχειρήσεις ενεργειακής και ψηφιακού υποβάθρου να εγκαθίστανται στην Ελλάδα και αυτό συμβαίνει, συμβαίνει ακριβώς, διότι αλλάζει ο γεωστρατηγικός ρόλος της Ελλάδος. Αυτή είναι η πραγματικότητα. Αν εμείς συμπεριφερθούμε έξυπνα και τοποθετηθούμε εγκαίρως σε αυτό το διεθνές παζλ, μην κάνουμε φαραωνικές σκέψεις ότι θα κάνουμε απαραιτήτως -δεν είμαι ειδικός- τον αγωγό που θα μας συνδέει το Ισραήλ, την Αίγυπτο με την Ευρώπη ενδεχόμενα, αλλά ναι, να παίξουμε ένα πάρα πολύ μεγάλο ρόλο. Να συνδεθούμε με την Αφρική, να φέρουμε ρεύμα, να φέρουμε LNG, να πηγαίνουν στην Ιταλία μέσω Κύπρου. Ακόμα και αν δεν υπάρχει ο EastMed να έχουμε όμως ανοιχτούς τους δρόμους, τους ενεργειακούς σε συνεργασία, να το δει κανείς με όλους γειτόνους. Βεβαίως το καταλαβαίνει κανείς αυτό, εφόσον είναι περιοχές και είναι χώροι οι οποίοι δεν ορίζονται από το ελληνικό μέρος. Όλα αυτά πρέπει να τα δούμε ξανά, γιατί οι φίλοι στη Δύση τα έχουν δει, έχουν τοποθετηθεί και καλά θα κάνουμε και εμείς να αδράξουμε τους καρπούς αυτών των συνεργασιών.

ΝΦ: Το εντυπωσιακό στην περίπτωση αυτή είναι ότι πολλά από αυτά είναι ήδη ώριμα. Δηλαδή έχω μία μικρή αίσθηση, μπαινοβγαίνουμε διαρκώς μεταξύ μέλλοντος και εκλογικής αναμέτρησης. Φάνηκε σαν να μην το κατάλαβαν στα κόμματα της αντιπολίτευσης ή να επέλεξαν να μην τα προσέξουν. Το λέω αυτό, γιατί με όποιον άνθρωπο και να μιλήσουμε που χειρίζεται χρήμα από το εξωτερικό, κυρίως από τις τράπεζες μιλάνε για μία πρωτοφανή σε μέγεθος εισροή κεφαλαίων για επενδύσεις οι οποίες γίνονται τώρα, όχι θα γίνουν, όχι σχέδια, όχι φωτογραφίες, όχι μακέτες, γίνονται τώρα με πάρα πάρα πολλά λεφτά τα οποία προφανώς με κάποιον τρόπο διαχέονται στην κοινωνία.

ΠΠ: Προφανώς. Αν δείτε το επενδυτικό μπουμ που γίνεται στην Αττική έχει σχέση με τους 200.000 που μειώθηκαν οι άνεργοι, ακόμα και οι εγγεγραμμένοι άνεργοι που με εντυπωσίασε όταν άνοιξε η τουριστική περίοδος κλπ. Όλα αυτά έχουν ένα πραγματικό ουσιαστικό αντίκτυπο και να ξέρετε ότι στα επόμενα χρόνια θα παρακολουθήσουμε και τη σταδιακή αύξηση των μισθών, διότι έχει

ΝΦ: 25%;

ΠΠ: Πιστεύω ότι μέσα στην τετραετία είναι ορατό, είναι εφικτό. Αρκεί να μη μας τύχουν τώρα και καινούργιες αναταραχές.

ΝΦ: Πραγματική αύξηση που θα παραχθεί στη οικονομία, όχι υπουργική απόφαση.

ΠΠ: Όχι, όχι. Ακούστε, ήρθε ο πληθωρισμός και ανέτρεψε τις ισορροπίες των εισοδημάτων. Πρέπει να το γνωρίζουμε αυτό. Μπόρεσε η κυβέρνηση και κάπως κράτησε την κατάσταση, αλλά δεν το έχει λύσει. Θα χρειαστεί μία τετραετία για να επανέλθουμε στις ισορροπίες και να αρχίσουμε να ανακτούμε το έδαφος του ‘10. Αυτή είναι η προοπτική. Άρα θέλει αρκετή υπομονή και προσοχή. Νομίζω ότι η εργατική τάξη, τα εργατικά συνδικάτα κρατάνε μία πολύ καλή στάση. Βέβαια δεν είναι μόνο φαινόμενο της Ελλάδος, είναι σε όλη την Ευρώπη. Εγώ νομίζω ότι τη στάση τους την διέπει το γεγονός ότι αντιλαμβάνονται τις μεγάλες μεταβολές και είσαι σε ένα δίκοπο μαχαίρι, αφενός μεν πρέπει να τις αφήσεις να εξελιχθούν, έτσι ώστε να δρέψεις τους καρπούς αυτής της τεχνολογικής και εισοδηματικής μεταβολής και από την άλλη μεριά να μην αφήσεις τον εαυτό σου να πάει πίσω, διότι ας μη γελιόμαστε, μπαίνοντας πίσω η εργασία πληρώνεται λιγότερο. Άρα πληρώνουμε λιγότερο, μειώνεται η συμμετοχή σου στη λειτουργία της οικονομίας. Άρα όλοι έχουν δύσκολο καθήκον. Δεν έχουν μόνο οι κυβερνήσεις, δεν έχουν μόνο τα συνδικάτα, δεν έχουν μόνο οι μεγάλοι αυτοί που αποφασίζουν για τις επενδύσεις. Είναι περίοδοι που δεν είναι εύκολης λύσης. Να ξεχάσουμε την περίοδο του ‘70 – ‘80 που όλα φούσκωναν, όλα ανέβαιναν, όλα ήταν καλά, μειωνόταν οι διαφορές, ήτανε μία άλλη περίοδος. Είμαστε σε μία πιο δύσκολη περίοδο.

ΝΦ: Μήπως με αυτές τις εκλογές τελείωσαν και αυτά τα κατάλοιπα; Γιατί η οργή είχε προκληθεί από την ψυχολογία δεκαετίας του ‘80 ότι συνεχώς όλα θα ανεβαίνουν και όταν κάποια στιγμή αυτό άλλαξε εξοργιστήκαμε. Και τώρα ήρθε μετά η συνειδητοποίηση. Μήπως το τέλος αυτής της περιόδου υπήρξε με αυτές τις εκλογές, τις εκλογές του ‘23;

ΠΠ: Συνήθως στις κοινωνίες υπάρχουν ορόσημα, αλλά δεν είναι τόσο ευκρινή. Νομίζω θα χρειαστούν κάποια χρόνια για να ενσωματωθούν οι αντιλήψεις και εφόσον βεβαίως βελτιωθεί το επίπεδο παιδείας και εκπαίδευσης – δεν είναι μόνο ο ορθολογισμός, αυτό είναι και σε συνάρτηση ξέρετε και του εκπαιδευτικού επιπέδου – δώσουν περισσότερες γνώσεις και πληροφορίες και προοπτικές στη νεολαία. Αυτό είναι ένα σημαντικό θέμα και σε όλη τη δύση υπάρχει η αντίληψη ότι οι νεότεροι θα ζήσουνε όχι τόσο καλά όσο η μεγαλύτεροι που έζησαν. Αυτό είναι εκείνο το οποίο καλλιεργεί την αντισυστημικότητα και την αμφισβήτηση ακόμα και παραδοσιακών δομών εκπαίδευσης, ας πούμε ή οτιδήποτε άλλο. Αυτό πρέπει να προσεχθεί, διότι αν δεν υπάρχει προοπτική και ελπίδα στη νεολαία δεν φταίει η νεολαία που σκέφτεται έτσι, φταίνε οι ευκαιρίες οι οποίες δεν δίνονται. Και πρέπει να ξέρετε ότι σε όλη τη διάθεση υπάρχει αυτό το ζήτημα οι νεότεροι σκέφτονται με περισσότερο απαισιοδοξία από ότι οι μεγαλύτεροι. Αυτό έχει να κάνει κυρίως σας το λέω μία κουβέντα, με τη φύση της ανάπτυξης, αλλά έχει να κάνει και με μεγάλα θέματα όπως οι γεωστρατηγικές μεταβολές, αυτή η ιστορία του πολέμου στην Ουκρανία μη φαντάζεστε ότι είναι μικρό θέμα. Έχει τεράστιες επιπτώσεις και άντε να σταματήσει εκεί που είναι. Επιπτώσεις που έχουν να κάνουν με τη θέση των κοινωνιών στον κόσμο και όλα αυτά τα πράγματα.

ΝΦ: Τελευταία ερώτηση, κύριε καθηγητά. Τι σας έλειψε από την προηγούμενη κυβέρνηση Μητσοτάκη και θα θέλατε να είναι από τα πρώτα που θα δείτε στην επόμενη είτε σε επίπεδο πολιτικών είτε σε επίπεδο συμπεριφορών ή προσώπων;

ΠΠ: Θα ήθελα δύο πιο γενναίες κινήσεις. Η μία να αφορά το χώρο της παιδείας και της ενδυνάμωσης, της καλής σχέσης με την καινοτομία και το δεύτερο θα ήθελα ένα λίγο πιο συγκροτημένο σύστημα προστασίας των ευάλωτων που παρόλο που το σύστημα που λειτουργεί έχει θετικά αποτελέσματα θα το ήθελα πιο γενναίο, διότι δεν νομίζω ότι είναι σωστό η χώρα μου να έχει υψηλό ποσοστό υποψηφίων προς στοχοποίηση ανθρώπων.

ΝΦ: Επειδή είμαστε και σε οικονομικό site, στον ιστορικό Οικονομικό Ταχυδρόμο στην ηλεκτρονική του μορφή, δεν μπορώ να μη σας ρωτήσω στο κλείσιμο. Μετοχές θα συνεχίσουν να ανεβαίνουν, έτσι όπως ξεκίνησε η εβδομάδα;

ΠΠ: Συνήθως δεν αναφέρομαι στο χρηματιστήριο.

ΝΦ: Γενικά οι αξίες.

ΠΠ: Οι αξίες θα συνεχίσουν να ανεβαίνουν. Θέλει προσοχή όμως, διότι στην περίοδο ανόδου των επιτοκίων που βρισκόμαστε η χρηματοπιστωτική αστάθεια ήρθε και ενδεχομένως ξανά εκδηλωθεί. Δεδομένου ότι αλλάζουν τα δεδομένα του τρόπου λειτουργίας και έρχονται στην επιφάνεια σοβαρά θέματα διοίκησης, διαχείρισης των κεφαλαίων. Αν έχεις δηλαδή ένα κέντρο στο οποίο διαχειρίζεται πολλά κεφάλαια και η διαχείριση που έχει κάνει μέχρι τώρα δεν είναι καλή η άνοδος των επιτοκίων φέρνει στην επιφάνεια τα προβλήματα αυτά. Άρα η αστάθεια είναι κάτι το οποίο μπορεί να έρθει και μέσα στο ‘23 και αρχές του ‘24. Πρέπει να προσέχουμε, αν και γενικά νομίζω ότι όσο αυξάνεται ο πλούτος στον κόσμο τόσο αυξάνεται και η αξία του κεφαλαίου.

ΝΦ: Ευχαριστώ θερμά! Γεια σας!

ΠΠ: Γεια σας!