Eurobank: Γιατί ο ρυθμός μεγέθυνσης ήταν μικρότερος από ό,τι αναμενόταν – Ο ρόλος του Daniel

Τους εθνικούς λογαριασμούς δ’ τριμήνου του 2023 που δημοσίευσε την προηγούμενη εβδομάδα η ΕΛΣΤΑΤ αναλύει στο ενημερωτικό της σημείωμα η Eurobank, τονίζοντας ότι βασικό συμπέρασμα αποτελεί πως η ελληνική οικονομία υπεραπέδωσε έναντι του μέσου όρου της Ευρωζώνης για τρίτο συνεχόμενο έτος, όμως ο ρυθμός οικονομικής μεγέθυνσης ήταν μικρότερος του αναμενομένου. Υπογραμμίζεται μάλιστα ότι στον μικρότερο ρυθμό μεγέθυνσης συνέτειναν οι καταστροφές που προκάλεσε η κακοκαιρία Daniel στη Θεσσαλία.

ΕΛΣΤΑΤ: Πτώση 6,4% στις τιμές εισαγωγών στη βιομηχανία τον Ιανουάριο

Όπως σημειώνει η Eurobank, το πραγματικό Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) στην Ελλάδα ενισχύθηκε σε τριμηνιαία βάση κατά 0,2% το δ’ τρίμηνο 2023, από οριακή πτώση 0,1% το γ’ τρίμηνο 2023, ενώ σε ετήσια βάση αυξήθηκε κατά 1,2%, καταγράφοντας σημαντική επιβράδυνση έναντι του προηγούμενου τριμήνου (2,1%). Την ίδια περίοδο η οικονομία της Ευρωζώνης παρέμεινε στάσιμη, με τον τριμηνιαίο πραγματικό ρυθμό μεγέθυνσης να διαμορφώνεται στο 0,0% και τον αντίστοιχο ετήσιο στο 0,1%. Βάσει των παραπάνω αποτελεσμάτων, το πραγματικό ΑΕΠ στην Ελλάδα το δ’ τρίμηνο 2023 ξεπέρασε τα προ πανδημίας επίπεδα κατά 6,3% (3,0% στην Ευρωζώνη).

Υπό το πρίσμα της προσέγγισης της δαπάνης, δηλαδή μετρώντας το ΑΕΠ από την πλευρά της ζήτησης, η ιδιωτική και η δημόσια κατανάλωση κινήθηκαν εντόνως ανοδικά το δ’ τρίμηνο 2023 (1,2% QoQ / 1,8% YoY και 2,2% QoQ / 2,7% YoY αντίστοιχα), ενώ αντίθετη πορεία ακολούθησαν οι επενδύσεις, με τον ακαθάριστο σχηματισμό πάγιου κεφαλαίου να βαίνει μειούμενος σε τριμηνιαία βάση για τέταρτο τρίμηνο στη σειρά (-2,6% QoQ / -5,7% YoY το δ’ τρίμηνο 2023).

Σε ό,τι αφορά τη συνεισφορά του εξωτερικού τομέα, οι εξαγωγές ενισχύθηκαν με ήπιο ρυθμό (0,4% QoQ / 2,1% YoY) αντανακλώντας την καλή επίδοση του τομέα των υπηρεσιών (π.χ. τουριστικές εισπράξεις), ενώ οι εισαγωγές, ναι μεν αυξήθηκαν σημαντικά σε τριμηνιαία βάση (1,9% QoQ), ωστόσο σε ετήσια βάση διαμορφώθηκαν στα ίδια επίπεδα με αυτά του δ’ τριμήνου του προηγούμενου έτους (0,0% YoY). Τέλος, υπό το πρίσμα της προσέγγισης της παραγωγής, δηλαδή μετρώντας το ΑΕΠ από την πλευρά της προσφοράς, οι κατασκευές, η μεταποίηση και κλάδοι υπηρεσιών του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα είχαν θετική συνεισφορά στην αύξηση της ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας που παρήχθη στην ελληνική οικονομία το δ’ τρίμηνο 2023. Αντιθέτως, ο κλάδος της γεωργίας, δασοκομίας και αλιείας κατέγραψε σημαντικές απώλειες την περίοδο Οκτ-Δεκ-23 (-13,9% QoQ / -17,6% YoY σε όρους ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας), κυρίως λόγω των επιπτώσεων της κακοκαιρίας «Daniel» στην περιφέρεια της Θεσσαλίας.

 Στην κορυφή η Μάλτα, ψηλά η Ελλάδα

Για το σύνολο του έτους 2023, ο πραγματικός ρυθμός μεγέθυνσης στην Ελλάδα διαμορφώθηκε στο 2,0%, υπεραποδίδοντας για τρίτο έτος στη σειρά έναντι της Ευρωζώνης. Αυτό το ποιοτικό χαρακτηριστικό, δηλαδή η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ στην Ελλάδα με γρηγορότερο ρυθμό από ό,τι στην Ευρωζώνη, θα πρέπει να διατηρηθεί για αρκετά χρόνια έτσι ώστε να μειωθεί σε έναν βαθμό η απόσταση που χωρίζει την ελληνική οικονομία από τον μέσο όρος της Ευρωζώνης σε όρους πραγματικού κατά κεφαλήν προϊόντος-εισοδήματος,

Ανάμεσα στα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης των 27 (ΕΕ-27), η Μάλτα σημείωσε την υψηλότερη ανάπτυξη με 5,6% το 2023 και ακολούθησαν (με εξαίρεση την Ιρλανδία και το Λουξεμβούργο): Κροατία (2,8%), Ισπανία (2,5%), Κύπρος (2,5%), Πορτογαλία (2,3%), Ρουμανία (2,1%), Ελλάδα (2,0%), Βουλγαρία (1,8%), Δανία (1,8%), Σλοβενία (1,6%), Βέλγιο (1,3%), Σλοβακία (1,1%), Ιταλία (0,9%), Γαλλία (0,7%), ΕΕ-27 (0,4%), Ευρωζώνη (0,4%), Πολωνία (0,2%), Ολλανδία (0,1%), Σουηδία (-0,2%), Γερμανία (-0,3%), Λετονία (-0,3%), Λιθουανία (-0,3%), Τσεχία (-0,5%), Αυστρία (-0,8%), Ουγγαρία (-0,9%), Φινλανδία (-1,0%) και Εσθονία (-3,0%).

Τα παραπάνω στοιχεία δείχνουν ότι τουλάχιστον προς το παρόν, οι πληθωριστικές πιέσεις, η άνοδος του κόστους χρηματοδότησης και οι γεωπολιτικές εντάσεις επηρεάζουν εντονότερα αρνητικά τις χώρες της κεντρικής και βόρειας Ευρώπης από ότι τις χώρες του Νότου. Επιπρόσθετα, πολλοί κάτοικοι των περιοχών της κεντρικής και βόρειας Ευρώπης δαπανούν το εισόδημά τους καταναλώνοντας τουριστικές υπηρεσίες (καταλύματα, εστίας, τέχνες, διασκέδαση και ψυχαγωγία) στις χώρες του Νότου, ενισχύοντας με αυτόν τον τρόπο τη ζήτηση και συνεπακόλουθα το προϊόν στις εν λόγω οικονομίες.

Ιδιωτική κατανάλωση και επενδύσεις

Η ιδιωτική κατανάλωση είχε την υψηλότερη συνεισφορά στον πραγματικό ρυθμό μεγέθυνσης της Ελλάδας το 2023, καταγράφοντας ενίσχυση 1,8% (συνεισφορά 1,3 ποσοστιαίες μονάδες). Η αύξηση των ονομαστικών μισθών ανά εργαζόμενο και ανά ώρα εργασίας κατά 5,9% και 4,5% αντίστοιχα και η ενίσχυση του συνόλου των απασχολούμενων ατόμων εξαρτημένης εργασίας και των συνολικών ωρών εξαρτημένης εργασίας κατά 0,4% και 1,7% αντίστοιχα, συνέβαλαν θετικά στο προαναφερθέν αποτέλεσμα. Η άνοδος της καταναλωτικής δαπάνης των νοικοκυριών αφορούσε υπηρεσίες και αγαθά από καταστήματα λιανικού εμπορίου όπως έπιπλα-ηλεκτρικά-είδη-οικιακός εξοπλισμός, ένδυση-υπόδηση, τρόφιμα-ποτά-καπνός και πολυκαταστήματα.

Οι επενδύσεις παγίων κινήθηκαν χαμηλότερα σε σύγκριση με τις προβλέψεις επίσημων οργανισμών και της κυβέρνησης (π.χ. ο Κρατικός Προϋπολογισμός 2023 προέβλεπε αύξηση 15,5% και ο αντίστοιχος του 2024 εκτιμούσε άνοδο 7,1%) καταγράφοντας ήπια ενίσχυση της τάξης του 4,0% (συνεισφορά 0,6 ποσοστιαίες μονάδες). Η αύξηση των επενδύσεων παγίων προήλθε κυρίως από τις κατηγορίες των κατοικιών (+20,7%) και των άλλων κατασκευών (+10,0%), ενώ οι κατηγορίες των κεφαλαιουχικών αγαθών του εξοπλισμού τεχνολογίας πληροφορικής και επικοινωνίας και του μηχανολογικού εξοπλισμού και οπλικών συστημάτων κινήθηκαν καθοδικά κατά -12,4% και -3,1% αντίστοιχα. Η μικρότερη του αναμενομένου αύξηση των επενδύσεων παγίων το 2023 δύναται να προέρχεται από υποεκτίμηση των επιπτώσεων του αυξημένου κόστους χρηματοδότησης και των γεωπολιτικών διαταραχών στην αγορά κεφαλαιουχικών αγαθών εκ μέρους των επιχειρήσεων, αλλά και από μη αναμενόμενες καθυστερήσεις στην εκτέλεση των έργων του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΤΑΑ). Το μερίδιο των επενδύσεων παγίων στο ΑΕΠ ανήλθε στο 13,9% το 2023, ενισχυμένο έναντι του 2019 (10,7%), ωστόσο παρέμεινε σε ένα επίπεδο που δεν ξεπερνά σημαντικά τις αποσβέσεις, μη επιτρέποντας τη δυναμική αύξηση του παραγωγικού συντελεστή του φυσικού κεφαλαίου.

Οι εξαγωγές

Σε ό,τι αφορά τις εξαγωγές καταγράφηκε αύξηση 3,7% (3,2% στα αγαθά και 4,2% στις υπηρεσίες), με τις συνιστώσες των αγαθών και των υπηρεσιών να συνεισφέρουν 0,6 και 0,7 ποσοστιαίες μονάδες αντίστοιχα στον πραγματικό ρυθμό μεγέθυνσης του 2023. Οι εισαγωγές ενισχύθηκαν κατά 2,1% (1,9% στα αγαθά και 2,8% στις υπηρεσίες) αφαιρώντας 0,9 ποσοστιαίες μονάδες από την ανάπτυξη του 2023. Ως εκ τούτου, η συνεισφορά του εξωτερικού τομέα στην άνοδο της οικονομικής δραστηριότητας το 2023 ήταν ναι μεν θετική, ωστόσο αποδείχτηκε ήπια. Αυτό το αποτέλεσμα ερμηνεύεται σε έναν βαθμό από το δυσμενές διεθνές οικονομικό περιβάλλον.

Αναλύοντας τους ετήσιους εθνικούς λογαριασμούς από την πλευρά της παραγωγής, οι κατασκευές παρουσίασαν τη μεγαλύτερη αύξηση σε όρους πραγματικής ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας το 2023 (14,0%) και ακολούθησαν: τέχνες, διασκέδαση και ψυχαγωγία, επισκευές ειδών νοικοκυριού και άλλες υπηρεσίες (7,9%), επαγγελματικές, επιστημονικές και τεχνικές δραστηριότητες, διοικητικές και υποστηρικτικές δραστηριότητες (6,1%), ενημέρωση και επικοινωνία (5,7%), χρηματοπιστωτικές και ασφαλιστικές δραστηριότητες (3,1%), δημόσια διοίκηση και άμυνα, υποχρεωτική κοινωνική ασφάλιση, εκπαίδευση, δραστηριότητες σχετικές με την ανθρώπινη υγεία και την κοινωνική μέριμνα (0,7%), χονδρικό και λιανικό εμπόριο, επισκευές οχημάτων και μοτοσικλετών, μεταφορά και αποθήκευση, υπηρεσίες παροχής καταλύματος και υπηρεσίες εστίασης (0,4%), διαχείριση ακίνητης περιουσίας (0,4%), ορυχεία και λατομεία, μεταποίηση, ενέργεια, παροχή νερού, επεξεργασία λυμάτων, διαχείριση αποβλήτων, εξυγίανση (0,0% λόγω μείωσης της παραγωγής ενέργειας) και γεωργία, δασοκομία και αλιεία (-7,4%). Συνεπώς, οι κατασκευές, τομείς των υπηρεσιών και η μεταποίηση είχαν θετική συνεισφορά στον πραγματικό ρυθμό μεγέθυνσης του 2023. Αντιθέτως, ο τομέας της γεωργίας, δασοκομίας και αλιείας είχε αρνητική συνεισφορά κυρίως λόγω των πλημμυρών στη Θεσσαλία τον Σεπ-23.

Συμπεράσματα

Εν κατακλείδι, η ελληνική οικονομία υπεραπέδωσε έναντι της Ευρωζώνης το 2023, παρά ταύτα ο ρυθμός μεγέθυνσης ήταν μικρότερος των επίσημων προβλέψεων. Σε αυτό συνετέλεσαν η χαμηλότερη του αναμενομένου αύξηση των επενδύσεων, οι επιπτώσεις των πλημμυρών στη Θεσσαλία και η ήπια ενίσχυση των εξαγωγών λόγω του δυσμενούς διεθνούς οικονομικού περιβάλλοντος. Το πραγματικό ΑΕΠ στην Ελλάδα παρέμεινε χαμηλότερο σε σχέση με τα προ κρίσης χρέους επίπεδα (2007) κατά 18,9%, δηλαδή ανακτήθηκαν σχεδόν τα 3/10 των απωλειών της κρίσης χρέους. Όπως αποκαλύπτεται στο Σχήμα 3, απαιτούνται μέσοι ρυθμοί μεγέθυνσης υψηλότεροι του 2,1% ετησίως έτσι ώστε να επιστρέψει το πραγματικό ΑΕΠ στην Ελλάδα στα επίπεδα του 2007 σε ένα χρονικό διάστημα μικρότερο των 10 ετών.