Νομίσματα: Οι πενταροδεκάρες στο χρονοντούλαπο της ιστορίας

Κάποτε για τις πενταροδεκάρες γράφονταν όπερες. Τώρα κουδουνίζουν στις τσέπες μας μέχρι να τις αποθέσουμε, όταν μαζευτούν πολλές κι αρχίσουν να μας εκνευρίζουν, σε σιδερένια κουτιά από μπισκότα ή στο βάθος συρταριών για τις ξεχάσουμε οριστικά.

Τα κέρματα πολύ μικρής ονομαστικής αξίας φαίνεται πως δεν έχουν εγκαταλειφθεί μόνο από τους «υπεράνω χρημάτων» Έλληνες. Εγκαταλείπονται και από τους «φραγκοφονιάδες» Ευρωπαίους, που δεν αρέσκονται σε στρογγυλοποιήσεις και δεν συνηθίζουν γαλαντόμες συμπεριφορές στις συναλλαγές τους.

Γαλλία: Έλιωσε εκατομμύρια κέρματα επειδή δεν φαίνονταν καλά τα αστέρια της ΕΕ

Τα κέρματα της μιας πένας της στερλίνας δεν είναι πλέον δημοφιλή στη Βρετανία. «Η ίδια η ύπαρξή τους αμφισβητείται, καθώς η εκατοστιαία διαίρεση του νομίσματος δεν έχει πια νόημα», υποστηρίζει ο «Economist». Κατ’ αρχάς επειδή η Βρετανία βιώνει μια πολύ μεγάλη μείωση των πληρωμών με μετρητά. Μόνο το 14% των πληρωμών γίνονται με μετρητά στο Ηνωμένο Βασίλειο σύμφωνα με το έγκυρο περιοδικό, καθώς πολλοί έμποροι και επαγγελματίες δέχονται πληρωμές μόνο με τραπεζικές κάρτες ή μέσω διαδικτυακών εφαρμογών.

Σημειωτέον ότι το 2021 είχε υπολογιστεί ότι μόλις το 10,9% των συναλλαγών στη χώρα γίνονταν με μετρητά – η μέτρηση είχε γίνει βέβαια εν μέσω καραντίνας για την πανδημία και άλλων περιοριστικών μέτρων που κράτησαν επί μακρόν κλειστά τα εμπορικά καταστήματα.

Τέρμα το charm pricing

Κατά δεύτερο λόγο, έχουν αλλάξει πλέον οι πρακτικές μάρκετινγκ και οι τρόποι εμφάνισης των τιμών τα τελευταία χρόνια, όπως σημειώνει ο «Economist». Σήμερα φέρ’ ειπείν χρησιμοποιείται πολύ λιγότερο η στρατηγική της «σαγηνευτικής τιμολόγησης» (charm pricing), η οποία συνίσταται στην εμφάνιση μιας τιμής του προϊόντος βάζοντας με μια υποδιαστολή, μία πένα της στερλίνας (ή ένα σεντ του δολαρίου ή ένα λεπτό του ευρώ) ακριβώς κάτω από έναν ακέραιο αριθμό. Έτσι για κάποιο προϊόν που τιμολογείται ουσιαστικά στις 5 στερλίνες ή ευρώ, προσφέρεται 4,99 στερλίνες ή ευρώ.

Η επιστροφή της νομισματικής αστάθειας στη ζωή των ανθρώπων (είτε ως πληθωρισμός είτε ως αποπληθωρισμός) μετά την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 είναι αναμφίβολα μια σοβαρή αιτία για το φαινόμενο αυτό. Αλλά δεν είναι η μοναδική κατά το βρετανικό περιοδικό, που φέρνει ως παράδειγμα την αλυσίδα καφενείων Pret η οποία «είχε κρατήσει την τιμή ενός φλιτζανιού καφέ στις 99 πένες για περισσότερο από μια δεκαετία, αλλά την αύξησε το 2011 στη 1,25 στερλίνα και στη συνέχεια, ένα χρόνο αργότερα, την ανέβασε ακόμα περισσότερο, στη 1,40 στερλίνα».

Σε αχρησία

Η βρετανική Κεντρική Τράπεζα, όπως εξάλλου και η ευρωπαϊκή ΕΚΤ και η αμερικανική Fed, «κόβουν» και ρίχνουν στην κυκλοφορία πολύ λιγότερα ψιλά κέρματα συγκριτικά με παλαιότερα. Το 2022 η Bank of England κυκλοφόρησε μόλις 30 εκατομμύρια κέρματα της μιας πένας, ενώ τη δεκαετία του 2000 «έκοβε» 500 εκατομμύρια ετησίως.

Ενώ όμως η κυβέρνηση του Λονδίνου δεν έχει αποφασίσει ακόμα για την τύχη των κερμάτων της πένας, η Ευρωπαϊκή Ένωση από το έτος 2020 ξεκίνησε να εξετάζει σοβαρά το θέμα της κυκλοφορίας λεπτών του ευρώ. Σε δημοσκόπηση που διενεργήθηκε στις χώρες-μέλη της Ευρωζώνης διαπιστώθηκε ότι το 72% των πολιτών πιστεύει ότι τα κέρματα του ενός και των δύο λεπτών δεν είναι πλέον χρήσιμα στις συναλλαγές. Σε ποσοστό 70% οι Ευρωπαίοι φέρονται πρόθυμοι να δεχθούν την κατάργηση των εν λόγω κερμάτων.

Το Βέλγιο και η Σλοβακία έχουν ήδη προχωρήσει στην στρογγυλοποίηση των τιμών των αγαθών στα επόμενα 5 λεπτά του ευρώ, καταργώντας ουσιαστικά τα κέρματα του ενός και των δύο ευρώ. Αλλά σε ένα πλαίσιο έξαρσης των πληθωριστικών πιέσεων, άλλες χώρες της Ευρωζώνης, όπως επίσης και η Βρετανία, διστάζουν να υιοθετήσουν ένα παρόμοιο μέτρο. «Μια τέτοια απόφαση φαίνεται δύσκολο να γίνει αποδεκτή από τους πολίτες, καθώς οι έμποροι θα μπορούσαν να το εκμεταλλευτούν για να ωθήσουν προς τα πάνω τις τιμές», σημειώνει ο «Economist».

Η «πραγματική αξία»

Η γαλλική οικονομική εφημερίδα «Les Echos» αναφέρει ότι στη συζήτηση για την κατάργηση ή όχι των κερμάτων μικρής ονομαστικής αξίας έχουν παρέμβει τα Συνδικάτα των εργαζομένων στο Νομισματοκοπείο του Παρισιού, εκφράζοντας την ανησυχία τους για το ενδεχόμενο κατάργησης των κερμάτων του ενός και δύο λεπτών του ευρώ. «Τα κέρματα μικρής αξίας επιτρέπουν την τιμολόγηση όσο το δυνατόν πλησιέστερα στην πραγματική αξία ενός αγαθού αφού συνυπολογιστεί το περιθώριο κέρδους του εμπόρου», σημειώνουν χαρακτηριστικά.

«Στη Γαλλία», επισημαίνεται στο ρεπορτάζ της «Les Echos», «όπως και σε άλλες χώρες της Ευρωζώνης, οι συναλλακτικές συνήθειες διαφέρουν πολύ από εκείνες του Ηνωμένου Βασιλείου». Όντως, στη ζώνη του ευρώ υπολογίζεται ότι το 59% του συνόλου των συναλλαγών γίνονται με μετρητά ενώ, όπως προαναφέρθηκε, στη Βρετανία το αντίστοιχο ποσοστό είναι μόλις 14%.

«Άυλα κι ανέπαφα»

Το Μάρτιο του 2023 η Κεντρική Τράπεζα της Γαλλίας είχε ανακοινώσει ότι στη χώρα το 50% των συναλλαγών εξακολουθεί να γίνεται με μετρητά, ενώ σε χώρες όπως η Γερμανία και η Αυστρία είναι πολύ μεγαλύτερο. Δεν υπάρχει εξάλλου κανένα όριο στις συναλλαγές με μετρητά και μόλις στις 18 Ιανουαρίου το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αποφάσισε να θεσπιστεί στις 27 χώρες της Ευρωζώνης ανώτατο όριο 10.000 ευρώ για τις συναλλαγές με μετρητά.

Σε κάθε περίπτωση, «η κατάργηση των μικρής ονομαστικής αξίας κερμάτων θα μπορούσε να σημάνει την έναρξη μιας ευρύτερης αναταραχής στους τρόπους πληρωμής σε παγκόσμια κλίμακα, μιας αναταραχής που θα μπορούσε εν τέλει να οδηγήσει στην εξαφάνιση και των κερμάτων και των χαρτονομισμάτων και να φέρει πιο κοντά ένα μέλλον όπου οι συναλλαγές θα είναι αποκλειστικά και μόνο ψηφιακές.