Ρωσία: Σχετικά αλώβητη από τον διετή πόλεμο με την Ουκρανία

Τα εργοστάσια καταστράφηκαν. Οι δρόμοι έγιναν κομμάτια. Οι σταθμοί παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας τέθηκαν εκτός λειτουργίας. Οι εξαγωγές χάλυβα αποδεκατίστηκαν. Κατακλυσμός προσφύγων από τη χώρα.

Η Ουκρανία – η φτωχότερη χώρα της Ευρώπης – πλήρωσε βαρύ οικονομικό τίμημα για έναν διετή πόλεμο κατά της Ρωσίας που διεξήχθη σχεδόν εξ ολοκλήρου στο έδαφός της.

Ουκρανία: Το δυσβάσταχτο κόστος του πολέμου

Οι αριθμοί είναι σκληροί, αναφέρει ο Observer. Περισσότεροι από 7 εκατομμύρια άνθρωποι – περίπου το ένα πέμπτο του πληθυσμού – έχουν βυθιστεί στη φτώχεια. Δεκαπέντε χρόνια ανθρώπινης ανάπτυξης έχουν χαθεί. Τον πρώτο χρόνο του πολέμου, η οικονομία συρρικνώθηκε κατά 30%.

Ωστόσο, η κατάσταση θα μπορούσε να είναι ακόμη χειρότερη. Η Μπεάτα Γιάβορτσίκ, επικεφαλής οικονομολόγος της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (EBRD), δήλωσε ότι το 90% των επιχειρήσεων στις περιοχές της Ουκρανίας όπου δεν υπήρχαν μάχες εξακολουθούν να λειτουργούν.

Το κόστος της ανασυγκρότησης

Ο πληθωρισμός έχει μειωθεί από το ανώτατο επίπεδο του 27% σε λιγότερο από 5%.

Ακόμα κι έτσι, η οικονομία της Ουκρανίας παραμένει στην «κόψη του ξυραφιού». Χρειάζεται περισσότερα από 40 δισεκατομμύρια δολάρια (31 δισεκατομμύρια λίρες) δυτικής βοήθειας φέτος για να «ισοσκελίσει τα βιβλία» και να διατηρήσει τον εξοπλισμό του στρατού.

Το κόστος για την επανασύσταση της χώρας υπολογίζεται σε 486 δισ. δολάρια για 10 χρόνια – από 411 δισ. δολάρια πριν από ένα χρόνο. «Τα τελευταία δύο χρόνια υπήρξαν πρωτοφανή δεινά και απώλειες για την Ουκρανία και τον λαό της», δήλωσε η Antonella Bassani, αντιπρόεδρος της Παγκόσμιας Τράπεζας για την Ευρώπη και την Κεντρική Ασία.

Η ρωσική οικονομία

Αντίθετα, η Ρωσία βγήκε από δύο χρόνια πολέμου σχετικά αλώβητη. Αμέσως μετά την έναρξη του πολέμου, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο δήλωσε ότι αναμένει ότι η ρωσική οικονομία θα υποστεί σοβαρή διετή ύφεση – συρρικνωμένη κατά 8,5% το 2022 και περαιτέρω 2,3% το 2023.

Η ρωσική οικονομία συρρικνώθηκε μεν το 2022, αλλά μόνο κατά λίγο πάνω από 2%, ενώ το 2023 αναπτύχθηκε -σύμφωνα με τις τελευταίες εκτιμήσεις του ΔΝΤ- κατά 3%. Δεν υπάρχουν αδιάσειστα στοιχεία ότι η πολεμική προσπάθεια ανάγκασε τους απλούς Ρώσους να σφίξουν το ζωνάρι.

Τα γενναιόδωρα επιδόματα πρόνοιας έχουν στηρίξει τα εισοδήματα, ενώ η σφιχτή αγορά εργασίας έχει στηρίξει την ισχυρή αύξηση των μισθών. Ενδεικτικά, οι καταναλωτικές δαπάνες αυξήθηκαν κατά 6% πέρυσι.

Οι πωλήσεις πετρελαίου

Επιπλέον, η Ρωσία μπήκε στον πόλεμο σε ισχυρή θέση οικονομικά. Ο Βλαντιμίρ Πούτιν σχεδίαζε μια εισβολή με υψηλή τιμή πετρελαίου που γέμισε το ταμείο του με κεφάλαια και με αναλογία χρέους προς ΑΕΠ κάτω περίπου 20%. Πέρυσι, το δημοσιονομικό έλλειμμα της Ρωσίας περιορίστηκε σε λίγο πάνω από το 1% του ΑΕΠ.

Από την άλλη πλευρά, οι ελλείψεις εργατικού δυναμικού που προκαλούνται από τη στράτευση έχουν ωθήσει τις τιμές σε άνοδο. Ο επίσημος πληθωρισμός μειώθηκε σχεδόν στο μισό, από 11,5% το περασμένο φθινόπωρο σε 6,6% τον Ιανουάριο, αλλά αυτόν τον μήνα η κεντρική τράπεζα διατήρησε τη σκληρή της στάση για να αποτρέψει μια αναζωπύρωση, καθορίζοντας τα επιτόκια στο 16%.

Υπάρχουν διάφοροι λόγοι για την ανθεκτικότητα της Ρωσίας. Η οικονομία της ήταν 10 φορές μεγαλύτερη από την οικονομία της Ουκρανίας όταν ξεκίνησε ο πόλεμος.

Η φυσική της υποδομή δεν έχει ισοπεδωθεί. Μια τεράστια αύξηση στον αμυντικό προϋπολογισμό έδωσε ώθηση στην ανάπτυξη. Τέλος, ο Πούτιν προετοιμάζει τη Ρωσία για τη σύγκρουση εδώ και χρόνια – χρησιμοποιώντας έσοδα από πετρέλαιο και φυσικό αέριο για τη συσσώρευση αποθεμάτων και τη λήψη μέτρων για την προστασία της οικονομίας από κυρώσεις.

Οι αντοχές της Μόσχας

Ο Τιμ Ας , ειδικός στη Ρωσία στο thinktank Chatham House, είπε ότι η ανθεκτικότητα της Ρωσίας δεν προκαλεί έκπληξη. «Μόνο ο Πούτιν ήξερε ότι επρόκειτο να γίνει πόλεμος και είχε προετοιμαστεί για αυτό. Αλλά είναι σαφές ότι οι κυρώσεις αφαιρούν ορισμένα από τα χρηματοοικονομικά αποθέματα και τα αποθέματα που συσσωρεύτηκαν πριν από την εισβολή».

Η Μπεάτα Γιάβορτσίκ της EBRD είπε ότι δεν ήταν ρεαλιστικό να περιμένουμε ότι το πρώτο κύμα κυρώσεων θα γονατίσει την οικονομία. Τα εγχώρια παραγόμενα αγαθά αντικαθιστούσαν τις δυτικές εισαγωγές, ενώ η Ρωσία ήταν επίσης σε θέση να προμηθεύεται αγαθά απευθείας μέσω της Κίνας και της Τουρκίας και έμμεσα από χώρες που ενεργούσαν ως μεσάζοντες για τα δυτικά προϊόντα.

«Οι κυρώσεις λειτουργούν», είπε η Μπ.Γιάβορτσίκ. «Αλλά δουλεύουν αργά». Η αποκοπή από τη δυτική τεχνολογία, το κεφάλαιο, τη γνώση και τις τεχνικές διαχείρισης θα οδηγήσει σε ασθενέστερη αύξηση της παραγωγικότητας, ο αντίκτυπος της οποίας θα ενισχυθεί από την απώλεια ανθρώπινου κεφαλαίου που προκαλείται από ειδικευμένους εργαζόμενους που εγκαταλείπουν τη χώρα.

Ο Μάρκ Σόμπελ , του thinktank OMFIF, δήλωσε: «Μια συνοπτική εξέταση των τρεχόντων ρωσικών δεδομένων – όπως η ανάπτυξη και ο πληθωρισμός – μπορεί να υποδηλώνει ότι η οικονομία είναι «ανθεκτική» απέναντι στο κόστος της συνεχιζόμενης ανελέητης εισβολής της Ρωσίας. Η άποψη αυτή μπορεί να περιέχει στοιχεία εγκυρότητας βραχυπρόθεσμα. Παραβλέπει όμως αδυναμίες και πραγματικότητες.

Σημαντικά μεγαλύτερη απομόνωση και οικονομική υποβάθμιση «ψήνονται» για τη ρωσική οικονομία και τον λαό».

Το μέγεθος της ζημιάς στην Ουκρανία σε συνδυασμό με την αποτυχία των κυρώσεων να αναγκάσουν τον Πούτιν να υποχωρήσει, ανάγκασαν τη Δύση να σκεφτεί τι να κάνει στη συνέχεια. Μια επιλογή , την οποία υποστηρίζουν ορισμένοι , είναι να αυστηροποιηθούν ακόμη περισσότερο οι κυρώσεις.

Ο Μάρκ Χάρισον, οικονομικός ιστορικός και ομότιμος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Warwick ,  κάνει μια σύγκριση με το δυτικό μέτωπο το 1918 και την κατάρρευση του γερμανικού ηθικού αφότου οι σύμμαχοι έσφιξαν τον αποκλεισμό τους, εμποδίζοντας τα ζωτικά εφόδια να φτάσουν στους πολίτες και στον στρατό.