EKT: Τι έγραφε ο Φρίντμαν στον Ίσινγκ

Όταν ο Ότμαρ Ίσινγκ έγινε επικεφαλής οικονομολόγος της νεοσύστατης τότε Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας πριν από ένα τέταρτο του αιώνα, τον υποδέχτηκαν με μια επιστολή ενός από τους κορυφαίους σκεπτικιστές του έργου.

Ο Μίλτον Φρίντμαν, ο νομπελίστας μονεταριστής, είχε προειδοποιήσει δημόσια για τους κινδύνους από την προσπάθεια να συγχωνευτούν τα νομίσματα 11 κυρίαρχων εθνών σε ένα.

Ο  Γερμανός ακαδημαϊκός, έτρεφε τις δικές του αμφιβολίες, αν και εξακολουθούσε να υπηρετεί έναν θεσμό σχεδιασμένο για να διασφαλίσει ότι το ευρώ θα αψηφούσε τέτοιες προβλέψεις και θα πετύχαινε.

«Είχαμε γίνει φίλοι χρόνια πριν και ανάμεσα στα πολλά συγχαρητήρια, το γράμμα του ήταν στο γραφείο μου», είπε σε συνέντευξή του στην τηλεόραση του Bloomberg.

«Το άνοιξα και ο Μίλτον έγραφε: «Αγαπητέ Otmar, συγχαρητήρια για μια αδύνατη δουλειά. Ξέρετε ότι είμαι πεπεισμένος ότι το ευρώ θα αποτύχει, αλλά» – και στη συνέχεια πρόσθεσε – «αλλά εξαιτίας σας, η κατάρρευση μπορεί να καθυστερήσει μερικά χρόνια», θυμάται ο Ίσινγκ.

Το νόμισμα έχει επιβιώσει αναμφισβήτητα πολύ περισσότερο από όσο θα περίμενε ο Φρίντμαν. Αλλά η εγγενής ευθραυστότητα για την οποία προειδοποίησε ήταν ένας επίμονος πονοκέφαλος, που παρατηρήθηκε στην κρίση κρατικού χρέους της περασμένης δεκαετίας και σε πιο πρόσφατες περιόδους αναταραχής.

Η Πρόεδρος της ΕΚΤ Κριστίν Λαγκάρντ, το ίδρυμα της οποίας θα γίνει 25 ετών την Πέμπτη, αναγνώρισε αυτή την ένταση σε μια γιορτή την περασμένη εβδομάδα. Οι ιδρυτές του «δεν θα μπορούσαν ποτέ να φανταστούν τις κρίσεις που επακολουθούσαν», είπε.

Οι αμφιβολίες του Κολ

Όπως γράφει το Bloomberg,  ο Ίσινγκ ακαδημαϊκός καριέρας σταδιοδρομίας, ήταν μέλος του διοικητικού συμβουλίου της γερμανικής Bundesbank, με επικεφαλής τον Χανς Τιτμάγιερ, όταν διορίστηκε στο Εκτελεστικό Συμβούλιο της ΕΚΤ με την ευθύνη να ηγηθεί των ερευνητικών προσπαθειών της. Όμως, σύμφωνα με τα λόγια του ιδίου ακόμα και ο τότε καγκελάριος Χέλμουτ Κολ χρειαζόταν κάποιες διαβεβαιώσεις.

«Ρώτησε τον Τιτμάγιερ μια μέρα: “Έχει πει ποτέ αυτός ο καθηγητής κάτι θετικό για το ευρώ;” Και ο Τιτμάγιερ, όπως μου είπε αργότερα, είπε: «Μάλλον όχι». Αλλά τελικά, έπεισε τον καγκελάριο και τον υπουργό Οικονομικών ότι η υποψηφιότητά μου θα έδινε μεγάλη αξιοπιστία σε αυτή τη θέση στο διοικητικό συμβούλιο».

Γερμανικές ανησυχίες

Πολλοί Γερμανοί ήταν πολύ επιφυλακτικοί σχετικά με την παραίτηση από το γερμανικό μάρκο, το εθνικό νόμισμα του οποίου τη σταθερότητα πολλοί συνέδεαν με την ευημερία της χώρας στη μεταπολεμική περίοδο.

«Το να εγκαταλείψουμε το γερμανικό μάρκο και να αποδεχθούμε το νέο κοινό νόμισμα, το ευρώ, ήταν μια καμπή στη γερμανική —όχι μόνο τη νομισματική ιστορία— και έγινε βαθιά αισθητό στην κοινωνία».

Ξεκινώντας

Ήταν τέτοια η πρόκληση για την οικοδόμηση μιας κεντρικής τράπεζας από το τίποτα, που ο Ίσινγκ παραδέχτηκε αρχικά στον εαυτό του ότι το όλο έργο μπορεί να μην λειτουργήσει.

«Ο διεθνής Τύπος, ειδικά ο Αγγλοσαξωνικός, ήταν πολύ επικριτικός. Φανταστείτε ότι η ΕΚΤ στην αρχή, τον Ιούνιο του 1998 είχε 400 υπαλλήλους και οι εθνικές κεντρικές τράπεζες —τότε 11 εξ αυτών— 55.000. Οπότε κορόιδευε το μικρό μας ίδρυμα. Και βλέπετε η μετάβαση από 11 νομίσματα σε ένα δεν έχει ξαναγίνει στην ιστορία. Αυτό ήταν πραγματικά ένα μοναδικό γεγονός».

Πολιτική Κριτική

Ο πρώην Ευρωπαίος Τραπεζίτης βλέπει την περίοδο χαμηλού πληθωρισμού μετά την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση ως μια χαμένη ευκαιρία. Λέει ότι οι κεντρικές τράπεζες έτρεφαν ευρέως διαδεδομένες προσδοκίες ότι θα μπορούσαν να λύσουν όλα τα προβλήματα όταν θα έπρεπε να έχουν τονίσει τα όρια των εξουσιών τους.

«Είναι δύσκολο να εξηγήσουμε τι μπορεί να κάνει η νομισματική πολιτική και τι δεν μπορεί. Και αυτό το «αυτό που δεν μπορούμε να κάνουμε» σχεδόν έλειπε στα μηνύματα από τις κεντρικές τράπεζες εκείνη την εποχή. Οι κεντρικές τράπεζες δεν μπορούν συνεχώς να κρατήσουν την ανεργία σε χαμηλά επίπεδα. Είναι ένας συνδυασμός μισθολογικής πολιτικής, κυβερνητικών πολιτικών κ.λπ. Οι κεντρικές τράπεζες μπορούν να συνεισφέρουν διατηρώντας την αξία του χρήματος σταθερή, αλλά νομίζω ότι έχασαν να δώσουν το μάθημα».