Οι τέσσερις ομόκεντροι κύκλοι

Οι υπουργοί Ευρωπαϊκών Υποθέσεων Γαλλίας και Γερμανίας παρουσίασαν βαρυσήμαντη έκθεση που επεξεργάστηκε κοινή ομάδα για τη μεταρρύθμιση της Ευρωπαϊκής Ενωσης (ΕΕ) προκειμένου να καταστεί ικανή να αποδεχθεί νέα κράτη – μέλη με τη σχεδιαζόμενη διεύρυνσή της. Οι προτεινόμενες μεταρρυθμίσεις είναι ριζοσπαστικές και καλύπτουν όλους τους τομείς, από την επέκταση της ειδικής πλειοψηφίας, την ενίσχυση της δημοκρατίας, την προσαρμογή των κοινών πολιτικών και αύξηση του προϋπολογισμού της ΕΕ. Το σημαντικότερο όμως στοιχείο είναι ότι προτείνει μια νέα οργάνωση της μελλοντικής Ευρώπης στη λογική τεσσάρων ομόκεντρων κύκλων (παλαιά γαλλική ιδέα) ως εξής:

1. Εσωτερικός Πυρήνας

Θα συγκροτείται απ’ όλα τα κράτη – μέλη που συμμετέχουν στην ΟΝΕ και ζώνη Σένγκεν και δεσμεύονται για βαθύτερη πολιτική ενοποίηση (η Ελλάδα ανήκει εδώ).

2. Ευρωπαϊκή Ενωση

Θα περιλαμβάνει όλα τα σημερινά και μελλοντικά κράτη – μέλη της ΕΕ που δεσμεύονται από τις αρχές και αξίες της Ενωσης και συμμετέχουν σε όλες τις κοινές πολιτικές.

3. Συνδεδεμένα Μέλη

Πρόκειται για εντελώς νέα κατηγορία που πηγαίνει πολύ πιο πέρα από τη σημερινή σύνδεση. Τα νέα συνδεδεμένα μέλη θα δεσμεύονται από τις αρχές και αξίες της Ενωσης. Θα συμμετέχουν στην ενιαία αγορά (αλλά όχι στη ζώνη Σένγκεν) και στη δικαιοδοσία του Δικαστηρίου. Ενώ θα συμβάλλουν και στον προϋπολογισμό της Ενωσης.

4. Ευρωπαϊκή Πολιτική Κοινότητα

Θα συγκροτείται από την ευρύτερη ομάδα ευρωπαϊκών κρατών (42) που θεσπίστηκε πέρυσι μετά από γαλλική πρωτοβουλία με συμμετοχή όπως Τουρκίας, Βαλκανίων κ.ά. Θα προωθεί συνεργασίες σε επιμέρους τομείς κυρίως γεωπολιτικού χαρακτήρα. Θα είναι όμως έξω από την ΕΕ και τα όρια δικαίου της.

Ενα ερώτημα που ανακύπτει είναι σε ποιο από τα προτεινόμενα σχήματα εντός ΕΕ μπορεί να βρεθεί η Τουρκία. Η Τουρκία επιδιώκει βεβαίως να βρεθεί εντός Ευρωπαϊκής Ενωσης. Αλλά δεν πληροί τις πολιτικές προϋποθέσεις για να ενσωματωθεί ούτε καν στην κατηγορία των συνδεδεμένων κρατών (αν και χώρα με κλασικού τύπου σύνδεση). Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σε έκθεσή του την περασμένη εβδομάδα απέκλεισε ουσιαστικά οποιαδήποτε προοπτική ενσωμάτωσης της Τουρκίας σε σχήμα της ΕΕ με βάση τα σημερινά δεδομένα. Πρότεινε όμως μια ειδική σχέση για τη χώρα. Ειδικότερα παροτρύνει την τουρκική κυβέρνηση, τα όργανα της Ενωσης και τα κράτη – μέλη «να σπάσουν το σημερινό αδιέξοδο και να κινηθούν προς μια στενότερη και δυναμική συμπεριληπτική στρατηγική εταιρική σχέση» και μια εκσυγχρονισμένη Συμφωνία Σύνδεσης με «μια αναβαθμισμένη τελωνειακή ένωση» και νέες ρυθμίσεις για τη διαχείριση του Μεταναστευτικού. Ωστόσο και αυτά θα πρέπει να γίνουν στη βάση συγκεκριμένων αιρεσιμοτήτων (conditionalities) σχετικά με την αποκατάσταση της δημοκρατίας, την Κύπρο, τον σεβασμό του διεθνούς δικαίου κ.λπ. Παρακαμπτήριος δρόμος για να επαναπροσεγγίσει η Τουρκία την Ενωση δεν υπάρχει. Και αυτό θα πρέπει να κατανοήσει η Αγκυρα…

Ο καθηγητής Π.Κ. Ιωακειμίδης είναι πρώην πρεσβευτής – σύμβουλος ΥΠΕΞ, μέλος της συμβουλευτικής επιτροπής στο Ελληνικό Ιδρυμα Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ