«Εδώ, σε αυτό το σπίτι θα είχα γεννηθεί το 1948» λέει ο Μάρκο Ιβάνοβιτς, δείχνοντας το πατρικό του, ένα εντυπωσιακό ανοιχτό κίτρινο κτίριο με προστώο στην παλαιά πόλη του Ζάγκρεμπ. Ο πατέρας του, Εβραίος της Κροατίας, γλύτωσε δύο φορές την τελευταία στιγμή τη σύλληψη και μεταφορά σε στρατόπεδο συγκέντρωσης. Το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας του κατασχέθηκε από το φασιστικό καθεστώς των Ούστασι στην περίοδο 1941-1945.
Το 1947, μετά την εγκαθίδρυση κομμουνιστικού καθεστώτος στη Γιουγκοσλαβία, οι γονείς του Μάρκο Ιβάνοβιτς πέρασαν από δίκη, για να καταδικαστούν ως «καπιταλιστές» σε έναν χρόνο καταναγκαστικής εργασίας. Ο πατέρας του ήταν 67 ετών, η μητέρα του πολύ νεότερη και εγκυμονούσα στον πέμπτο μήνα. Αποφάσισαν να δραπετεύσουν και πέρασαν με τα πόδια τα σύνορα με την Ιταλία, για να εγκατασταθούν αρχικά στην Τεργέστη και αργότερα στη Γένοβα. Εκεί γεννήθηκε ο Μάρκο Ιβάνοβιτς.
Ακίνητα: Γραφική πόλη στην Κροατία πουλάει σπίτια για μόλις 13 σεντς—αλλά υπάρχουν όροι
Στο πατρικό του, στο Ζάγκρεμπ, στεγάζονται σήμερα ιδιωτικές κατοικίες και μία δημοτική επιχείρηση. Ο ίδιος λέει ότι δεν γνωρίζει ποια είναι η αξία του ακινήτου, αλλά σίγουρα «στη συγκεκριμένη περιοχή οι τιμές έχουν σκαρφαλώσει σε δυσθεώρητα ύψη». Το 1998, σε μία συμβολική ενέργεια, η κροατική δικαιοσύνη αποκατέστησε τους γονείς του, ακυρώνοντας την καταδικαστική απόφαση των πρώτων μεταπολεμικών χρόνων. Ωστόσο, στους κληρονόμους δεν έχει επιστραφεί ολόκληρη η περιουσία της οικογένειας, που περιελάμβανε και ένα διυλιστήριο πετρελαίου στην πόλη Όσιγιεκ, το οποίο σήμερα ανήκει στον κρατικό όμιλο πετρελαιοειδών ΙΝΑ.
«Εβραίοι έχτισαν το σύγχρονο Ζάγκρεμπ»
Πολλές παρόμοιες ιστορίες ακούγονται σήμερα στο Ζάγκρεμπ. Το 1941 στην πρωτεύουσα της Κροατίας ζούσαν περίπου 12.000 Εβραίοι. Στο τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου είχαν απομείνει λιγότεροι από 3.000, εκ των οποίων οι μισοί εγκαταστάθηκαν αργότερα στο Ισραήλ. Το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας τους κατασχέθηκε από τους φασίστες Ούστασι και ό,τι απέμεινε από την κομμουνιστική Γιουγκοσλαβία.
Σύμφωνα με τη σκηνοθέτιδα Μίρα Βολφ, επιζήσασα του Ολοκαυτώματος και διευθύντρια του Εβραϊκού Μουσείου στο Ζάγκρεμπ, η σημερινή πρωτεύουσα της Κροατίας είχε αναδειχθεί σε μία ακμάζουσα ευρωπαϊκή μητρόπολη στην περίοδο του Μεσοπολέμου και «αποφασιστική συμβολή σε αυτό είχαν Εβραίοι αρχιτέκτονες, οι οποίοι οικοδόμησαν ένα μεγάλο κομμάτι του κέντρου της πόλης». Εβραίοι επιχειρηματίες είχαν χρηματοδοτήσει την κατασκευή πολλών από τα επιβλητικά κτίρια της κροατικής πρωτεύουσας.
Νομικός λαβύρινθος για την επιστροφή περιουσιών
Στο βιβλίο της «Κλοπή της εβραϊκής περιουσίας στην Κροατία», που κυκλοφόρησε το 2022, η Νάιντα Μιχάλ-Μπραντλ, καθηγήτρια Εβραϊκών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Ζάγκρεμπ, εκτιμά ότι η αξία των περιουσιών που είχαν κατασχεθεί από το καθεστώς των Ούστασι, μόνο στο κροατική πρωτεύουσα, υπερβαίνει τα 300 εκατομμύρια δολάρια. Το μεγαλύτερο μέρος τους δεν έχει επιστραφεί στους νόμιμους ιδιοκτήτες, παρότι το 1996 ψηφίστηκε ειδικός νόμος για την καταβολή αποζημιώσεων σε όσους απώλεσαν την περιουσία τους στη διάρκεια του κομμουνιστικού καθεστώτος. Αλλά ο νόμος εφαρμόζεται για κατασχέσεις που έγιναν μετά τις 15 Μαΐου 1945, κατά συνέπεια αγνοεί το φασιστικό καθεστώς των Ούστασι και τις δικές του κατασχέσεις.
Υπάρχουν όμως και άλλες αδικίες, εκτιμούν οι ειδικοί. Σε πολλές περιπτώσεις οι παλαιοί ιδιοκτήτες έλαβαν μία πενιχρή αποζημίωση, που δεν ανταποκρίνεται στην αξία της απολεσθείσας περιουσίας. Προβληματική κρίνεται επίσης η διάταξη, σύμφωνα με την οποία μόνο συγγενείς πρώτου βαθμού (σύζυγοι, παιδιά, εγγόνια) μπορούν να διεκδικήσουν αποζημιώσεις. Έτσι εξ’ ορισμού αποκλείονται πολλές οικογένειες, που είχαν εξοντωθεί σχεδόν εξ’ ολοκλήρου στη διάρκεια του πολέμου.
(Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου)
Πηγή: DW
Latest News
Απογοήτευσαν τα αποτελέσματα της ΒΡ
Η πτώση στις τιμές του πετρελαίου και φυσικού αερίου έπληξαν την κερδοφορία
Uniper: Μειώση καθαρών κερδών κατά 11% το πρώτο τρίμηνο
Το αποτέλεσμα οφείλεται κυρίως στις χαμηλότερες τιμές χονδρικής που επηρέασαν τα περιθώρια κέρδους
Με την «ήσυχη πολυτέλεια» φλερτάρει η Tod's - Ο ρόλος του Αρνό
Το στοίχημα της L Catterton και η ολοκλήρωση του deal
Οι πλούσιοι εγκαταλείπουν τα ξενοδοχεία του Παρισιού για υπερμεγέθη Châteaux
Με τιμές ανταγωνιστικές με τα καλύτερα ξενοδοχεία της πρωτεύουσας και χώρο για τη συνοδεία, τα ιστορικά αρχοντικά γύρω από το Παρίσι είναι οι πιο καυτές κρατήσεις αυτού του καλοκαιριού
Γαλλοκινεζικά επιχειρηματικά deals στο περιθώριο της επίσκεψης Σι στο Παρίσι
Τι προβλέπουν οι συμφωνίες και ποιους κλάδους αφορούν
Επέστρεψε στα κέρδη η UBS - Ανώτερα των προβλέψεων τα αποτελέσματα
Η φετινή χρονιά αναμένεται να είναι κομβική για την ελβετική τράπεζα
Η Banco Sabadell λέει όχι και σε δεύτερη «πρόταση γάμου» της BBVA
Εκτιμά ότι η προσφορά υποτιμά την αξία της τράπεζας
Ποιος έκανε τη μεγαλύτερη ενοικίαση στη Νέα Υόρκη φέτος
Η εταιρεία λιανικής American Eagle Outfitters Inc. μεταφέρει τα γραφεία της στη Νέα Υόρκη στη Madison Avenue σε μια από τις μεγαλύτερες νέες μισθώσεις της πόλης μέχρι στιγμής φέτος.
Το «δώρο» των 8 δισ. δολαρίων της Visa στην JP Morgan
Η αμερικανική τράπεζα θα δωρίσει περίπου 1 δισ. δολάρια σε μετοχές της Visa στο φιλανθρωπικό της ίδρυμα
Αύξηση πωλήσεων, μείωση προοπτικών και στο βάθος η Κίνα - Η Estée Lauder σε βέρτιγκο
Η εταιρεία αναμένει προσαρμοσμένα κέρδη ανά μετοχή για ολόκληρο το έτος 2024 μεταξύ 2,14 και 2,24 δολαρίων, σε σύγκριση με την προηγούμενη πρόβλεψη από 2,08 έως 2,23 δολάρια