Τουρκία: Όλο το παρασκήνιο της παραίτησης της Ερκάν – Ο ρόλος που έπαιξε το… φύλο και ο πατέρας της

Όταν ήρθε η κατάλληλη ώρα για ένα άλμα στην καριέρα της  Χαφίζ Γκαγιέ Ερκάν, η εμπιστοσύνη του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν εκφράστηκε αμέριστα και την τοποθέτησε στη θέση της διοικήτριας της κεντρικής τράπεζας της χώρας της, τον περασμένο Ιούνιο.

Ωστόσο αυτό που οδήγησε στον κλονισμό και εν τέλει την εκθρόνισή της από τη κορυφαία αυτή θέση ήταν ότι έχασε την εμπιστοσύνη άλλων κορυφαίων κυβερνητικών στελεχών, όπως ο Υπουργός Οικονομικών Μεχμέτ Σίμσεκ, με τον οποίον είχαν αναλάβει από κοινού την αποστολή να δώσουν μια ώθηση στην τουρκική οικονομία που έχει μέγεθος άνω του 1,1 τρισεκατομμυρίων δολαρίων, αναφέρει το Bloomberg σε ανάλυσή του.

Τουρκία: Υποχωρεί η λίρα μετά την παραίτηση Ερκάν

Για τους επικριτές της Ερκάν εντός της κεντρικής τράπεζας και στους διαδρόμους εξουσίας της Τουρκίας, το τέλος της σχεδόν οκτάμηνης παραμονής της στο τιμόνι της Κεντρικής Τράπεζας ήταν το αποκορύφωμα των συγκρούσεων της με το προσωπικό και τελικά ένα παιχνίδι εξουσίας που απέτυχε, σύμφωνα με πηγές που έχουν γνώση των εσωτερικών διαβουλεύσεων.

Η πρώτη γυναίκα διοικητής της κεντρικής τράπεζας της Τουρκίας – η οποία πέρασε σχεδόν μια δεκαετία στην Goldman Sachs – απάντησε ότι η παραίτησή της είναι αποτέλεσμα «μιας τεράστιας εκστρατείας δολοφονίας χαρακτήρων» και πρόσθεσε ότι παραιτήθηκε για να προστατεύσει την οικογένειά της και το μικρό παιδί της.

Η άφιξη της Ερκάν μετά επαίνων —μαζί με τον Σίμσεκ εν μέσω επιστροφής της Τουρκίας στη συμβατική οικονομική πολιτική— μετά την επανεκλογή του Ερντογάν τον περασμένο Μάιο, αναχαίτισε την απειλή μιας κρίσης ισοζυγίου πληρωμών και πιθανώς μιας άτακτης υποτίμησης του νομίσματος. Στα παρασκήνια, ωστόσο, η ομάδα των τεχνοκρατών που εγκατέστησε ο Ερντογάν άρχισε να παρουσιάζει ρωγμές μόλις λίγους μήνες μετά την τοποθέτησή τους στις θέσεις τους.

Η Ερκάν στο διάστημα της θητείας της κέρδιζε τον έπαινο ξένων αξιωματούχων και πολλών επενδυτών ως γνώστης και ειλικρινής ομιλητής που υπερηφανευόταν για το δίκτυο επαφών της στις ΗΠΑ.

Αν και έχει φύγει από την κεντρική τράπεζα, η ομάδα της παραμένει σε μεγάλο βαθμό άθικτη με την ανάδειξη ως αντικαταστάτη της του Φατίχ Καραχάν – του αναπληρωτή της Ερκάν που θεωρείται «γεράκι» στην οικονομική πολιτική. Αλλά η συνένωση του χρονικού πάζλ των γεγονότων που προηγήθηκαν της παραίτησης της Ερκάν ρίχνει νέο φως σε ένα ίδρυμα του οποίου οι πέντε τελευταίοι διοικητές του, συμπεριλαμβανομένης της Ερκάν, αποχώρησαν όλοι πριν ολοκληρώσουν μία και μόνο θητεία.

Η προσοχή στα φαινομενικά μειονεκτήματα της Ερκάν ήταν ιδιαίτερα δυσανάλογη σε σχέση με τη αντίστοιχη μεταχείριση που υπήρξε στους άνδρες προκατόχους της. Μερικοί από τους πρώην κεντρικούς τραπεζίτες δεν είχαν καλύτερα αποτελέσματα στην οικονομία, αλλά ποτέ δεν έτυχαν της ίδιας μεταχείρισης από τον Τύπο ή τους πολιτικούς.

Αυτό μπορεί κάλλιστα να εγείρει ερωτήματα σχετικά με τον ρόλο που έπαιξε το φύλο στην πτώση της Ερκάν από το αξίωμά της και γενικότερα την κατάσταση των γυναικών στην Τουρκία όπου έχει μια οικονομία που το ποσοστό συμμετοχής τους στην αγορά εργασίας είναι το χαμηλότερο στον ΟΟΣΑ και σε σύνολο 38 κρατών.

Όταν επέστρεψε στην Τουρκία τον περασμένο Ιούνιο, η Ερκάν ήταν άγνωστη για πολλούς στη χώρα της μετά από περισσότερα από 20 χρόνια παραμονής και εργασίας της στις ΗΠΑ, όπου απέκτησε διδακτορικό από το Πανεπιστήμιο Πρίνστον στα χρηματοοικονομικά και στα εφαρμοσμένα μαθηματικά, σύμφωνα με το προφίλ της στο LinkedIn.

Η Ερκάν ανέλαβε τη νέα θέση της στην Τουρκία μετά από σχεδόν οκτώ χρόνια στην First Republic Bank, συμπεριλαμβανομένων περίπου έξι μηνών ως συνεπικεφαλής και στη συνέχεια αρκετούς μήνες ως διευθύνων σύμβουλος της Greystone, μιας τράπεζας που δραστηριοποιείται στα εμπορικά ακίνητα με έδρα τη Νέα Υόρκη.

Λιγότερο από δύο εβδομάδες μετά τον διορισμό της, ξεκίνησε έναν από τους μεγαλύτερους κύκλους νομισματικής σύσφιγξης της Τουρκίας.

Οι τιμές συνέχισαν να κινούνται ανοδικά, αλλά οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής δεν υιοθετούσαν πλέον την πολιτική που εκτιμούσε ότι τα χαμηλά επιτόκια μπορούν να «δαμάσουν» τον πολύ υψηλό πληθωρισμό, που κάλπαζε σε δυσθεώρητα ύψη λίγο πριν την έλευση της Ερκάν. Τα ακαθάριστα συναλλαγματικά αποθέματα αυξάνονται περισσότερο από 50% από τότε που ανέλαβε, παρόλο που συνεχίστηκαν οι κρυφές παρεμβάσεις στην αγορά συναλλάγματος.

Κατά τη διάρκεια του χρονικού διαστήματος που η Ερκάν ήταν επικεφαλής της τουρκικής κεντρικής τράπεζας, ξένοι επενδυτές διέθεσαν 5,3 δισεκατομμύρια δολάρια σε κρατικά ομόλογα και τουρκικές μετοχές, σύμφωνα με στοιχεία της κεντρικής τράπεζας. Ο δείκτης αναφοράς Borsa Istanbul 100 αυξήθηκε περισσότερο από 60% εκείνη την περίοδο.

Η εμπιστοσύνη των επενδυτών ενισχύθηκε – αλλά για κάποιους εντός της κυβέρνησης, οι εντάσεις είχαν ήδη αρχίσει να αυξάνονται. Η Ερκάν δεν ήταν πάντα ο τεχνοκράτης που συχνά παρουσιαζόταν δημοσίως, σύμφωνα με τις πηγές.

Μετά από μερικούς μήνες στη θέση της, η Ερκάν άρχισε να δημιουργεί μια ομάδα συμβούλων με πολιτική προϋπηρεσία, επιλέγοντας αυτούς που είχαν εργαστεί στο παρελθόν για υπουργούς ή κυβερνητικούς αξιωματούχους.

Η άφιξη της Ερκάν έγινε μετ’ επαίνων, μαζί με τον Σίμσεκ (αριστερά) εν μέσω επιστροφής της Τουρκίας στη συμβατική οικονομική πολιτική

Οι δηλώσεις που άλλαξαν το κλίμα

Η πρώτη συνέντευξη της, σε τοπική καθημερινή εφημερίδα τον Δεκέμβριο, επιβεβαίωσε τις φιλοδοξίες της Ερκάν καθώς για άλλη μια φορά εμφανίστηκε μετριοπαθής επισημαίνοντας ότι η οικονομική πολιτική που ακολουθούσε η χώρα ήταν ήδη αρκετά σφιχτή. Αυτό το σχόλιο οδήγησε ορισμένα μέλη της επιτροπής καθορισμού των επιτοκίων να πιστέψουν ότι η διοικήτρια της κεντρικής τράπεζας ήθελε να φανεί πιο συμπαθής στον Ερντογάν και ότι θα μπορούσε να ξεκινήσει έναν πρόωρο κύκλο χαλάρωσης.

Άλλοι εξέλαβαν διαφορετικά τις δηλώσεις της. Στη επίμαχη συνέντευξη, η Ερκάν είπε ότι δεν μπορούσε να αντέξει οικονομικά μια θέση στην Κωνσταντινούπολη και ότι έπρεπε να μετακομίσει με τους γονείς της, ενώ αναρωτήθηκε επίσης γιατί οι τιμές δεν πέφτουν. Οι δηλώσεις έγιναν viral στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μεταξύ των Τούρκων που είναι δύσπιστοι για τις καταγγελίες κάποιου που είχε κερδίσει εκατομμύρια από τις επαγγελματικές δραστηριότητές της.

Όταν η Ερκάν αποχώρησε από την First Republic Bank – μια περιφερειακή τράπεζα των ΗΠΑ που κατέρρευσε το 2023 περίπου ενάμιση χρόνο μετά την αναχώρησή της – έφυγε με περισσότερα από 23 εκατομμύρια δολάρια.

Για ορισμένα μέλη της κυβέρνησης, το σχόλιό της για τις τιμές των κατοικιών ερμηνεύτηκε ως υπερβολικά πολιτικό και σε αντίθεση με την τεχνοκρατική εικόνα που ήθελε να προβάλει η οικονομική ηγεσία.

Οι εντάσεις στην Επιτροπή Νομισματικής Πολιτικής για τον καθορισμό των επιτοκίων κορυφώθηκαν τον Ιανουάριο όταν η Ερκάν ταξίδεψε στη Νέα Υόρκη για συναντήσεις με επενδυτές στην πρώτη τέτοια συγκέντρωση που διοργάνωσε η κεντρική τράπεζα από τότε που ο Ερντογάν αναμόρφωσε την οικονομική του ομάδα.

Η Ερκάν αρχικά δεν ήθελε να φέρει άλλους υποδιοικητές στο ταξίδι μαζί της. Στο τέλος τη συνόδευσαν τα μέλη του MPC, Φατίχ Καραχάν και Σεβντέτ Ακσάι αλλά απουσίαζε η Χατιτζέ Καραχάν, η αναπληρώτριά της υπεύθυνη για τις σχέσεις με τους επενδυτές.

Η εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στα κεντρικά γραφεία της JPMorgan Chase & Co. οδήγησε σε αυτό που ορισμένοι περιέγραψαν ως ανάμεικτα μηνύματα, με την Ερκάν να σηματοδοτεί τον τερματισμό των περαιτέρω αυξήσεων των επιτοκίων μέχρι τον Ιανουάριο και τους αναπληρωτές της να δίνουν πολύ πιο επιθετικές οδηγίες.

Αυτό δημιούργησε τη βάση για την αποχώρηση της Ερκάν τρεις εβδομάδες αργότερα.

Μετά την ολοκλήρωση των συνομιλιών με τους επενδυτές, η Ερκάν δεν επέστρεψε στην Τουρκία για άλλες 10 ημέρες, παρατείνοντας το ταξίδι σε σχεδόν ένα μήνα, ενώ δεν διόρισε αναπληρωτή διοικητή στη θέση της.

O ρόλος του… πατέρα

Ενώ βρισκόταν στις ΗΠΑ, υπήρξαν κάποια δημοσιεύματα σε τουρκική εφημερίδα με ισχυρισμούς για το ρόλο της οικογένειάς της στις υποθέσεις της κεντρικής τράπεζας.

Άτομα με γνώση του θέματος δήλωσαν στο Bloomberg εκείνη την εποχή ότι ο πατέρας της Ερκάν ειχε διαρκή παρουσία στην τράπεζα και επιβεβαίωσε τη συμμετοχή του στις υποθέσεις της – ειδικά σε αποφάσεις σχετιζόμενες με το προσωπικό της τράπεζας – παρόλο που δεν είχε επίσημο ρόλο στο ίδρυμα.

Ο πατέρας της Ερκάν συμμετείχε συχνά σε εκδηλώσεις εργασίας, συμπεριλαμβανομένης μιας συνάντησης στο Βιομηχανικό Επιμελητήριο της Κωνσταντινούπολης. Ο Σίμσεκ ήταν μεταξύ εκείνων που αιφνιδιάστηκαν από τη συμμετοχή του, σύμφωνα με τις πηγές που μίλησαν στο Bloomberg.

Μέρες μετά τη δημοσιοποίηση των καταγγελιών, η Ερκάν απάντησε στα δημοσιεύματα λέγοντας ότι θα κινηθεί νομικά. Σε μια ανάρτησή της στο X, η Ερκάν είπε ότι βρίσκεται στις ΗΠΑ για να έχει περαιτέρω συνομιλίες με επενδυτές.

Σε εκείνο το σημείο, λιγότερο από μια εβδομάδα απέμενε πριν από τη συνάντηση πολιτικής του Ιανουαρίου, μια περίοδο διακοπής επικοινωνίας που προηγείται των αποφάσεων για τα επιτόκια.

Οι ισχυρισμοί και το εκτεταμένο ταξίδι της Ερκάν στις ΗΠΑ διέκοψαν τις συζητήσεις ενόψει αυτού που αποδείχθηκε σημαντικό σημείο για τη νομισματική πολιτική.

Οι εντάσεις ήταν επίσης αυξημένες μεταξύ της ίδιας και του Σίμσεκ. Όλο και περισσότερο, ο Σίμσεκ και άλλοι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής ανησυχούσαν ότι οι εντάσεις θα έθεταν υπό αμφισβήτηση την αξιοπιστία και τη φήμη της κεντρικής τράπεζας. Ο υπουργός Οικονομικών είπε τελικά στον Ερντογάν για την κατάσταση και ζήτησε από τον πρόεδρο να απομακρύνει την Ερκάν, σύμφωνα με το Bloomberg.

Το σχέδιο αρχικά ήταν να διεξαχθούν πρώτα οι τοπικές εκλογές τον επόμενο μήνα για να αποφευχθεί η αντίληψη μιας νέας στροφής στην οικνομική πολιτική από τον Ερντογάν, ο οποίος απομάκρυνε και τους τρεις προκατόχους της Ερκάν για υπερβολική σύσφιγξη της νομισματικής πολιτικής.
Ωστόσο το τέλος για την Ερκάν ήρθε νωρίτερα.