Σπάνιες γαίες: Διαγωνισμοί και έρευνες σε όλη την Ελλάδα

Στον παγκόσμιο «χάρτη» του κοιτασμολογικού ενδιαφέροντος μπαίνει η Ελλάδα. Μετά την ανακοίνωση της Metlen, την προηγούμενη εβδομάδα, για τη νέα γραμμή παραγωγής βωξίτη, αλουμίνας και γαλλίου, η υφυπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας κυρία Αλεξάνδρα Σδούκου υπέγραψε χθες την απόφαση για την προκήρυξη διαγωνισμού έρευνας και εκμετάλλευσης αντιμονίου στην Κέραμο της Βόρειας Χίου.

Σειρά αναμένεται να πάρει και ο διαγωνισμός για τον δημόσιο μεταλλευτικό χώρο των Κιμμερίων Ξάνθης όπου έχουν εντοπιστεί μαγνητίτης, σιδηροπυρίτης, χαλκοπυρίτης και μολυβδαινίτης. Παράλληλα, η μισθώτρια εταιρεία στους Μολάους Λακωνίας, αυστραλιανών συμφερόντων, έχει ήδη ανακοινώσει ότι εντόπισε γερμάνιο, ένα υψηλής γεωλογικής σπανιότητας μέταλλο, και αφού αξιολογήσει τα δεδομένα και εξετάσει τη βιωσιμότητα του κοιτάσματος θα λάβει την τελική απόφαση για την έναρξη της παραγωγής. Την ίδια στιγμή, η Ελληνική Αρχή Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (ΕΑΓΜΕ) προχωρά έρευνες για λίθιο στη Σάμο και στο Καλλυντήρι Ροδόπης και αργότερα στο Κιλκίς, ενώ το επόμενο διάστημα θα αναζητηθούν κρίσιμες πρώτες ύλες και σε άλλες περιοχές της χώρας.

Η Ελλάδα ψάχνει και για αντιμόνιο – Ο πρώτος διεθνής διαγωνισμός

Οι επενδύσεις σε Βοιωτία και Χίο

Όσον αφορά στην επένδυση των 295 εκατ. ευρώ της Metlen αναμένεται ότι θα ολοκληρωθεί για να ξεκινήσει η παραγωγή βωξίτη το 2026, ενώ αλουμίνας και γαλλίου, σταδιακά από το 2027 ώστε να βρίσκεται σε πλήρη λειτουργία το 2028. Σχετικά με τον διαγωνισμό για την έρευνα και εκμετάλλευση αντιμονίου στην Κέραμο Χίου η υποβολή μη δεσμευτικών προσφορών ολοκληρώνεται στις 10 Μαρτίου. Η δεύτερη φάση της υποβολής δεσμευτικών προσφορών για την εκμίσθωση εκτάσεως 9,02 km2 του Δημόσιου Μεταλλευτικού Χώρου του νησιού έχει ορίζοντα ολοκλήρωσης έως το δεύτερο τρίμηνο του 2025, δηλαδή περί τα τέλη Ιουνίου.

Αντιδράσεις στη Χίο

Ωστόσο, μέχρι στιγμής δεν υπάρχει καθολική συναίνεση για την εκμετάλλευση των παλαιών μεταλλείων. Από τις 13 Σεπτεμβρίου, οπότε είχαν τεθεί σε δημόσια διαβούλευση τα σχέδια της προκήρυξης, το νησί είχε διχαστεί, με τους οικισμούς στα βόρεια του νησιού να βλέπουν θετικά την αξιοποίηση υπό όρους της περιοχής και το υπόλοιπο νησί να αγωνιά για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις μιας τέτοιας επένδυσης.

Σε κάθε περίπτωση το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας έχει δεσμευθεί ότι θα υποχρεώσει τον ανάδοχο σε αυστηρές δεσμεύσεις για την προστασία του περιβάλλοντος, τη δημιουργία θέσεων εργασίας από τη τοπική κοινωνία, την απόδοση στο Δήμο Χίου ποσοστού από τα πάγια και αναλογικά μισθώματα και ένα συνολικό συμβολαιοποιημένο Πρόγραμμα Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης. Η σύμβαση μεταξύ του ελληνικού δημοσίου και του αναδόχου θα είναι 5ετούς διάρκειας για έρευνα και 30 ετών για την εκμετάλλευση (αν και εφόσον εντοπιστούν αξιόλογα κοιτάσματα στη Χίο προς αξιοποίηση).

Επενδυτικό ενδιαφέρον

Σε κάθε περίπτωση το επενδυτικό ενδιαφέρον είναι μεγάλο. Σύμφωνα με πληροφορίες, ο δημόσιος μεταλλευτικός χώρος Κεράμου Χίου, όπως και εκείνος των Κιμμερίων Ξάνθης έχουν προσελκύσει την προσοχή αρκετών μεγάλων, αλλά και μικρομεσαίων ελληνικών και ξένων ομίλων που δραστηριοποιούνται στον χώρο της ενέργειας και της μεταλλουργίας. Ειδικά για τον χώρο της Ξάνθης ιδιώτης έχει εκδηλώσει ενδιαφέρον, ο οποίος έχει υποβάλλει και αίτημα για εκμίσθωση τμήματός του.

Η παγκόσμια στροφή προς την παραγωγή «πράσινης» ενέργειας έχει εκτοξεύσει τη ζήτηση για κρίσιμες και στρατηγικές ορυκτές πρώτες ύλες οι οποίες αποτελούν τα «θεμέλια» για την ανάπτυξη της σύγχρονης τεχνολογίας, από τις μονάδες Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας έως την ηλεκτροκίνηση. Σήμερα, η πλειονότητα των κρίσιμων αυτών ορυκτών (περίπου το 95% της παγκόσμιας παραγωγής γαλλίου, το 83% του γερμανίου κλπ.) παράγεται στην Κίνα, με την Ευρώπη να αναζητά εναγωνίως διαφοροποίηση των προμηθειών της.

Στη χώρα μας υπάρχουν κοιτάσματα 10 κρίσιμων και στρατηγικών ορυκτών καθώς και αξιόλογες ενδείξεις για άλλα έξι ή επτά, τα οποία παραμένουν ανεκμετάλλευτα στο υπέδαφος. Επίσης, υπάρχουν ενδείξεις «εμφανίσεων» και για σπάνιες γαίες. Έτσι, οι έρευνες από την ΕΑΓΜΕ συνεχίζονται για την επιβεβαίωση και άλλων κοιτασμάτων που είχαν εντοπιστεί σε παλαιότερες έρευνες, αξιοποιώντας κονδύλια που έχουν δεσμευτεί από τα έσοδα των πλειστηριασμών δικαιωμάτων εκπομπών αερίων θερμοκηπίου.

Εμβληματικές οι επενδύσεις σε κρίσιμες πρώτες ύλες

Παράλληλα, η Ελλάδα αναζητά κίνητρα που θα επιτρέψουν να καταστεί βιώσιμη η παραγωγή κρίσιμων και στρατηγικών πρώτων υλών ώστε να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην προμήθεια της Ευρώπης, η οποία επιχειρεί να περιορίσει την εξάρτησή της από τρίτες χώρες, όπως από την Κίνα. Έτσι, στα μέσα Δεκεμβρίου ψηφίστηκε ρύθμιση που δίνει τη δυνατότητα υπαγωγής των επενδύσεων σε κρίσιμες πρώτες ύλες στρατηγικής σημασίας στις εμβληματικές επενδύσεις.

Σύμφωνα με τη νομοθετική πρωτοβουλία του υπουργείου Ανάπτυξης, η ενίσχυσή τους θα γίνεται με το μέγιστο προβλεπόμενο ποσοστό των επενδύσεων που υπάγονται στο καθεστώς του Προσωρινού Πλαισίου Κρίσης και Μετάβασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Αφορά επενδύσεις που έχουν σχέση με την παραγωγή, την ανάκτηση, την εξόρυξη, τον διαχωρισμό, τη διύλιση και την επεξεργασία ή την ανακύκλωση κρίσιμων πρώτων υλών στρατηγικής σημασίας, οι οποίες θα μπορούν να ενισχυθούν από διάφορα χρηματοδοτικά εργαλεία.