Το θέμα δεν είναι μόνο η ανάπτυξη

Μεγάλη συζήτηση έγινε για πρόσφατο ρεπορτάζ της όντως έγκριτης εφημερίδας Financial Times για την κατάσταση της ελληνικής οικονομίας.

Θυμίζω ότι το βασικό πόρισμα της συγκεκριμένης ανάλυσης ήταν ότι η ελληνική οικονομία χαρακτηρίζεται από μια εκρηκτική αντίφαση.

Από τη μια, με βάση τους οικονομικούς δείκτες η ελληνική οικονομία φαίνεται να τα πηγαίνει πολύ καλά.

Έχει υψηλότερο ρυθμό ανάπτυξης σε σχέση με αρκετές άλλες ευρωπαϊκές χώρες και έχει μειωθεί σημαντικά το χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ, αν και ως απόλυτο μέγεθος παραμένει σε πολύ υψηλά επίπεδα.

Οι διεθνείς οίκοι αξιολόγησης αναβαθμίζουν την πιστοληπτική της ικανότητα, εκτιμώντας ότι η χώρα δείχνει να έχει πολιτική σταθερότητα, εφαρμόζει μεταρρυθμίσεις που θα δώσουν ώθηση στην ανάπτυξη, ενώ και οι προοπτικές για τον τουρισμό είναι πολύ καλές.

Από την άλλη, η Ελλάδα είναι μια φτωχή χώρα για τα ευρωπαϊκά δεδομένα.

Με βάση έναν κρίσιμο δείκτη που δείχνει τον πλούτο μιας χώρας, δηλαδή το κατά κεφαλήν ΑΕΠ, με όρους ισοτιμιών συναλλαγματικής δύναμης, η χώρα μας είναι η δεύτερη φτωχότερη στην Ευρώπη μετά τη Βουλγαρία και η φτωχότερη της Ευρωζώνης.

Και το πρόβλημα δεν είναι μόνο αυτή καθαυτή η επίδοση.

Μέχρι το 2009, η Ελλάδα είχε κατά κεφαλήν ΑΕΠ παρόμοιο με τον μέσο όρο της ΕΕ. Έκτοτε, δέκα χώρες είδαν το βιοτικό τους επίπεδο να ξεπερνάει αυτό της χώρας μας.

Και με βάση το γεγονός ότι η απόσταση από τη Βουλγαρία μειώνεται με ταχείς ρυθμούς, είναι πιθανό, σύμφωνα με το ρεπορτάζ των Financial Times κάποια στιγμή η χώρα μας να είναι η φτωχότερη στην Ευρώπη.

Προφανώς για όλα αυτά υπάρχει μια εξήγηση.

Και όπως επισημαίνει το συγκεκριμένο ρεπορτάζ αυτή πρέπει να αναζητηθεί στις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης της προηγούμενης δεκαετίας και των μνημονίων.

Η ελληνική οικονομία τότε συρρικνώθηκε σχεδόν κατά 30%, οι επενδύσεις μειώθηκαν κατακόρυφα κατά 65%, τόσο η δημόσια όσο και η ιδιωτική δαπάνη κατέγραψαν σημαντική μείωση.

Ακόμη και σήμερα οι επιπτώσεις εκείνη της περιόδου είναι εμφανείς.

Η ελληνική οικονομία είναι ακόμη σήμερα 19% μικρότερη σε σχέση με το 2007, την ώρα που η οικονομία της ΕΕ συνολικά είναι 17% μεγαλύτερη.

Οι πραγματικοί μισθοί, ένας κρίσιμος δείκτης ευημερίας, ήταν στο τέλος του 2022 30% μικρότεροι σε σχέση με το 2007.

Ακόμη και δείκτες όπως οι γεννήσεις υποχωρούν.

Όλα αυτά διαμορφώνουν όρους για ένα σενάριο όπου η χώρα από τη μια θα συνεχίσει να έχει σχετικά καλούς ρυθμούς ανάπτυξης, αν και όχι μεγάλους σε απόλυτο αριθμό, και βελτίωση της κατάστασης σε ότι αφορά τα δημοσιονομικά και το χρέος, αλλά την ίδια ώρα δεν θα καλύπτει το πραγματικό χάσμα που τη χωρίζει ως προς το επίπεδο ζωής και την πραγματική ευημερία των πολιτών σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.

Δηλαδή, μια κατάσταση όπου παρά την ανάπτυξη, οι πολίτες θα γίνονται πιο φτωχοί και θα αυξάνονται οι ανισότητες.

Θα γίνεται μια χώρα που θα αρπάζεται, σαν να είναι σωσίβιο, από «σίγουρους» κλάδους όπως ο τουρισμός, θα αντιμετωπίζει τα ευρωπαϊκά κονδύλια ως μάννα εξ ουρανού και θα βλέπει τα καλύτερα μυαλά της να μεταναστεύουν.

Είναι σαφές ότι η χώρα δεν χρειάζεται απλώς ανάπτυξη. Δεν χρειάζεται μόνο καλούς οικονομικούς δείκτες. Από αυτούς που μπορεί να ευημερούν και οι άνθρωποι να δυστυχούν.

Η χώρα χρειάζεται μια συνολική όχι απλώς οικονομική, αλλά και τεχνολογική και επιστημονική και πολιτιστική επανεκκίνηση.

Με στόχο ένα νέο οικονομικό υπόδειγμα που να μη στηρίζεται στις παραδοσιακές ατμομηχανές και να επενδύει στην τεχνολογία και την υψηλή προστιθέμενη αξία. Και με αφετηρία έναν νέο κοινωνικό συμβόλαιο με τις δυνάμεις της εργασίας, της γνώσης και της επιχειρηματικότητας.

Και αυτή κανονικά θα έπρεπε να είναι η συζήτηση που θα έπρεπε να κάνουμε σήμερα.

Να την κάνουμε στη Βουλή, αλλά και στα κόμματα, στα Πανεπιστήμια αλλά και στις επιχειρήσεις.

Μια συζήτηση πολύ πιο σημαντική από τις προεκλογικές κορώνες, τη χωρίς περιεχόμενο «εικόνα», τους χωρίς αντικείμενο τακτικισμούς.

Μια συζήτηση που θα μπορούσε να κινητοποιήσει διανοητικές δυνάμεις αλλά και να δώσει στην κοινωνία την ελπίδα ότι μπορούν να γίνουν βήματα προς τα εμπρός, βήματα για την έξοδο από τη σημερινή καθοδική πορεία.