Economist: Οι ΗΠΑ προετοιμάζονται για μια νέα εξοπλιστική κούρσα στα πυρηνικά όπλα

Στο αμερικανικό Πεντάγωνο αυτές τις μέρες, όσοι σχεδιάζουν την απευκταία ημέρα του «τέλους του κόσμου», έχουν έναν νέο εφιάλτη: δε φοβούνται πια όπως στο πρόσφατο παρελθόν, για έναν μεγάλο πυρηνικό εχθρό, αλλά για πολλούς ταυτόχρονα, καθώς πολλά κράτη διαθέτουν δυνατότητα για πυρηνικά όπλα.

Στόλτενμπεργκ: Δεν βοηθά η συζήτηση για ευρωπαϊκά πυρηνικά όπλα

Τι θα γινόταν, αναρωτιέται ένας αξιωματούχος, εάν η Ρωσία επιτεθεί σε μια χώρα του ΝΑΤΟ, εξωθώντας τις ΗΠΑ να υπερασπιστούν την Ευρώπη; Εάν η Κίνα αδράξει τον αντιπερισπασμό αυτόν για να εισβάλει στην Ταϊβάν; Και μετά, η Βόρεια Κορέα να αποφασίσει να επιτεθεί στη Νότια Κορέα; Τρεις πόλεμοι, τρεις ομάδες φίλων και συμμάχων κρατών, τρεις απρόβλεπτες πυρηνικές κρίσεις. Θα μπορούσαν οι Ηνωμένες Πολιτείες να τα αντιμετωπίσουν όλα αυτά;

Η αντίστροφη μέτρηση θα μπορούσε να ξεκινήσει το 2026, με τη λήξη του New START, μιας συνθήκης μεταξύ Αμερικής και Ρωσίας που περιορίζει τα δύο μεγαλύτερα πυρηνικά οπλοστάσια του κόσμου

Το ερώτημα θέτει ωμά σε ανάλυσή του ο Εconomist, στο φόντο των τελευταίων δραματικών γεγονότων τόσο στη Μέση Ανατολή με τη δολοφονία του Ισμαήλ Χανίγια στο Ιράν και την πιθανή απάντηση της Τεχεράνης στο Τελ Αβίβ, παράλληλα με τη συνεχιζόμενη σφαγή αμάχων στη Γάζα, όσο και με την τελευταία απρόσμενη εισβολή σε ρωσικά εδάφη του ουκρανικού στρατού…

Η απάντηση φαίνεται να είναι «μάλλον όχι για πολύ ακόμη», εάν κρίνουμε από τις πρόσφατες εντυπωσιακές δηλώσεις ανώτερων Αμερικανών αξιωματούχων, επισημαίνει το έγκυρο βρετανικό περιοδικό. Πράγματι, η κυβέρνηση του προέδρου Τζο Μπάιντεν έχει αρχίσει να προετοιμάζεται για αυτό που μέχρι πρόσφατα φαινόταν αδιανόητο: την επέκταση των αναπτυσσόμενων πυρηνικών δυνάμεων της Αμερικής, μετά από δεκαετίες βαθιών περικοπών.

Η αντίστροφη μέτρηση για τα πυρηνικά όπλα στις ΗΠΑ, θα μπορούσε να ξεκινήσει το 2026, με τη λήξη του New START, μιας συνθήκης μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας που περιορίζει τα δύο μεγαλύτερα πυρηνικά οπλοστάσια του κόσμου. «Εάν ο πρόεδρος αποφασίσει, με τη λήξη του New START τον Φεβρουάριο του 2026, ότι πρέπει να αυξήσουμε το μέγεθος των πυρηνικών μας όπλων, θέλουμε να είμαστε σε θέση να το πράξουμε σχετικά γρήγορα», δηλώνει ένας ανώτερος Αμερικανός αξιωματούχος άμυνας. Το πόσο μακριά και πόσο γρήγορα θα δρομολογούνταν μια τέτοια ανάπτυξη μπορεί να εξαρτάται εν μέρει από το αν ο επόμενος πρόεδρος θα είναι η Καμάλα Χάρις, η οποία μπορεί να αποπειραθεί να συνεχίσει τις προσπάθειες των Δημοκρατικών να περιορίσουν τα πυρηνικά ή αν θα επιστρέψει στην προεδρική εξουσία ο Ντόναλντ Τραμπ, που ήταν «γεράκι» των πυρηνικών όπλων στην πρώτη του θητεία.

Νέα εποχή για τα πυρηνικά όπλα

Πηγές της κυβέρνησης Μπάιντεν με προσεκτικό τρόπο διατυπώνουν τη θέση ότι το τρέχον οπλοστάσιο ανταποκρίνεται στις τρέχουσες απειλές, ότι εξακολουθούν να ελπίζουν σε συμφωνίες για τον περιορισμό των πυρηνικών όπλων και ότι δεν έχει ληφθεί απόφαση για ανάπτυξη περισσότερων πυρηνικών όπλων. Αλλά με προσεκτικό τρόπο τον Ιούνιο, και πιο ωμά αυτόν τον μήνα, οι Αμερικανοί αξιωματούχοι προειδοποιούν για αυξανόμενους πυρηνικούς κινδύνους.

«Τώρα βρισκόμαστε σε τίποτα λιγότερο από μια νέα πυρηνική εποχή», δήλωσε ο Vipin Narang, ανώτερος αξιωματούχος του Πενταγώνου, σε ομιλία του την 1η Αυγούστου. Επεσήμανε το «άνευ προηγουμένου μείγμα πολλαπλών αναθεωρητών πυρηνικών αμφισβητιών που δεν ενδιαφέρονται για τον έλεγχο των όπλων ή τις προσπάθειες μείωσης του κινδύνου, εκσυγχρονίζοντας και επεκτείνοντας γρήγορα τα πυρηνικά τους οπλοστάσια». Οι ενέργειές τους, πρόσθεσε, «μας ανάγκασαν να στραφούμε σε μια πιο ανταγωνιστική προσέγγιση».

Σύμφωνα με διαδοχικές συνθήκες ελέγχου των όπλων, το παγκόσμιο απόθεμα πυρηνικών μειώθηκε από το ανώτατο όριο των 70.000 κεφαλών το 1986, σε περίπου 12.000 σήμερα.

Το 2009, ο Μπαράκ Ομπάμα μίλησε για την αναζήτηση «ενός κόσμου χωρίς πυρηνικά όπλα». Μόλις τον Οκτώβριο του 2022, με τον πόλεμο στην Ουκρανία να μαίνεται ήδη, η αναθεώρηση της πυρηνικής στάσης (NPR) της κυβέρνησης Μπάιντεν εξακολουθούσε να είναι προσκολλημένη στην ιδέα της «μείωσης του ρόλου των πυρηνικών όπλων στη στρατηγική των ΗΠΑ».

Τώρα ο κ. Narang λέει ότι η 25ετία της «πυρηνικής διακοπής» έχει τελειώσει. Η Ρωσία έχει επανειλημμένα απειλήσει να χρησιμοποιήσει πυρηνικά όπλα στην Ουκρανία. Οι ΗΠΑ δηλώνουν ότι η Ρωσία σχεδιάζει επίσης να αναπτύξει πυρηνικά όπλα σε τροχιά, σχεδιασμένα να καταστρέφουν δορυφόρους, κατά παράβαση της Συνθήκης για το Διάστημα του 1967. Το οπλοστάσιο της Κίνας, εν τω μεταξύ, επεκτείνεται με ταχείς ρυθμούς.

Το Πεντάγωνο εκτιμά ότι θα μπορούσε να αυξηθεί από μερικές εκατοντάδες κεφαλές στο τέλος της δεκαετίας σε περισσότερες από 1.000 έως το 2030 και ίσως σε 1.500 έως το 2035.

Η Βόρεια Κορέα έχει εντείνει τις δοκιμές διηπειρωτικών βαλλιστικών πυραύλων (ICBM) για τα πυρηνικά της. Τον Ιούνιο υπέγραψε μια συνθήκη αμοιβαίας άμυνας με τη Ρωσία. Η Βόρεια Κορέα προμήθευσε τη Ρωσία με βλήματα πυροβολικού. Τι δίνει η Ρωσία σε αντάλλαγμα; Η Ουάσιγκτον φοβάται ότι θα μπορούσε να είναι τεχνολογία πυραύλων και άλλων όπλων.

Παρόμοιες ανησυχίες ισχύουν για το Ιράν, που χαρακτηρίζεται ως κράτος στο πυρηνικό «κατώφλι», το οποίο έχει προμηθεύσει τη Ρωσία με drones και πυραύλους.

Η Ρωσία ανέστειλε βασικά μέρη του New START, αν και οι δύο πλευρές λένε ότι εξακολουθούν να τηρούν τα όριά του για «στρατηγικά» (δηλαδή, μεγάλου βεληνεκούς) όπλα: 1.550 αναπτυγμένες κεφαλές και 700 πυραύλους και βαριά βομβαρδιστικά. Η Ρωσία δεν φαίνεται να ενδιαφέρεται για την επανέναρξη των συνομιλιών για τον έλεγχο των εξοπλισμών. Η Κίνα θέλει κάτι πιο κοντά στην ισοτιμία με τα μεγάλα πυρηνικά κράτη, και οι νευρικοί σύμμαχοι των ΗΠΑ θέλουν περισσότερη πυρηνική αποτροπή, όχι λιγότερη.

Η προετοιμασία για έναν απελευθερωμένο καθεστώς στα πυρηνικά όπλα, λέει ο κ. Narang, μπορεί ακόμη «να βοηθήσει στην παροχή κινήτρων στους αντιπάλους μας να συμμετάσχουν σε στρατηγικές συζητήσεις για τον έλεγχο των όπλων». Εάν όχι, η Αμερική είναι «έτοιμη να κάνει ό,τι είναι απαραίτητο» για να αποτρέψει τους αντιπάλους και να καθησυχάσει τους συμμάχους της.

Ο Τζέιμς Άκτον του Ιδρύματος Κάρνεγκι για τη Διεθνή Ειρήνη, μιας δεξαμενής σκέψης στην Ουάσιγκτον, λέει ότι τέτοιες συζητήσεις δείχνουν «το αυξανόμενο αναπόφευκτο μιας νέας κούρσας εξοπλισμών». Είναι επίσης απόδειξη ότι, όπως το θέτει, το Πεντάγωνο και η Στρατηγική Διοίκηση, η οποία θα επέβλεπε κάθε πυρηνικό πόλεμο, «είναι όλο και περισσότερο πεπεισμένοι ότι χρειάζονται περισσότερα πυρηνικά» και κερδίζουν την ιδιότυπη αυτή «γραφειοκρατική» μάχη.

Η μοίρα του συστήματος πυρηνικά οπλισμένων πυραύλων cruise (SLCM-N) υπογραμμίζει τη νέα νοοτροπία. Το σύστημα προτάθηκε το 2018 από την κυβέρνηση του Ντόναλντ Τραμπ για την παροχή πυρηνικών όπλων «χαμηλής απόδοσης» ή «τακτικής», που θα εκτοξεύονται από πλοία ή υποβρύχια σε πιθανές περιφερειακές συγκρούσεις (σε αντίθεση με τη χρήση στρατηγικών σε έναν ολοκληρωτικό πυρηνικό πόλεμο).

Η κυβέρνηση Μπάιντεν προσπάθησε να ακυρώσει το SLCM-N, υποστηρίζοντας ότι θα «εκτρέψει τους πόρους» από ένα ήδη φιλόδοξο πρόγραμμα εκσυγχρονισμού και των τριών σκελών της αμερικανικής «τριάδας» των πυρηνικών όπλων που εκτοξεύονται από ξηρά, θάλασσα και αέρα.

Η αναβάθμιση περιλαμβάνει νέα ICBM (πύραυλοι Sentinel που αντικαθιστούν τα Minuteman III), νέα υποβρύχια βαλλιστικών πυραύλων (σκάφη κλάσης Columbia που διαδέχονται αυτά της κλάσης Οχάιο) και νέα βομβαρδιστικά (τζετ Β-21 που αντικαθιστούν τα Β-2 και Β-52) καθώς και νέα πυρηνικά συστήματα διοίκησης και ελέγχου.

Το Κογκρέσο, ωστόσο, έχει διατηρήσει το SLCM-N. Τώρα ο κ. Narang εξυμνεί τις αρετές του. Η χρήση τακτικών πυρηνικών όπλων σε μια περιφερειακή κρίση, υποστήριξε, θα ελευθερώσει τα στρατηγικά να χτυπήσουν τον αυξανόμενο αριθμό στρατηγικών στόχων (π.χ. τα μεγάλα νέα πεδία σιλό ICBM της Κίνας που, όπως εκτιμούν οι αξιωματούχοι, ήδη καταπονούν την ικανότητα της πυρηνικής δύναμης της Αμερικής). Όπως είπε ο κ. Narang, το SLCM-N θα μείωνε επίσης τον «κίνδυνο λανθασμένου υπολογισμού», δηλαδή ότι ένας εχθρός θα μπορούσε να μπερδέψει μια περιορισμένη πυρηνική ανταλλαγή με μια συνολική πυρηνική επίθεση.

Για να συμμορφωθούν με το New START, οι ΗΠΑ απενεργοποίησαν ορισμένους εκτοξευτήρες σε υποβρύχια, εκτόξευσαν πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς με μεμονωμένες και όχι πολλαπλές κεφαλές και μετέτρεψαν ορισμένα πυρηνικά βομβαρδιστικά για συμβατική χρήση. Οι ΗΠΑ μπορούν ακόμα να αντιστρέψουν τη διαδικασία «ανεβάζοντας» μερικές ή όλες τις 1.900 κεφαλές που βρίσκονται στο απόθεμα, αν και αυτό μπορεί να πάρει χρόνο. Οι αξιωματούχοι δεν θα πουν πόσο καιρό.

Πόσα πυρηνικά όπλα είναι… αρκετά;

Πόσα πυρηνικά είναι αρκετά όμως; Το αμερικανικό δόγμα του «περιορισμού της ζημίας» -χρησιμοποιώντας πυρηνικά όπλα για την καταστροφή των όπλων του εχθρού- σημαίνει απαραίτητα ότι όσο μεγαλύτερο είναι το οπλοστάσιο ενός εχθρού τόσο μεγαλύτερο πρέπει να είναι και αυτό της Αμερικής. Ο κ. Narang επιμένει ότι η Αμερική δεν χρειάζεται να γίνει σύγκριση των αμερικανικών πυρηνικών κεφαλών με τις αντίστοιχες ποσότητες των εχθρών της.

Αξιωματούχοι προσθέτουν ότι πολλά εξαρτώνται από εσωτερικούς υπολογισμούς σχετικά με την πιθανότητα καταστροφής ενός συγκεκριμένου στόχου, εάν τα πυρηνικά υποβρύχια μπορούν να καταστραφούν με συμβατικά μέσα, πόσα όπλα είναι πιθανό να επιβιώσουν από το πρώτο χτύπημα ενός εχθρού και ούτω καθεξής.

Ο Φράνκλιν Μίλερ, πρώην αξιωματούχος του Πενταγώνου, έχει προτείνει να διπλασιαστεί περίπου η τρέχουσα δύναμη σε 3.000-3.500 αναπτυγμένες κεφαλές.

Οι κριτικοί αποδοκιμάζουν τέτοιους υπολογισμούς όπως την τρέλα του σύγχρονου Dr Strangeloves. Υποστηρίζουν επίσης ότι, στον πόλεμο για την Ταϊβάν, ας πούμε, η Κίνα είναι απίθανο να κάνει διάκριση μεταξύ τακτικών και στρατηγικών επιθέσεων στις δυνάμεις της. Κάποιοι θέλουν ένα «ελάχιστο» αποτρεπτικό μέσο: αρκεί να καταστρέψουν τις κύριες πόλεις του εχθρού μετά από μια αιφνιδιαστική επίθεση.

«Αυτό για το οποίο είναι καλά τα πυρηνικά όπλα είναι η καταστροφή χωρών που χρησιμοποιούν πυρηνικά όπλα εναντίον σας», λέει ο Jeffrey Lewis, από το Middlebury Institute of International Studies, ένα αμερικανικό μεταπτυχιακό σχολείο. Όσον αφορά την αντιμετώπιση τέτοιων όπως η Ρωσία, λέει, το συνολικό απόθεμα των 5.000 και πλέον κεφαλών της Αμερικής δεν προσφέρει πολύ μεγαλύτερη αποτρεπτική ικανότητα από τις 300 κεφαλές της Γαλλίας.

Ωστόσο, η Κίνα, ο πιο επιφανής υποστηρικτής της ελάχιστης αποτροπής, έχει πλέον υιοθετήσει τη λογική ότι περισσότερα πυρηνικά είναι καλύτερα. Τι γίνεται λοιπόν με τον αντίπαλο της Κίνας, την Ινδία; Αλλά και με τον αντίπαλο της Ινδίας, το Πακιστάν; Καθώς πλησιάζει μια νέα κούρσα πυρηνικών εξοπλισμών, θα μπορούσε να είναι πιο περίπλοκη από τον τρομακτικό σοβιετικό-αμερικανικό ανταγωνισμό του ψυχρού πολέμου, καταλήγει ο Economist.