Απαισιοδοξία

Ο χθεσινός απόλυτος αιφνιδιασμός για την κυβέρνηση ήρθε με τον πιο απροσδόκητο τρόπο. Από έναν οικονομικό δείκτη από τον οποίο σταθερά η κυβέρνηση κατέγραφε οφέλη και ενδείξεις επιδοκιμασίας της πολιτικής της. Μόλις τρεις μήνες μετά τις εκλογές έδειξε ότι το κλίμα τουλάχιστον σε επίπεδο ψυχολογίας στην αγορά όχι απλώς έχει αλλάξει, αλλά αποκτά χαρακτηριστικά χιονοστιβάδας. Οι έλληνες καταναλωτές, σύμφωνα με τον δείκτη οικονομικού κλίματος που μετρά κάθε μήνα για λογαριασμό της Κομισιόν στην Ελλάδα το ΙΟΒΕ (δείγμα 1.500 καταναλωτών και 1.000 επιχειρήσεων), εμφανίζονται πλέον ως οι περισσότερο απαισιόδοξοι στην Ευρωπαϊκή Ενωση των 27 χωρών. Μέσα σε έναν μήνα, άλλαξε όλο το κλίμα.

Ξέραμε ότι η επιστροφή από τις διακοπές – και γενικά ο Σεπτέμβριος – είναι δύσκολη. Αλλά αυτό που έγινε φέτος δεν έχει προηγούμενο. Με μιας διαγράφηκε όλο το κλίμα σταθερότητας και πίστης στις οικονομικές προοπτικές της χώρας καθώς μέτρησαν στο ζύγι περισσότερο οι συνεχείς ανατιμήσεις, το υψηλό κόστος ζωής και οι ανυπολόγιστες ζημιές των φυσικών καταστροφών.

Ολο αυτό το σκηνικό επηρεάζει όμως την οικονομία. Πιο σωστά, εφόσον μεταφραστεί σε αποχή από καταναλωτικές αγορές, θα επηρεάσει αρνητικά την οικονομία. Για την ώρα πάντως το 60% των νοικοκυριών, τον Σεπτέμβριο, ανέμενε επιδείνωση της οικονομικής του κατάστασης για τους επόμενους 12 μήνες. Ως αποτέλεσμα το 59% των καταναλωτών θα προβεί σε λιγότερες ή πολύ λιγότερες δαπάνες για σημαντικές αγορές, όπως έπιπλα και ηλεκτρικές συσκευές. Ο μεγαλύτερος φόβος όλων είναι το κόστος ζωής, με 6 στους 10 καταναλωτές να προβλέπουν νέα άνοδο τιμών τους επόμενους 12 μήνες. Ούτε λόγος βέβαια για αποταμίευση, καθώς το 84% σχεδόν αποκλείει κάθε τέτοια πιθανότητα, πράγμα που σημαίνει ότι είτε οι καταναλωτές θεωρούν ότι θα τα βγάλουν πέρα με το μηναίο εισόδημά τους, είτε θα συμπληρώσουν από τα έτοιμα, όπως η αλήθεια είναι αναγνώρισε και ο ίδιος ο Πρωθυπουργός μόλις προχθές, λέγοντας ότι ήδη το κάνουν πολλοί συμπολίτες μας. Για την ώρα το 14% δηλώνει ότι θα χρησιμοποιήσει χρήματα από τις αποταμιεύσεις για να βγάλει τον μήνα.

Το εντυπωσιακό τού πόσο «μαύρα» τα βλέπουμε είναι ότι ακόμα και για δείκτες που κινούνται σε εξαιρετικά θετικό επίπεδο από το οποίο δύσκολα θα παρεκκλίνουν, όπως η ανεργία, οι Ελληνες εκτιμούν ότι έρχεται επιδείνωση. Το ποσοστό των νοικοκυριών που προέβλεψε μικρή ή αισθητή άνοδο της ανεργίας ενισχύθηκε στο 40% (από 29% τον προηγούμενο μήνα), με μόλις το 18% να βλέπει αυτό που προβλέπει ο προϋπολογισμός, την εκ νέου ελαφρά μείωσή της.

Οσο και να λέμε ότι ο συγκεκριμένος δείκτης αφορά απλά «κλίμα», εκτιμήσεις ανθρώπων επηρεασμένων από τη συγκυρία και όχι πραγματικά οικονομικά δεδομένα, το μόνο βέβαιο είναι ότι δεν μπορεί να παραβλεφθεί. Η ζημιά για την ώρα δεν έχει καταγραφεί, δεν είναι βεβαιωμένη. Τη βλέπεις ωστόσο ότι έρχεται. Φαίνεται στην πτώση του Χρηματιστηρίου (χάθηκαν 7 δισ. τον Σεπτέμβριο), φαίνεται και στην εξασθένηση των προσδοκιών σε τομείς ατμομηχανές για την οικονομία όπως οι κατασκευές και οι υπηρεσίες. Το θέμα είναι εάν μπορεί να γυρίσει και με ποιον τρόπο το κλίμα και αυτό είναι δύσκολο να απαντηθεί. Για να διαψευστεί όλη αυτή η αρνητικότητα που κατατρέχει την κοινωνία θα χρειαστεί τύχη και πολύ συντεταγμένη κυβερνητική δουλειά.