ΕΕ: Ο Τιτανικός και ο καβγάς για την πρώτη θέση – Πού θα βρει τα κεφάλαια για άμυνα και πράσινη μετάβαση

Εξίσωση για δυνατούς λύτες είναι η τριπλή πρόκληση που οι Ευρωπαίοι ηγέτες καλούνται να λύσουν για να παραμείνουν αξιόπιστοι ως προς τις εξαγγελίες τους αλλά και να διατηρήσουν το status quo της ΕΕ στην παγκόσμια σκακιέρα. Η Ευρώπη θα πρέπει να πετύχει την πράσινη μετάβαση και να παραμείνει ανταγωνιστική, ο λογαριασμός είναι τρισ. ευρώ, να αυξήσει τις αμυντικές δαπάνες της έχοντας έναν πόλεμο στη γειτονιά της και ταυτόχρονα να παραμείνει στο δρόμο της δημοσιονομικής σύνεσης.  Σε αυτή τη Σύνοδο Κορυφής θα ξεκινήσει η συζήτηση για την χρηματοδότηση, που έχει την έννοια του επείγοντος πλέον. Γι αυτό και διπλωμάτης που μίλησε ανώνυμα στο Politico χαρακτήρισε την κατάσταση ως τον Τιτανικό με τους επιβάτες- οι Ευρωπαίοι ηγέτες- τσακώνονται για την πρώτη ή δεύτερη θέση αντί να κοιτάζουν το πλοίο που βυθίζεται.

Το ευρωπαϊκό όραμα περιλαμβάνει τολμηρές (αν και αόριστες) φιλοδοξίες για την περαιτέρω ενοποίηση των οικονομιών, των υποδομών και των χρηματοπιστωτικών δυνάμεων της ΕΕ, ώστε να μπορεί να ανταγωνιστεί στην παγκόσμια σκηνή, σύμφωνα με το Politico. Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας δεν σταματά να επαναλαμβάνει την ανάγκη η Ευρώπη θα πρέπει να αποκτήσει μια Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς στα πρότυπα της αμερικανικής SEC και ένα ενοποιημένο χρηματιστήριο. Η Κριστίν Λαγκάρντ, σε ομιλίας της στη Φρανκφούρτη πριν λίγους μήνες τόνισε ότι «η δημιουργία μιας ευρωπαϊκής SEC» για να αντικαταστήσει το συνονθύλευμα των εθνικών εποπτικών αγορών θα συμβάλει στη συγκέντρωση των τεράστιων ποσών που απαιτούνται για την αντιμετώπιση της τριπλής απειλής, της «απαγκοσμιοποίησης, των δημογραφικών στοιχείων και της απαλλαγής από τις ανθρακούχες εκπομπές».

Ενρίκο Λέτα: Χωρίς μεταρρύθμιση της αγοράς η ΕΕ οδηγείται σε παρακμή

Μιλώντας στο Ευρωπαϊκό Τραπεζικό Συνέδριο, η Λαγκάρντ ζήτησε να τερματιστεί το σύστημα των εθνικών χρηματοπιστωτικών συναλλαγών, λέγοντας ότι «μια πραγματικά ευρωπαϊκή κεφαλαιαγορά χρειάζεται ενοποιημένες υποδομές αγοράς — και εδώ μπορεί να δείξει την αποφασιστικότητά του και ο ιδιωτικός τομέας».

Ποιος θα πληρώσει το μάρμαρο

Γιατί οι φιλοδοξίες των Ευρωπαίων πολιτικών ηγετών θα πρέπει να έχουν την χρηματοδότηση και η ερώτηση είναι «ποιος θα πληρώσει το μάρμαρο».

Μια ανταγωνιστική, πράσινη Ευρώπη θα απαιτήσει επενδύσεις τρισεκατομμυρίων ευρώ για δεκαετίες. Και θα χρειαστούν δημόσια χρήματα για την προσέλκυση ιδιωτικών κεφαλαίων, σύμφωνα με το σχέδιο συμπερασμάτων της συνόδου κορυφής, το οποίο είδε το POLITICO. Αλλά οι πρωτεύουσες της ΕΕ είναι επιφυλακτικές στο να δώσουν στις Βρυξέλλες περισσότερα χρήματα, να αναλάβουν πρόσθετο χρέος ή να φορολογήσουν τους πολίτες τους.

Η πρόσφατη ενδιάμεση αναθεώρηση του προϋπολογισμού της ΕΕ ανέδειξε ότι το μπλοκ ξεμένει από μετρητά, καθώς αντιμετωπίζει τα απόνερα της πανδημίας, τον πόλεμο που μαίνεται στη γειτονιά του, το  διαρθρωτικά υψηλό ενεργειακό κόστος και τη συρρικνούμενη οικονομική βαρύτητα σε παγκόσμιο επίπεδο. Συν τοις άλλοις, ο πληθυσμός της ΕΕ θα μπορούσε να αρχίσει να μειώνεται αυτή τη δεκαετία, παρασύροντας μαζί του και την οικονομία.

Είναι ένας συνδυασμός που αναπόφευκτα θα απειλήσει τα μεγάλα σχέδια της Ευρώπης.

«Ο μεγάλος κίνδυνος είναι ότι δεν θα έχουμε καθόλου αρκετά χρήματα για την πράσινη μετάβαση»είπε  ο πρώην πρωθυπουργός της Ιταλίας Enrico Letta στο POLITICO πριν συναντηθεί με τους ηγέτες για να παραδώσει έκθεση για την ανταγωνιστικότητα της ΕΕ. Σημείωσε ότι υπάρχει μικρή πρόβλεψη για την Πράσινη Συμφωνία της ΕΕ μετά τη λήξη του πακέτου ανάκαμψης του μπλοκ από την πανδημία ύψους 732 δισ. ευρώ σε δύο χρόνια.

«Το αδύναμο τρίγωνο»

Η Πράσινη Συμφωνία, αν και είναι κεντρική προτεραιότητα για την ΕΕ εδώ και τέσσερα χρόνια, ωστόσο δεν έχει βρει χρηματοδότηση.

Η Ευρώπη  καλείται να βρει μια λύση για την Ουκρανία, η οποία αναζητά οικονομική και στρατιωτική στήριξη στη Δύση. Η κυβέρνηση Μπάιντεν δεν μπόρεσε να πάρει από τον Κογκρέσο την έγκριση για  το πακέτο βοήθειας. Την ίδια ώρα ο πολιτικός τους αντίπαλος Ντόναλντ Τραμπ  θέτει για άλλη μια φορά σε κίνδυνο την εγγύηση ασφαλείας των ΗΠΑ. Ως εκ τούτου το βάρος πέφτει στην Ευρώπη που θα πρέπει να ενισχύσει την άμυνά της.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκτιμά ότι μέχρι το 2030, η Ευρώπη θα χρειάζεται περισσότερα από 1,5 τρισ. ευρώ κάθε χρόνο μόνο και μόνο για να καθαρίσει τις εκπομπές ορυκτών καυσίμων από τα ενεργειακά και μεταφορικά της συστήματα.

Ακόμη και η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης, η Γερμανία, αναζητά νέες πηγές εσόδων για να καλύψει τις τρύπες του προϋπολογισμού.

«Η Ευρώπη είναι έτοιμη να αντιμετωπίσει ένα είδος αδύνατου τριγώνου» εξηγεί η Σιμόν Ταγκλιαπέτρα, ανώτερη συνεργάτης της δεξαμενής σκέψης Bruegel στις Βρυξέλλες που ειδικεύεται στην ενεργειακή και κλιματική πολιτική. «Από τη μία πλευρά, θέλουμε να επιταχύνουμε την πράσινη μετάβαση και να είμαστε ανταγωνιστικοί ενώ το κάνουμε αυτό, από την άλλη πλευρά, θέλουμε να αυξήσουμε τις αμυντικές δαπάνες. Και από την άλλη πλευρά, θέλουμε να είμαστε δημοσιονομικά συντηρητικοί».

Οι δαπάνες για την άμυνα

Στο πλαίσιο αυτό οι Ευρωπαίοι ηγέτες σκέφτονται το ποσό που θα μπορούσαν να μεταφέρουν από την Πράσινη Συμφωνία στις δαπάνες για την άμυνα.

«Κατά κάποιον τρόπο η άμυνα και η πράσινη συμφωνία θα είναι ανταγωνιστικά συμφέροντα για το δημόσιο χρήμα» εξηγεί Ευρωπαίος διπλωμάτης που επιθυμεί να διατηρήσει την ανωνυμία του.

Το ταμείο για τις «στρατηγικές τεχνολογίες» το οποίο αρχικά είχε σχεδιαστεί ως μοχλός προώθησης της καινοτομίας στην καθαρή τεχνολογία μειώθηκε από 10 δισ. ευρώ σε μόλις 1,5 δισ. ευρώ, καθώς οι ηγέτες της ΕΕ διέθεσαν τα υπόλοιπα κονδύλια για αμυντικές δαπάνες.

Την περασμένη εβδομάδα, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων δήλωσε επίσης στους υπουργούς Οικονομικών ότι θα αυξήσει και θα επιταχύνει τη δανειοδότησή της για αμυντικά έργα. Η πρόεδρος της τράπεζας, Nadia Calviño, επέμεινε ότι οι προτεραιότητες του θεσμού για το κλίμα δεν δεχθούν κάποιο πλήγμα.

Η ΕΕ πιθανότατα θα χρειαστεί να δανειστεί χρήματα για την άμυνα επειδή «είναι τόσο έντονη» σημειώνει η διπλωματική πηγή. Αλλά για τις δαπάνες για το κλίμα, «ελπίζουμε ότι εκεί μπορούμε να βρούμε χρήματα από την αγορά και δεν θα χρειαστεί να αντλήσουμε κεφάλαια από το δημόσιο ταμείο»

Ωστόσο επικεφαλής του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας Fatih Birol έφτασε στις Βρυξέλλες την Τρίτη πάγωσε τις προσδοκίες. «Δεν μπορούμε να αφήσουμε τα πάντα στις αγορές» τόνισε στην  ομιλία του στο Κολέγιο της Ευρώπης.

Τόσο ο Λέτα όσο και ο Μάριο Ντράγκι, ο  πρώην πρωθυπουργός της Ιταλίας, ο οποίος επίσης επεξεργάζεται έκθεση για την ανταγωνιστικότητα της ΕΕ για τις Βρυξέλλες, προέβησαν σε παρόμοιες δηλώσεις αυτή την εβδομάδα.

Την Πέμπτη, ο Λέτα θα παρουσιάσει στους ηγέτες τα πορίσματά του από  την πολύμηνη έρευνα για την αναζωογόνηση της ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας και παραγωγικότητας. Στην έκθεσή του, ο Λέτα υποστηρίζει την ανάγκη για μια βιομηχανική πολιτική σε επίπεδο ΕΕ που θα σταματήσει τις ευρωπαϊκές εταιρείες να μετακινούνται στο εξωτερικό για να κυνηγήσουν τον πακτωλό κεφαλαίων που προσφέρουν οι ΗΠΑ ως κίνητρο για την πράσινη μετάβαση.

«Μας λείπει μια στρατηγική για το πώς θα συμβαδίσουμε σε έναν ολοένα και πιο σκληρό αγώνα για την ηγεσία στις νέες τεχνολογίες» τόνισε ο Ντράγκι στην ομιλία του στις Βρυξέλλες την Τρίτη.

Ο καβγάς για την πρώτη θέση στον Τιτανικό

Εν μέσω τεταμένων δημόσιων οικονομικών και της απροθυμίας για την έκδοση κοινού χρέους ή για ένα νέο ταμείο ανάκαμψης όπως δημιουργήθηκε για την πανδημία, ο Λέτα υποστήριξε ότι μόνο ένας πυλώνας ιδιωτικών κεφαλαίων θα μπορούσε να πείσει τις πιο λιτές χώρες του μπλοκ να στηρίξουν τα κονδύλια σε επίπεδο ΕΕ.

Το Παρίσι και άλλες πρωτεύουσες της ΕΕ πιέζουν για την αναβίωση της λεγόμενης Ένωσης Κεφαλαιαγορών, ένα σχέδιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που ισχύει εδώ και μια δεκαετία και προβλέπει τη χρήση των αποταμιεύσεων των Ευρωπαίων για την ενίσχυση των ιδιωτικών επενδύσεων σε όλο το μπλοκ. Η ιδέα έχει δυσκολευτεί να κερδίσει την αποδοχή, αλλά επανέρχεται συνεχώς.

«Θα κάνουμε τη συζήτηση για να έχουμε περισσότερες δημόσιες επενδύσεις, αλλά η ιδέα είναι επίσης να περπατάμε σε δύο πόδια» εξηγεί Γάλλος αξιωματούχος, σημειώνοντας ότι η ιδιωτική χρηματοδότηση θα πρέπει να αποτελεί όλο και περισσότερο τη δευτερεύουσα πηγή χρηματοδότησης για τα πράσινα σχέδια της ΕΕ.

Ωστόσο, μικρότερες χώρες με σημαντικές χρηματοπιστωτικές αγορές, όπως οι Κάτω Χώρες, το Λουξεμβούργο και η Ιρλανδία, ανησυχούν ότι το σχέδιο θα σήμαινε κυριαρχία του Παρισιού και του Βερολίνου, σύμφωνα με δύο άλλους Ευρωπαίους διπλωμάτες.

Η συνάντηση της Πέμπτης είναι μόνο ένα πρώτο βήμα σε μια μεγαλύτερη συζήτηση σχετικά με τον τρόπο χρηματοδότησης των προκλήσεων που περιμένουν το μπλοκ, παραδέχθηκαν ανώτεροι διπλωμάτες και αξιωματούχοι της ΕΕ.

«Μοιάζει λίγο με τον Τιτανικό» περιγράφει γλαφυρά ανώτερος διπλωμάτης της ΕΕ. «Το πλοίο βυθίζεται και εμείς τσακωνόμαστε για το ποιος θα μπει στην πρώτη θέση και ποιος στη δεύτερη. Ίσως θα έπρεπε να αποφύγουμε το πλοίο να βυθιστεί εντελώς».