ΗΠΑ: Ένας χρόνος άρσης του δικαιώματος στην άμβλωση

Το 1973 η ιστορική απόφαση Roe v. Wade είχε κατοχυρώσει σε πανεθνικό επίπεδο το δικαίωμα των Αμερικανίδων στην άμβλωση, μέχρι την 24η εβδομάδα της κύησης. Με την απόφαση αυτή το Ανώτατο Δικαστήριο έκρινε αντισυνταγματικό κάθε πολιτειακό νόμο που θα περιόριζε ή θα ποινικοποιούσε το δικαίωμα αυτό.

Μετά από 50 ολόκληρα χρόνια, στις 24 Ιουνίου 2022, το Ανώτατο Δικαστήριο ανέτρεψε πλήρως τα δεδομένα. Η νέα, συντηρητική πλειοψηφία του Δικαστηρίου ανακάλεσε την απόφαση Roe v. Wade, επαναφέροντας ουσιαστικά το νομικό καθεστώς που ίσχυε προηγουμένως. Αυτό σημαίνει ότι, με τις ευλογίες του Ανωτάτου Δικαστηρίου, κάθε πολιτεία έχει την αρμοδιότητα να επιτρέψει, να περιορίσει ή και να απαγορεύσει πλήρως τις αμβλώσεις.

ΗΠΑ: Το Ανώτατο Δικαστήριο μπλοκάρει τους περιορισμούς στη χορήγηση χαπιών για την άμβλωση

Η αλήθεια είναι ότι και τα προηγούμενα χρόνια υπέρμαχοι και αντίπαλοι της απόφασης Roe v. Wade ερμήνευαν διαφορετικά την ετυμηγορία του 1973, με αποτέλεσμα ένα ετερόκλητο ψηφιδωτό νομικών ρυθμίσεων σε κάθε πολιτεία, ανάλογα με τους πολιτικούς συσχετισμούς. Όμως η άρση ενός μέχρι πρότινος συνταγματικά κατοχυρωμένου δικαιώματος προκαλεί ακόμη μεγαλύτερη πόλωση.

Μία διχασμένη χώρα

Η Νικόλ Χάμπερφελντ, καθηγήτρια για το Δίκαιο της Υγείας στο πανεπιστήμιο της Βοστώνης εξηγεί: «Ανέκαθεν, κάθε πολιτεία έπρεπε να ορίζει με ακρίβεια τη στιγμή, από την οποία το κυοφορούμενο έμβρυο θεωρείται έμβιο ον. Εάν ένας πολιτειακός νόμος απαγόρευε την άμβλωση πριν την 24η εβδομάδα της κύησης, μπορούσε το Ανώτατο Δικαστήριο να παρέμβει και να κηρύξει τον νόμο αντισυνταγματικό». Αυτή η διαχωριστική γραμμή ήταν σημαντική, όχι μόνο για τις εγκυμονούσες, αλλά και για τους γιατρούς που ασφαλώς δεν θέλουν να βρεθούν στο δικαστήριο. Τώρα όμως αυτή η διαχωριστική γραμμή εκλείπει.

Το Ινστιτούτο Guttmacher, που ερευνά ζητήματα αμβλώσεων στις ΗΠΑ, έχει δημοσιεύσει έναν χάρτη με επτά διαφορετικές νομικές διαβαθμίσεις όσον αφορά την αξιολόγηση του δικαιώματος στην άμβλωση. Σε 13 από τις 50 πολιτείες ισχύει η πιο αυστηρή βαθμίδα, δηλαδή η άμβλωση είναι εν πολλοίς απαγορευμένη. Παράδειγμα αποτελούν συντηρητικές πολιτείες όπως το Τέξας και το Τενεσί, που είχαν θεσπίσει αυστηρές νομοθετικές ρυθμίσεις πριν από το 1973, όταν εκδόθηκε η απόφαση Roe v. Wade. Αλλά και τα τελευταία χρόνια οι πολιτείες αυτές είχαν προετοιμάσει εξίσου αυστηρές ρυθμίσεις ως «trigger laws». Πρόκειται για απαγορεύσεις, οι οποίες δηλώνεται ότι θα τεθούν αυτομάτως σε ισχύ, σε περίπτωση ανατροπής της νομολογίας του Ανωτάτου Δικαστηρίου – όπερ και εγένετο τον Ιούνιο του 2022.

Μία μεγάλη δοκιμασία

Η Σάρα Κινγκ γνωρίζει πολύ καλά πόσο επιβαρυντικό μπορεί να είναι το νομικό πλαίσιο. Η ίδια είχε κάνει άμβλωση το 2006, σε ηλικία 17 ετών, στην πολιτεία της Αλαμπάμα. «Ήμουν στην τελευταία τάξη του Λυκείου, όταν διαπίστωσα ότι είμαι έγκυος», λέει. «Ο φίλος μου με παράτησε, ισχυριζόμενος ότι δεν είναι δικό του το παιδί. Ήταν μία δύσκολη απόφαση, αλλά ήξερα ότι έπρεπε να φύγω από εκεί, διαφορετικά θα έχανα τις υποτροφίες που είχα εξασφαλίσει για τις σπουδές μου».

Την εποχή εκείνη η Αλαμπάμα δεν απαγόρευε την άμβλωση, ωστόσο προέβλεπε κάποιους περιορισμούς. Η εγκυμονούσα θα έπρεπε να καταγραφεί στην κλινική, στην οποία θα γινόταν η άμβλωση, και μετά από 24 ώρες να επιστρέψει στην ίδια κλινική, για να πραγματοποιηθεί η επέμβαση. Δεν πρόκειται για ασήμαντη λεπτομέρεια, αν αναλογιστεί κανείς ότι οι κλινικές αμβλώσεων στις ΗΠΑ είναι ελάχιστες και οι αποστάσεις τεράστιες. Η Σάρα Κινγκ λέει ότι σε ολόκληρη την πολιτεία της Αλαμπάμα μόνο τρεις κλινικές προσφέρονταν γι αυτή την επέμβαση. Τελικά αποφάσισε να διανυκτερεύσει στην κλινική της πρωτεύουσας Μοντγκόμερι και να κάνει εκεί την άμβλωση.

Ήδη σήμερα σε ορισμένες περιοχές των ΗΠΑ η ιατρική κάλυψη δεν θεωρείται επαρκής και η διαφαινόμενη απαγόρευση των αμβλώσεων θα την υποβαθμίσει ακόμη περισσότερο, εκτιμά η Νικόλ Χάμπερφελντ. Όπως επισημαίνει, «βλέπουμε γιατρούς και φοιτητές Ιατρικής να μετακομίζουν σε πολιτείες, που προστατεύουν το δικαίωμα στην άμβλωση». Πρόκειται για πολιτείες που κυβερνώνται από τους Δημοκρατικούς – όπως η Καλιφόρνια, το Μίτσιγκαν, η Μινεσότα, η Νέα Υόρκη, το Όρεγκον – και αντιδρούν στην περσινή ετυμηγορία του Ανωτάτου Δικαστηρίου. Πολλές από αυτές τις πολιτείες έχουν κατοχυρώσει στο Σύνταγμά τους το δικαίωμα στην άμβλωση, ενώ καλύπτουν ακόμη και τα έξοδα του ταξιδιού στις γυναίκες που αναζητούν μία νόμιμη δυνατότητα διακοπής της κύησης. Συνοπτικά, λέει, η Νικόλ Χάμπερφελντ, η ανατροπή της απόφασης Roe v. Wade αναζωπυρώνει την αντιπαράθεση ανάμεσα στις «φιλελεύθερες» και τις «συντηρητικές» πολιτείες.

Το «δικαίωμα να ελέγχεις το σώμα σου»

Η Σάρα Κινγκ εξοργίστηκε, όταν πληροφορήθηκε την περσινή απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου. Συμμετείχε σε διαδηλώσεις υπέρ των αμβλώσεων («pro choice»). «Πραγματικά μου προκαλεί φόβο η αίσθηση ότι, ως γυναίκα, δεν έχω δικαίωμα να ορίσω ούτε το ίδιο μου το σώμα», λέει. Και βέβαια «είναι θεμιτό να ζει ο καθένας σύμφωνα με τις δικές του θρησκευτικές ή άλλες πεποιθήσεις, αλλά αυτό δεν του δίνει το δικαίωμα να τις επιβάλλει και στους άλλους».

Η περσινή απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου προκάλεσε αντιδράσεις και εκτός συνόρων. Πολλοί επέκριναν την ετυμηγορία, άλλοι όμως – όπως η κυβέρνηση της Πολωνίας, για παράδειγμα – την είδαν ως επιβεβαίωση για τη δική τους περιοριστική πολιτική στο θέμα των αμβλώσεων. «Η απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου αποδεικνύει ότι τα δικαιώματα που έχουμε κατακτήσει τελικά δεν θεωρούνται αυτονόητα», προειδοποιεί η Κριστίνα Ροζέρο, εκπρόσωπος της ΜΚΟ Center for Reproductive Rights για τη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική. «Πρόκειται ουσιαστικά για μία ενθάρρυνση να συνεχίσουμε τον αγώνα μας, σε νομικό και πολιτικό επίπεδο».

Deutsche Welle

Ίνες Άιζελε

Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου