Κίνα: Τι δεν αφήνει τον Σι να κοιμηθεί τις νύχτες

Εν μέσω του εορτασμού της 75ης επετείου την 1η Οκτωβρίου από την ίδρυση της Κομμουνιστικής Κίνας με μεγαλοπρεπείς εκδηλώσεις απ’ άκρη σ’ άκρη στη χώρα, τα κρατικά μέσα ενημέρωσης απέφυγαν να αναφέρουν ένα άλλο ορόσημο. Όταν κατέρρευσε η ΕΣΣΔ το 1991 μετρούσε 74 χρόνια ζωής. Το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα έχει πλέον ξεπεράσει τον «μεγάλο αδερφό», όπως αποκαλούσε κάποτε τη Σοβιετική Ένωση.

Τώρα, στις ομιλίες του, ο ηγέτης της Κίνας ανησυχεί για το πώς η επαγρύπνηση των αξιωματούχων έχει αποδυναμωθεί μετά από χρόνια ευημερίας, αυξάνοντας τους κινδύνους της σοβιετικού τύπου σήψης, γράφει ο Economist. Ακόμη και μετά από δώδεκα χρόνια στην εξουσία, κατά τη διάρκεια των οποίων διεξήγαγε εκκαθαρίσεις πιθανών αντιπάλων από τα ανώτερα κλιμάκια του κόμματος και διεξήγαγε αδυσώπητες ιδεολογικές εκστρατείες για να εξασφαλίσει την απόλυτη πίστη των σχεδόν 100 εκατομμυρίων μελών του, ο Σι φαίνεται κάθε άλλο παρά ικανοποιημένος.

75 χρόνια από την ίδρυση της Λαϊκής Κίνας

Τα τελευταία χρόνια ήταν δύσκολα. Το 2022 της πολιτικής «μηδενικής Covid» ήταν καθοριστικό. Ολα «πάγωσαν». Έκτοτε, υπήρξε μια αναιμική οικονομική ανάκαμψη, η οποία εξανάγκασε το Πεκίνο να ανακοινώσει ένα πακέτο κινήτρων την προηγούμενη εβδομάδα, σε μια απέλπιδα προσπάθεια να δώσει ώθηση στην ανάπτυξη που φυλλορροεί.

«Οχι στον μηδενισμό»

Στα τέλη του 2021, γύρω στην 30ή επέτειο της σοβιετικής κατάρρευσης, στελέχη του κόμματος άρχισαν να συγκαλούν εσωτερικές συνεδριάσεις σε όλη τη χώρα για να μεταδώσουν ένα ντοκιμαντέρ με πέντε μέρη σχετικά με αυτό.

Η σειρά τάχθηκε ενάντια στον «ιστορικό μηδενισμό», μιλώντας για κριτική στον σταλινισμό και στον μαοϊσμό. Κατηγόρησε τον Σοβιετικό ηγέτη, Νικήτα Χρουστσόφ, ότι εγκαινίασε αυτή την τάση με τον «μυστικό λόγο» του το 1956 που κατήγγειλε τον Στάλιν. Αυτό «άναψε τη φωτιά του μηδενισμού», έλεγε ο αφηγητής στο ντοκιμαντέρ. Από τότε, υπονοούσε το ντοκιμαντέρ, το σοβιετικό κόμμα ζούσε με δανεικό χρόνο. Οι προβολές συνεχίστηκαν για εβδομάδες σε κυβερνητικά γραφεία, κρατικές εταιρείες και σε πανεπιστημιουπόλεις.

Μιλώντας στο πενταετές συνέδριο του ΚΚΚ τον Οκτώβριο του 2022, ο Σι Ζινπίνγκ δεν έκρυψε την αγωνία που εξακολουθεί να προκαλεί η σοβιετική κατάρρευση στην ελίτ της Κίνας: «Πρέπει να παραμένουμε πάντα σε εγρήγορση και αποφασισμένοι να αντιμετωπίσουμε τις ιδιαίτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει ένα μεγάλο κόμμα σαν το δικό μας, ώστε να διατηρήσουμε την υποστήριξη του λαού και να εδραιώσουμε τη θέση μας ως μακροπρόθεσμο κυβερνητικό κόμμα», είπε χαρακτηριστικά.

Η φράση «ιδιαίτερες προκλήσεις ενός μεγάλου κόμματος» έχει γίνει έκτοτε μοτίβο της κομματικής προπαγάνδας, και, όπως εκτιμά ο συντάκτης του Economist, σε μεγάλο βαθμό αναφέρεται στην εμπειρία του σοβιετικού κόμματος.

Από το συνέδριο του κόμματος έχουν εκδοθεί πολλά βιβλία με αυτήν τη διατύπωση στο εξώφυλλο. Οι ακαδημαϊκοί έχουν δημοσιεύσει εργασίες για το θέμα. Τον Ιούλιο η κρατική τηλεόραση μετέδωσε ένα ντοκιμαντέρ με δύο μέρη, με θέμα την  αποφυγή της κατάρρευσης, με το πρώτο μέρος να αναφέρεται στις «ειδικές προκλήσεις».

Επίσης, ο ίδιος ο κινέζος ηγέτης συνέχισε να χρησιμοποιεί τον όρο. Ηταν, άλλωστε, το θέμα μιας απόρρητης ομιλίας που έδωσε τον Ιανουάριο του 2023 στην Κεντρική Επιτροπή του κόμματος. Μέρος του δημοσιεύτηκε τον προηγούμενο Μάρτιο. Μεταξύ άλλων προειδοποιούσε: «Καθώς το κόμμα μεγαλώνει, κάποιοι μπορεί να σχηματίσουν μικρές κλίκες ή φατρίες ή να εμπλακούν σε συμπεριφορές που υπονομεύουν την ενότητα του κόμματος και τη μαχητική δύναμή του».

«Ένα φρούριο παραβιάζεται πιο εύκολα από μέσα. Οι μόνοι που μπορούν να μας νικήσουν είμαστε εμείς οι ίδιοι». Οι περισσότεροι αναλυτές συμφωνούν, γράφει ο Economist, ότι δεν υπάρχουν εμφανείς διασπάσεις στο κόμμα σήμερα, αλλά η πιθανή επανεμφάνισή τους σαφώς τον ανησυχεί.

Τον προηγούμενο Αύγουστο ο Σι αναφέρθηκε ξανά στη σοβιετική ιστορία. Αφορμή ήταν η 120η επέτειος από τη γέννηση του Ντενγκ Ζιαοπίνγκ, ο οποίος εισήγαγε την πολιτική «μεταρρυθμίσεων και ανοίγματος» της Κίνας στα τέλη της δεκαετίας του 1970.

Επαίνεσε τον Ντενγκ για την «αποφασιστική αντίθεσή του στην αναταραχή» στην Κίνα το 1989 «στο πλαίσιο της διάλυσης της Σοβιετικής Ένωσης και των δραματικών αλλαγών στην Ανατολική Ευρώπη» και ανέφερε τη διατύπωση του προκατόχου του: «Κανείς δεν μπορεί να μας συντρίψει».

Στο τεράστιο σύνολο της λογοτεχνίας που έχει παραγάγει η Κίνα από τη δεκαετία του 1990 για τη σοβιετική κατάρρευση, σημειώθηκε μια αλλαγή υπό τον Σι. Οι υποστηρικτές του Ντενγκ χρησιμοποίησαν το τέλος της Σοβιετικής Ένωσης για να απωθήσουν όσους μέσα στο κόμμα έβλεπαν τις οικονομικές του μεταρρυθμίσεις ως προδοσία του μαρξισμού. Παρόμοιος δογματισμός, υποστήριξαν, είχε καταστρέψει τη σοβιετική οικονομία, τροφοδοτώντας τη δημόσια δυσαρέσκεια που επιτάχυνε την πτώση της χώρας. Ουσιαστικά, αυτό ήταν το μήνυμα της «νότιας περιοδείας» του Ντενγκ στις αρχές του 1992 που επανέφερε το μεταρρυθμιστικό του πρόγραμμα.

Ο Σι εμφανίζεται πιο αποφασιστικός όσον αφορά την απομάκρυνση από την ιδεολογική και οργανωτική πειθαρχία σοβιετικού τύπου. Αυτό είναι εμφανές στην τεράστια προσπάθεια που έχει κάνει για να ανοικοδομήσει το κόμμα στη βάση, να ενισχύσει την παρουσία του σε ιδιωτικές εταιρείες και να επιβάλει την απόλυτη υπακοή στις εντολές του μεταξύ των μελών του κόμματος.

Από την άλλη μεριά, μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, ο Ντενγκ και οι άμεσοι διάδοχοί του μπορεί να εγκατέλειψαν τη συζήτηση για πολιτικές μεταρρυθμίσεις, ωστόσο «ανέχτηκαν» περιορισμένα «πειράματα» όπως η ύπαρξη ΜΚΟ. Ο Σι, στην πορεία, συνέτριψε την κοινωνία των πολιτών. Κινέζοι ακαδημαϊκοί αποδίδουν αυτή την κίνηση στο ότι, όπως λένε, οι υποστηριζόμενες από τη Δύση ΜΚΟ έπαιξαν ρόλο στην εξώθηση του σοβιετικού κόμματος στα όρια.

«Ανύπαρκτο» θέμα η διαδοχή

Οι προπαγανδιστές του Σι, επίσης, προτιμούν να μην ασχολούνται με ένα πρόβλημα που είναι κοινό σε καθεστώτα του ενός αρχηγού και αυτό είναι πώς θα διασφαλιστεί η ομαλή μετάβαση όταν ένας ηγέτης παραιτείται ή πεθαίνει.

Το 2010, ένα βιβλίο που δημοσιεύτηκε στην Κίνα —«Η αλήθεια για τη Σοβιετική Ένωση: 101 Σημαντικές Ερωτήσεις»—περιλάμβανε ανάλυση της διαμάχης για τη διαδοχή της εξουσίας. Κατά τη διάρκεια της κομμουνιστικής διακυβέρνησης στη Μόσχα, έγραφαν οι συντάκτες του, η επιλογή των ηγετών καθοριζόταν από «βίαιους εσωτερικούς ανταγωνισμούς εξουσίας, που αποφασίζονταν από μια χούφτα πρεσβυτέρων στα παρασκήνια ή ακόμη και επιλύονταν μέσω κομματικών πραξικοπημάτων».

Ο Σι, όμως, φαίνεται να μην έχει αντλήσει διδάγματα από την ιστορία της ΕΣΣΔ όσον αφορά τα ζητήματα ανάδειξης διαδόχου. Δεν έχει δείξει κανένα ενδιαφέρον να προετοιμάσει έναν διάδοχο και άλλαξε άγραφους κανόνες για να έχει τα περιθώρια να παραμείνει στην εξουσία για όσο ο ίδιος επιθυμεί. Σε αυτό, ο συντάκτης του Economist, βλέπει έναν άσκό του Αιόλου»: Η τελική μετάβαση σε μια Κίνα μετά τον Σι μπορεί να ξυπνήσει ξανά μνήμες από την ταραχώδη ιστορία της Σοβιετικής Ένωσης, γράφει ο συντάκτης του Economist, αναφέρει χαρακτηριστικά.

Η ιστορία θα δείξει…