Κλιματική Αλλαγή, εργασία και κοινωνική ασφάλιση

Στην ασφάλιση και στην  διαχείριση των κινδύνων δύο είναι οι βασικοί παράμετροι που καθορίζουν το οικονομικό κόστος, η συχνότητα, δηλαδή πόσο συχνά εμφανίζεται ένα γεγονός και η σφοδρότητα, δηλαδή πόσο μεγάλο υλικό, οικονομικό και  κοινωνικό αντίκτυπο προκαλεί. Συνήθως, τα φαινόμενα που έχουν μεγάλη συχνότητα έχουν μικρή σφοδρότητα, δηλαδή εμφανίζονται συχνά αλλά με μικρό κόστος, ενώ αντίθετα αυτά που προκαλούν μεγάλο κόστος δεν εμφανίζονται συχνά και για  αυτό χαρακτηρίζονται συνήθως ως ακραία φαινόμενα. Όμως, οι μεγάλες πυρκαγιές, οι οποίες θα έχουν σημαντικό κόστος, μεταξύ άλλων, για την αποκατάσταση των πληγέντων, όπως το ίδιο συμβαίνει και στις περιπτώσεις με  τις  ακραίες βροχοπτώσεις που προκαλούν πλημμύρες και χιονοπτώσεις, ακραία καιρικά φαινόμενα τα οποία τα τελευταία έτη λόγω της κλιματικής  κρίσης  παρουσιάζουν μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης.

Δηλαδή,  αυτά που  θεωρούσαμε  ως ακραία γεγονότα και είχαν μικρή συχνότητα εμφάνισης, τώρα πια λόγω της κλιματικής κρίσης  εμφανίζονται με μεγαλύτερη συχνότητα και προκαλούν, μεταξύ άλλων, ακόμη μεγαλύτερη οικονομική ζημιά. Η κλιματική αλλαγή  η  οποία σταδιακά  εκδηλώνεται  με  όλο και συχνότερη εμφάνιση σφοδρών καιρικών φαινομένων (πλημμύρες, καύσωνες, πυρκαγιές, χιονοπτώσεις κ.α.), μετεξελίσσεται  σε  κλιματική  κρίση  με βραχυπρόθεσμες αλλά και μακροπρόθεσμες επιπτώσεις. Στις συνθήκες αυτές  οι  επιπτώσεις   της  κλιματικής  κρίσης  είναι  σε  παγκόσμιο, ευρωπαϊκό  και  εθνικό  επίπεδο   εκτεταμένες  και  ανησυχητικές. Από την άποψη  αυτή  είναι  ενδιαφέρον  να  σημειωθεί  ότι  σύμφωνα  με  σχετική   μελέτη της ΤτΕ έχει εκτιμηθεί ότι μέχρι το 2100, το κόστος της κλιματικής αλλαγής  στην  Ελλάδα  από τις επιπτώσεις στον τουρισμό και την γεωργία, θα είναι μεταξύ 400 δις ευρώ και 700 δις ευρώ (ανάλογα με το σενάριο), δηλαδή περίπου κατά μέσο όρο 9 δις ευρώ ετησίως (απώλεια 2% του ΑΕΠ ετησίως).

Αυτό  σημαίνει  ότι  η  κλιματική  κρίση  μακροπρόθεσμα θα αποσταθεροποιήσει  την  ελληνική  οικονομία λόγω των πληγμάτων που θα υποστούν κρίσιμοι τομείς της,  όπως ο τουρισμός, η πρωτογενής παραγωγή και οι υποδομές. Πιο  συγκεκριμένα,  εκτός  από τους  προαναφερόμενους  κρίσιμους  τομείς  της  ελληνικής  οικονομίας, η κλιματική  κρίση θα έχει αρνητικές επιπτώσεις και  στην μακροπρόθεσμη ανάπτυξη, την απασχόληση, τα εισοδήματα και την κοινωνική ασφάλιση. Πράγματι, σύμφωνα με την έκθεση του Ageing Working Group 2021, η ανεργία στην χώρα μας θα μειώνονταν από 16% το 2020 στο 9% μέχρι το 2030 και θα προσέγγιζε  το 7% από το 2040 μέχρι το 2070. Επίσης, θεωρούσε ότι η μέση ετήσια μεταβολή του ΑΕΠ θα ήταν της  τάξης του  1,2% ετησίως. Όμως, λόγω της κλιματικής  κρίσης  εκτιμάται ότι θα υπάρχει μια ετήσια  απώλεια του ΑΕΠ  της τάξης του 2,5% μέχρι το 2070,  το οποίο μεταφράζεται σε ένα  ετήσιο ποσό της τάξης των  7 δις ευρώ  κατά μέσο όρο σε παρούσες αξίες,  με  το συνολικό κόστος σε παρούσες αξίες να  είναι  ίσο με 263 δις ευρώ.

Με  άλλα  λόγια, η κλιματική  κρίση  και τα ακραία καιρικά φαινόμενα   θα επηρεάσουν την τουριστική  δραστηριότητα,  τις υποδομές, την  αγροτική  παραγωγή  και  τους  υδάτινους  πόρους  της  χώρας  μας  οι  οποίοι  θα  μειωθούν  σημαντικά. Επίσης, οι βροχοπτώσεις θα είναι μεγαλύτερης διάρκειας και μεγαλύτερης έντασης. Αυτές οι αλλαγές θα επηρεάσουν σημαντικά και τον χρηματοπιστωτικό τομέα αφού ήδη η Τράπεζα της Ελλάδας έχει ζητήσει από τις τράπεζες να συμπεριλάβουν στα stress test σενάρια για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Το ίδιο έχει ζητήσει και η Ευρωπαϊκή Εποπτική Αρχή για τις ασφαλιστικές εταιρίες και τα κεφαλαιοποιητικά συνταξιοδοτικά ταμεία. Στην κατεύθυνση αυτή, η κλιματική κρίση αναμένεται  μελλοντικά  να προκαλέσει επιπτώσεις  και  στην αγορά εργασίας.  Έτσι, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις μας, η μείωση της ανεργίας θα προσεγγίσει  το  επίπεδο  του  8,2% και όχι στο  επίπεδο  του  7% μέχρι το 2040, όπως εκτιμούσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην έκθεση του AWG 2021.

Η  εξέλιξη  αυτή   μεταφράζεται σε  ετήσια  απώλεια περίπου 10.000 θέσεων εργασίας. Επίσης, η μέση μακροχρόνια αύξηση του μέσου μισθού εκτιμάται ότι θα είναι μειωμένη στο  επίπεδο  του 1,1% σε σχέση με τις εκτιμήσεις του AWG 2021 που προέβλεπε για την Ελλάδα  μία  μέση μακροχρόνια αύξηση των μισθών κατά 1,3%. Αυτές οι απώλειες στα εισοδήματα, θα προκαλέσουν και απώλειες στα έσοδα της κοινωνικής ασφάλισης,  οι  οποίες, σύμφωνα  με τις  εκτιμήσεις  μας,   θα είναι της τάξης των 30 δις ευρώ,  ποσό  το οποίο αντιστοιχεί σε περίπου 600 εκατομ. ευρώ ετήσιας  απώλειας   του  συστήματος  κοινωνικής  ασφάλισης  στην  χώρα  μας.

Ειδικότερα, η  αποτροπή  αυτής  της  προοπτικής  των  ακραίων  κλιματικών  κοινωνικο-οικονομικών  επιπτώσεων στην Ελλάδα  κατά  τα  επόμενα  χρόνια, προϋποθέτει, κατά βάση,  ολιστική  κατανόηση  σχεδιασμού και  αντιμετώπισης  της  κλιματικής κρίσης  ως  διαχείρισης  κινδύνου  με  βραχυπρόθεσμες  και μεσο-μακροπρόθεσμες    πολιτικές  κλιματικής δράσης  σε  ατομικό  και συλλογικό  επίπεδο. Στην  κατεύθυνση  αυτή  θα   δημιουργηθούν, μεταξύ  άλλων,  συνθήκες   εξασφάλισης  με  ευνοϊκότερους οικονομικούς και κοινωνικούς όρους των απαιτούμενων πόρων  χρηματοδότησης  και  της  οικολογικής  μετάβασης.

Ο Σάββας Γ. Ρομπόλης είναι Ομότ. Καθηγητής Παντείου Πανεπιστημίου Βασίλειου  

Ο Γ. Μπέτσης είναι Δρ. Παντείου  Πανεπιστημίου