Τόνι Μέρφι: Ανοδική η τάση κατάχρησης των ευρωπαϊκών κονδυλίων

Υπάρχουν κίνδυνοι στη χρήση των κονδυλίων του Ταμείου Ανάκαμψης λόγω της έλλειψης ενός καθιερωμένου μηχανισμού ελέγχου, όπως αυτού που εφαρμόζεται στις παραδοσιακές δαπάνες του προϋπολογισμού της ΕΕ, προειδοποιεί στη συνέντευξή του στα «ΝΕΑ» ο Τόνι Μέρφι, πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου (ECA). Ο Ευρωπαίος αξιωματούχος τονίζει ότι ο κίνδυνος μπορεί να αυξηθεί τα επόμενα χρόνια μέχρι τη λήξη του RRF, ενώ επισημαίνει ότι είναι ανοδική η τάση κατάχρησης των ευρωπαϊκών κονδυλίων.

Γιατί καθυστερούν οι επενδύσεις του Ταμείου Ανάκαμψης

Υπήρξαν αναφορές για έρευνες πιθανής απάτης με τη χρήση των κονδυλίων του RRF που πραγματοποιούνται από την EPPO και την OLAF σε υποθέσεις στην Ιταλία, την Ελλάδα, αλλά και σε άλλες χώρες της ΕΕ, γεγονός που υποδηλώνει ότι το RRF δεν προστατεύεται από απάτες. Τι κινδύνους βλέπετε;

Εδώ στο Δικαστήριο το RFF είναι το κύριο θέμα στην ημερήσια διάταξη τον τελευταίο ενάμιση χρόνο, καθώς αξιολογούμε τον τρόπο εφαρμογής του. Είναι μια πρόκληση κυρίως λόγω του μηχανισμού παράδοσης, ο οποίος για εμάς ως ελεγκτές είναι πολύ περίεργος. Είναι ένα μοντέλο χρηματοδότησης που δεν συνδέεται άμεσα με το κόστος με βάση το εάν επιτυγχάνονται ορόσημα ή στόχοι. Επομένως, δεν υπάρχει σχέση μεταξύ των πληρωμών από την Επιτροπή και των δαπανών που επιβαρύνουν τα κράτη-μέλη.

Δεν επισυνάπτονται τα κόστη. Αυτή είναι η μεγάλη διαφορά σε σύγκριση με τις παραδοσιακές δαπάνες του προϋπολογισμού της ΕΕ, για τις οποίες υπάρχει ένα μακροχρόνιο και καθιερωμένο σύστημα ελέγχου. Αντίθετα, για το RFF η Επιτροπή έχει ελάχιστο ή καθόλου έλεγχο από τη στιγμή που τα χρήματα μεταφέρονται στο κράτος-μέλος, όπως όταν η ΕΕ παρέχει δημοσιονομική στήριξη σε τρίτες χώρες.

Με άλλα λόγια, εάν επιτευχθεί ένα ορόσημο ή στόχος, αυτός είναι ο πραγματικός έλεγχος που κάνει η Επιτροπή. Και στη συνέχεια το πώς γίνονται οι πραγματικές δαπάνες είναι δευτερεύον. Θεωρούμε λοιπόν ότι υπάρχει κενό διασφάλισης και λογοδοσίας. Ενας άλλος κίνδυνος είναι ότι τα ορόσημα και οι στόχοι είναι αρκετά ασαφείς και υπόκεινται σε ερμηνεία. Είναι δύσκολο να καταλήξουμε σε μια κοινή αντίληψη για το τι έπρεπε πραγματικά να γίνει από το κράτος-μέλος.

Ενα τρίτο θέμα είναι ότι όλο το σχέδιο βασίστηκε σε εκτιμώμενο κόστος και μετά έχουμε δόσεις που έχουν υπολογιστεί με βάση διάφορα διαφορετικά κριτήρια και δεν συνδέονται με κανένα τρόπο με το κόστος. Επομένως, το ποσό των δόσεων δεν συνδέεται με το τι πρέπει να επιτευχθεί για τη συγκεκριμένη δόση.

Ένα μεγάλο χρηματικό ποσό απομένει να διανεμηθεί μέχρι το 2026. Ανησυχείτε ότι μπορεί να αυξηθεί η απάτη ή η κακοδιαχείριση κονδυλίων καθώς τα κράτη-μέλη ενδέχεται να προσπαθήσουν να απορροφήσουν όσο το δυνατόν περισσότερα κεφάλαια σε περιορισμένο χρονικό διάστημα;

Οι μεγάλοι κίνδυνοι απομένουν να προκύψουν, γιατί πολλές από τις επενδύσεις απομένουν να πραγματοποιηθούν. Μόνο 40% περίπου των κεφαλαίων έχουν πραγματικά αναληφθεί μέχρι σήμερα. Τρία κράτη-μέλη έχουν λάβει μόνο προχρηματοδότηση και άλλα τρία που δεν έχουν λάβει τίποτα. Αυτό θα οδηγήσει και πάλι στον κίνδυνο άσκησης πίεσης στα κράτη-μέλη να ξοδέψουν τα χρήματα σε σύντομο χρονικό διάστημα, αντιμετωπίζοντας κάθε είδους προβλήματα, που κυμαίνονται από την επιλογή μη βέλτιστων έργων έως τα λάθη και τις παρατυπίες και μέχρι την απάτη. Έχουμε ήδη σημαντικά προβλήματα στην πολιτική συνοχής που χρηματοδοτεί παρόμοιους τύπους έργων με το RRF, όπου υπάρχει σύστημα ελέγχου. Οι ίδιοι φορείς εφαρμόζουν επίσης το RFF. Επιπλέον, όσον αφορά την πιθανή κακοδιαχείριση, δεν είναι δυνατό να μετρηθεί η απόδοση του RRF επειδή οι δείκτες δεν παρέχουν πλήρη εικόνα. Η ανάλυσή μας έδειξε ότι το μερίδιο των μέτρων που δεν συνδέονται με κανέναν δείκτη διέφερε σημαντικά από χώρα σε χώρα και κυμαινόταν από 21% για την Ελλάδα έως 60% για τη Ρουμανία.

Τι μπορεί να γίνει για να διορθωθεί η κατάσταση;

Είναι δύσκολο να γίνουν σημαντικές αλλαγές εντός του χρονικού πλαισίου που απομένει, μια αλλαγή του κανονισμού τώρα θα ήταν αδύνατη. Ακολουθώντας αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, τα κράτη-μέλη πρέπει τώρα να αποκαλύψουν τους 100 κορυφαίους παραλήπτες σε κάθε χώρα, επομένως υπήρξαν μικρές τροποποιήσεις στον αρχικό κανονισμό, αλλά όχι από την άποψη ενός κάτι πραγματικά ριζικού, που θα άλλαζε τους κινδύνους που βλέπουμε. Δεν υπήρχε πραγματική όρεξη από την Επιτροπή να εφαρμόσει επιπλέον ελέγχους με βάση τις εκθέσεις μας και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Η Ευρώπη ενδέχεται επίσης να αποφασίσει επιπλέον κοινό δανεισμό για τη χρηματοδότηση μελλοντικών αναγκών, όπως η άμυνα, χρησιμοποιώντας το RRF ως «μοντέλο». Σας απασχολεί μια τέτοια προοπτική;

Όταν γίνονταν οι διαπραγματεύσεις για το RRF, τα επιτόκια ήταν μηδενικά. Τώρα η επιβάρυνση από τα επιτόκια ετησίως στον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό και μόνο είναι περίπου 3,5 δισεκατομμύρια ευρώ. Είναι σημαντικό. Δεύτερον, συνεχίζουμε να θίγουμε το ζήτημα ότι οι αποπληρωμές θα ξεκινήσουν το 2028. Δεν έχουμε ειδική πηγή χρηματοδότησης για να το αποπληρώσουμε. Μια κανονική δημοσιονομική διαχείριση θα σήμαινε ότι, ξέρετε, έχετε κάποια ιδέα για το πώς θα το ξεπληρώσετε. Από πού θα έρθουν τα χρήματα για να το πληρώσουν;

Ποιες τάσεις βλέπετε στην κατάχρηση ευρωπαϊκών χρημάτων;

Η τάση είναι ελαφρώς ανοδική αυτή τη στιγμή. Εχουμε το λεγόμενο ποσοστό σφάλματος στην ετήσια έκθεσή μας, το οποίο αυξήθηκε από 3% το 2020 σε 4,2% το 2023. Ενα μεγάλο μέρος αυτού αφορούσε τη συνοχή, που ήταν στο 6,4%, στην λερευνα ήταν 2,7% και 2,2% στη γεωργία. Η αύξηση οφείλεται σε διάφορους παράγοντες. Οι πληρωμές που εξετάζουμε έγιναν κατά τη διάρκεια της πανδημίας.

Έτσι, οι Αρχές στα κράτη-μέλη δεν μπόρεσαν να πάνε επί τόπου για να κάνουν επιτόπιους ελέγχους. Δεν μιλάμε για απάτες, αλλά για κακές δαπάνες. Στην Ελλάδα το 2020 ελέγξαμε 12 συναλλαγές στον τομέα της συνοχής και 12 στον τομέα της γεωργίας. Βρήκαμε ένα σφάλμα στις δαπάνες που θα μπορούσαμε να ποσοτικοποιήσουμε σε καθένα από αυτά. Σε αντίθεση με τις παραδοσιακές δαπάνες του προϋπολογισμού της ΕΕ, δεν παρέχουμε το εκτιμώμενο επίπεδο σφαλμάτων για το RRF, αλλά θα μπορούσε να είναι τουλάχιστον το ίδιο για το RRF, δεδομένου ότι τα έργα που χρηματοδοτούνται είναι σε μεγάλο βαθμό του ίδιου τύπου με αυτά της συνοχής, αλλά υπάρχει λιγότερος έλεγχος από την Επιτροπή και περισσότερη «αυτοαστυνόμευση» από τα κράτη-μέλη.