Ενισχύοντας την πράσινη μετάβαση της Ευρώπης: Ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Υδρογόνου

Σε μια σημαντική εξέλιξη που αποσκοπεί στην ενίσχυση της βιώσιμης παραγωγής ενέργειας στην ΕΕ, η Ursula von der Leyen, πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ανακοίνωσε τη δημιουργία της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Υδρογόνου (EHB) τον Σεπτέμβριο του 2022. Τον Μάρτιο του 2023, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έδωσε περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με την πρωτοβουλία αυτή στην υπ’ αριθμό COM/2023/156 ανακοίνωσή της. Η EHB θα υποστηρίξει τους στόχους του βιομηχανικού σχεδίου της ΕΕ για την Πράσινη Συμφωνία, το οποίο προωθεί και διευκολύνει τις επενδύσεις στην παραγωγή του βιώσιμου υδρογόνου.

Η EHB θεωρείται βασικό χρηματοδοτικό μέσο, λειτουργεί μέσω των υπηρεσιών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και βασίζεται σε τέσσερις πυλώνες δράσης σε επίπεδο ΕΕ:

Ο πρώτος είναι ο εγχώριος πυλώνας, ο οποίος έχει σχεδιαστεί για να επιταχύνει την ανάπτυξη της αγοράς παραγωγής υδρογόνου στον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο (ΕΟΧ). Επιδιώκει να ελαχιστοποιήσει τη διαφορά κόστους μεταξύ ανανεώσιμου και ορυκτού υδρογόνου και να συνδέσει την εγχώρια προσφορά και ζήτηση υδρογόνου από ανανεώσιμες πηγές στην ΕΕ. Τον Νοέμβριο του 2023, η Επιτροπή δρομολόγησε τον πρώτο πιλοτικό πλειστηριασμό στο πλαίσιο της EHB. Είχε προϋπολογισμό 800 εκατ. ευρώ που διατέθηκε από το Ταμείο Καινοτομίας – ένα από τα μεγαλύτερα προγράμματα χρηματοδότησης στον κόσμο για την προώθηση καινοτόμων τεχνολογιών χαμηλών εκπομπών σε διοξείδιο του άνθρακα. Η επιδότηση που προσφέρεται στα έργα έχει τη μορφή σταθερής πριμοδότησης ανά κιλό παραγόμενου υδρογόνου, με ανώτατο όριο τα 4,5 EUR/kg. Αυτό το οικονομικό κίνητρο έχει σχεδιαστεί για να συμπληρώσει τα έσοδα της αγοράς που προέρχονται από τις πωλήσεις υδρογόνου, με την υποστήριξη να επεκτείνεται έως και μια δεκαετία. Τα επιτυχή έργα αναμένεται να ξεκινήσουν την παραγωγή υδρογόνου εντός πέντε ετών από την υπογραφή των συμφωνιών επιχορήγησης.

Μέχρι τις 19 Φεβρουαρίου 2024, η πιλοτική δημοπρασία έχει προσελκύσει σημαντική συμμετοχή, λαμβάνοντας 132 προσφορές από έργα σε 17 ευρωπαϊκές χώρες. Η συνολική αιτούμενη στήριξη της δημοπρασίας υπερβαίνει σημαντικά τον διαθέσιμο προϋπολογισμό των 800 εκατ. ευρώ που παρέχει το Ταμείο Καινοτομίας. Αυτό αναδεικνύει την ετοιμότητα της ευρωπαϊκής βιομηχανίας υδρογόνου να επεκταθεί σημαντικά, υποστηρίζοντας τον ρόλο του ανανεώσιμου υδρογόνου στην επίτευξη της κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050. Οι προσφορές προτείνουν συλλογικά δυναμικότητα ηλεκτρολύτη 8,5 γιγαβάτ (GWe), με στόχο την παραγωγή 8,8 εκατ. τόνων ανανεώσιμου υδρογόνου σε δέκα χρόνια. Η δυναμικότητα αυτή είναι έτοιμη να καλύψει σχεδόν το 10% του στόχου REPowerEU της ΕΕ για εγχώρια παραγωγή υδρογόνου από ανανεώσιμες πηγές μέχρι το 2030. Ο Ευρωπαϊκός Εκτελεστικός Οργανισμός για το Κλίμα, τις Υποδομές και το Περιβάλλον (CINEA) αξιολογεί επί του παρόντος τις προσφορές, ενώ οι αιτούντες αναμένεται να λάβουν αποτελέσματα έως τον Μάιο του 2024. Τα επιτυχή έργα θα προχωρήσουν στη φάση της συμφωνίας επιχορήγησης.

Ο δεύτερος πυλώνας είναι ο διεθνής πυλώνας. Η ανακοίνωση REPowerEU σχεδιάζει να συμπληρώσει τον στόχο της ευρωπαϊκής στρατηγικής για το υδρογόνο με την εισαγωγή άλλων 10 εκατ. τόνων ανανεώσιμου υδρογόνου έως το 2030, επιπλέον των 10 εκατ. τόνων παραγωγής ανανεώσιμου υδρογόνου στην ΕΕ, τοποθετώντας την ΕΕ ως τη δυνητικά μεγαλύτερη αγορά ανανεώσιμου υδρογόνου παγκοσμίως. Πολλά κράτη μέλη της ΕΕ, με προεξάρχουσα τη Γερμανία, αναπτύσσουν και εφαρμόζουν στρατηγικές για τη διευκόλυνση των εισαγωγών υδρογόνου από χώρες εκτός ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου του καινοτόμου συστήματος διπλού πλειστηριασμού της Γερμανίας «H2Global». Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξετάζει τρόπους επέκτασης των διεθνών προσπαθειών της EHB για να εξασφαλιστεί μια συντονισμένη προσέγγιση της ΕΕ όσον αφορά τις εισαγωγές υδρογόνου από ανανεώσιμες πηγές. Αυτό περιλαμβάνει την παροχή κινήτρων για τις εισαγωγές ανανεώσιμου υδρογόνου μέσω ενός πράσινου premium, χρησιμοποιώντας ένα σύστημα υποβολής προσφορών παρόμοιο με αυτό που χρησιμοποιείται στο εσωτερικό της χώρας.

Η διαφάνεια και ο συντονισμός αποτελούν τον τρίτο πυλώνα. Επικεντρώνεται στην ανάλυση της ζήτησης, των απαιτήσεων υποδομής, των ροών υδρογόνου και των πληροφοριών σχετικά με το κόστος. Η προσέγγιση αυτή θα επιτρέψει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να συγκεντρώσει ακριβή δεδομένα σχετικά με τις πρωτοβουλίες της ΕΕ για το ανανεώσιμο υδρογόνο, το ανταγωνιστικό τοπίο για τη στήριξη, το κόστος παραγωγής του ανανεώσιμου υδρογόνου και την τιμή του στην αγορά, ενισχύοντας τη διαφάνεια. Στόχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είναι να οικοδομήσει εμπιστοσύνη στην αναδυόμενη αγορά υδρογόνου και, χρησιμοποιώντας πληροφορίες από ευρωπαϊκές και διεθνείς off-take συμφωνίες, να προσφέρει σαφείς πληροφορίες για την τιμολόγηση και να καθορίσει τα σημεία αναφοράς τιμών.

Ο τέταρτος και τελευταίος πυλώνας υπογραμμίζει την ανάγκη για συνέργεια μεταξύ των υφιστάμενων χρηματοδοτικών μηχανισμών με το συντονισμό και την ενσωμάτωσή τους με νέες πηγές χρηματοδότησης, δημόσιες και ιδιωτικές, στην ΕΕ και παγκοσμίως. Η προσπάθεια αυτή αποσκοπεί στη βελτίωση του συντονισμού των μηχανισμών στήριξης σε ολόκληρη την ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της τεχνικής και επενδυτικής στήριξης εντός και εκτός της ΕΕ.

Υπό το πρίσμα των ανωτέρω, θα πρέπει να περιμένουμε να δούμε αν η EHB πετυχαίνει τον στόχο της να προωθήσει τη δημιουργία μιας ολοκληρωμένης αλυσίδας υδρογόνου σε ολόκληρη την Ευρώπη, να παράσχει επενδυτική ασφάλεια και να δημιουργήσει επιχειρηματικές προοπτικές τόσο για τους ευρωπαίους όσο και για τους διεθνείς παραγωγούς ανανεώσιμου υδρογόνου. Φαίνεται ότι γεφυρώνοντας το επενδυτικό κενό και διευκολύνοντας τη σύνδεση μεταξύ της μελλοντικής προσφοράς ανανεώσιμου υδρογόνου και των τελικών χρηστών του, η EHB πρόκειται να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην προώθηση της δέσμευσης της Ευρώπης για ένα βιώσιμο ενεργειακό τοπίο. Μέσω των τεσσάρων στρατηγικών πυλώνων, η EHB δεν είναι απλώς ένα βασικό χρηματοδοτικό μέσο, αλλά και ένας βασικός μοχλός καινοτομίας και εταιρικής σχέσης στη βιομηχανία υδρογόνου σε ολόκληρη την ΕΕ και παγκοσμίως.

Ορέστης Ομράν, Δικηγόρος Αθηνών και Βρυξελλών, ειδικός ευρωπαϊκού δικαίου