Ελαιόλαδο: Πώς θα μπει «φρένο» στον τενεκέ – Η πρόταση για τα πέντε λίτρα του παραγωγού

Φρένο στη διακίνηση του παραδοσιακού ατυποποίητου χύμα 16κιλου τενεκέ με ελαιόλαδο και η αντικατάστασή του από το «5λιτρο του παραγωγού» επιχειρεί να βάλει η ολοκληρωμένη πρόταση που επανέφερε και παρουσίασε η Επιστημονική Εταιρεία Εγκυκλοπαιδιστών Ελαιοκομίας (4Ε).

Παρά την εθνική και κοινοτική νομοθεσία, τα σχετικά χρηματοδοτούμενα προγράμματα και τις επιδοτήσεις, παρά τις κατά καιρούς διακηρύξεις και επικλήσεις, ο 16κιλος τενεκές «ζει και βασιλεύει». Η Ελλάδα αποτελεί τη μόνη, ευρωπαϊκή τουλάχιστον, χώρα με υψηλό ποσοστό διακίνησης χύμα ελαιολάδου στην εσωτερική αγορά, η οποία αγγίζει τους 80.000 με 90.000 τόνους. Μια βαθιά ριζωμένη συνήθεια, η οποία στην πραγματικότητα ζημιώνει όλους: ελαιοπαραγωγούς, καταναλωτές, πολιτεία.

Από τους 250.000 τόνους ετήσιας παραγωγής ελαιολάδου στην αυτοκατανάλωση και στο χύμα 16κιλο τενεκέ κατευθύνονται οι 80.000 – 90.000 τόνοι

Αν και δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία, σύμφωνα με την 4 Ε, υπολογίζεται ότι κατά μέσο όρο από το σύνολο των 250.000 τόνων που παράγονται ετησίως, οι 12.000 με 15.000 τόνοι πωλούνται τυποποιημένοι στην εσωτερική αγορά, οι 40.000 – 50.000 τόνοι τυποποιημένου προϊόντος κατευθύνονται στις εξαγωγές, ενώ οι 100.000 – 110.000 τόνοι εξάγονται χύμα (Ιταλία, Ισπανία). Αντίστοιχα, στην αυτοκατανάλωση και στο χύμα 16κιλο τενεκέ κατευθύνονται 80.000 – 90.000 τόνοι.

Στο πλαίσιο αυτό η 4 Ε επανέφερε στο τραπέζι των συζητήσεων, την πρότασή της για το  «5λιτρο του παραγωγού», ως «τη μόνη εφικτή, προς το συμφέρον όλων λύση ευρείας συναίνεσης, η οποία μπορεί σταδιακά να καθιερώσει το επώνυμο τυποποιημένο ελαιόλαδο ελαχιστοποιώντας τον ανώνυμο, χύμα 16κιλο τενεκέ».

Σε μια προσπάθεια να ασκηθεί περαιτέρω πίεση και το θέμα να φτάσει ακόμα και στη Βουλή, η 4 Ε κάλεσε σε συνέντευξη Τύπου, την οποία συντόνισε ο πρόεδρος της, Βασίλης Ζαμπούνης, εκπροσώπους των κομμάτων, προκειμένου να τοποθετηθούν στην πρότασή της, η οποία βρήκε θετική ανταπόκριση από την πλειοψηφία των εκπροσώπων.

Να σημειωθεί ότι στη συνέντευξη Τύπου τοποθετήθηκαν, παρουσιάζοντας τις θέσεις τους οι: Λίνα Αγγελοπούλου (ΠΑΣΟΚ), Βασίλης Κόκκαλης (ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ), Μίλτος Χριστόπουλος (ΚΚΕ), Σωκράτης Αλειφτήρας (Πλεύση Ελευθερίας) και Γιώργος Στεργίου (Κίνημα Δημοκρατίας), καθώς και ο επιστημονικός συνεργάτης του ΥπΑΑΤ Κώστας Μακρυγιάννης.

Τα 5 λίτρα του παραγωγού

Στην ανάγκη να καταργηθεί ο 16κιλος τενεκές, μέσω όμως μιας διαδικασίας που σταδιακά θα περιορίζει το χύμα, ειδικά το παρεμπόριο από τους πλανόδιους, εις όφελος του τυποποιημένου, αναζητώντας τη συναίνεση όλων των εμπλεκομένων, παραγωγών, ελαιοτριβέων, βιομηχανίας τυποποίησης και πολιτείας, αναφέρεται η πρόταση της 4 Ε.

Η πρόταση αυτή για το «5λιτρο του παραγωγού» κινείται σε ένα σύστημα, το οποίο περιλαμβάνει όλες τις διαδικασίες που πρέπει να ακολουθηθούν σε όλη την αλυσίδα.

Οι 16κιλοι τενεκέδες αποτελούν μια βαθιά ριζωμένη κοινωνική πραγματικότητα στη συνείδηση όχι μόνο των ελαιοπαραγωγών αλλά και των καταναλωτών

Η αρχή γίνεται στο ελαιοτριβείο, το οποίο, σύμφωνα με την πρόταση της 4 Ε, εγκαθιστά και λειτουργεί ημι-αυτόματο γεμιστικό μηχάνημα για πεντόλιτρα, το οποίο έχει και μικρό κόστος επένδυσης. Το 5λιτρο δοχείο δεν χρειάζεται να είναι λιθογραφημένο, αρκεί να διαθέτει πώμα ασφαλείας μιας χρήσης και να επικολλάται αυτοκόλλητη ετικέτα με όλες τις υποχρεωτικές ενδείξεις, καθώς και το ονοματεπώνυμο του παραγωγού ή του ελαιοτριβέα ώστε να έχει επίσης μικρό κόστος.

Από την πλευρά του ο παραγωγός απαγορεύεται να πάρει από το ελαιοτριβείο το ελαιόλαδό του χύμα, σε δικά του μέσα συσκευασίας και μεταφοράς (π.χ. βαρέλια), τα οποία μερικές φορές μπορεί να είναι από ακατάλληλα έως και επικίνδυνα, αλλά υποχρεούται να χρησιμοποιήσει τα 5λιτρα, τα οποία είναι νόμιμα και τα οποία μπορεί είτε να χρησιμοποιήσει στην οικογενειακή αυτοκατανάλωση, είτε να πουλήσει απευθείας στους καταναλωτές, εκδίδοντας τα απαραίτητα παραστατικά. Επιτυγχάνει έτσι μία ικανοποιητική τιμή και εισόδημα, υψηλότερα από εκείνα που εισπράττει από τις πωλήσεις στο χονδρικό εμπόριο.

Αντίστοιχα, ο ελαιοτριβέας μπορεί να πραγματοποιεί ανάλογες πωλήσεις απευθείας στους καταναλωτές σε επώνυμες συσκευασίες χωρητικότητας έως και 5 λίτρα εκδίδοντας τα νόμιμα παραστατικά.

Έτσι, ο καταναλωτής μπορεί να προμηθευτεί (βρώσιμο, εξαιρετικό) παρθένο ελαιόλαδο με το όνομα και την εγγύηση του ελαιοπαραγωγού/ελαιοτριβέα ελεγχόμενο ως προς την γνησιότητα και ποιότητά του, ενώ η πολιτεία θα επωφεληθεί από την είσπραξη για τον κρατικό προϋπολογισμό σημαντικών ποσών ετησίως, που εισφορο/ και φοροδιαφεύγουν.

Βασική προϋπόθεση για την καλή λειτουργία του συστήματος που παραπάνω περιγράφεται στην πρόταση, αλλά και οποιουδήποτε συστήματος σωστής διακίνησης του προϊόντος, είναι η εφαρμογή της ιχνηλασιμότητας σε όλη την αλυσίδα αξίας από τον ελαιώνα μέχρι τη λιανική πώληση.

«Πέραν των όποιων απαγορεύσεων, ποινών, προστίμων κ.λπ., ατελέσφορων όπως έχει αποδείξει η εμπειρία δεκαετιών, η ομαλή αποδοχή ενός συστήματος όπως το «5λιτρο του παραγωγού» καλό θα ήταν να υποστηριχθεί από, πρώτον, μια καμπάνια ενημέρωσης και, δεύτερον, από κάποια, φορολογικά ή άλλα, κίνητρα εφαρμογής του», επισημαίνει η 4 Ε.

Τα υπέρ.. επιχειρήματα

Οι 16κιλοι τενεκέδες αποτελούν μια βαθιά ριζωμένη κοινωνική πραγματικότητα στη συνείδηση όχι μόνο των ελαιοπαραγωγών αλλά και των καταναλωτών. «Ίσως οι λόγοι να ανάγονται στις διάσπαρτες ανά την επικράτεια ελαιοπαραγωγικές περιοχές με πολύ μικρές οικογενειακές εκμεταλλεύσεις σε συνδυασμό με την έντονη εσωτερική μετανάστευση», επισημαίνει χαρακτηριστικά η 4 Ε.

Την ίδια στιγμή έχει καθιερωθεί «εθιμικά» σαν την συσκευασία που ένας ελαιοπαραγωγός εφοδιάζει το στενό οικογενειακό και φιλικό του περιβάλλον.

Όμως ποια επιχειρήματα χρησιμοποιούνται για τη διατήρηση της διακίνησης των ανώνυμων χύμα 16κιλων τενεκέδων; Όπως εξηγεί η 4 Ε οι ελαιοπαραγωγοί αισθάνονται κερδισμένοι γιατί συγκρίνουν την τιμή της απευθείας πώλησης στους καταναλωτές, η οποία είναι υψηλότερη από την τιμή πώλησης χύμα στο εμπόριο, ενώ επωφελούνται με την αποφυγή φορολόγησης και ΦΠΑ.

Από την πλευρά τους οι καταναλωτές έχουν την πεποίθηση ότι αγοράζουν «λάδι από τον παραγωγό/το χωριό», που είναι «φυσικό /γνήσιο/ ανεπεξέργαστο» σε σύγκριση με το «βιομηχανοποιημένο» των εταιρειών και των σούπερ μάρκετ.

«Τα παραπάνω σημεία σε συνδυασμό με την ύπαρξη πολλών δεκάδων χιλιάδων μικρών παραγωγών αποτελούν μια κοινωνικοοικονομική πραγματικότητα, η οποία συντηρεί την υψηλή δημοφιλία και κατανάλωση του ελαιολάδου έναντι των ανταγωνιστικών του σπορελαίων», σημειώνει η 4 Ε.

«Φρένο» στον ανώνυμο χύμα 16κιλο τενεκέ;

Στον αντίποδα, υπάρχει και η επιχειρηματολογία, που έρχεται απέναντι στη διακίνηση των χύμα 16κιλων τενεκέδων. Σύμφωνα με αυτά, το όφελος του πραγματικού επαγγελματία παραγωγού είναι ευκαιριακό και βραχυπρόθεσμο, ενώ θα μπορούσε να είναι μεγαλύτερο και πιο σταθερό αν πουλούσε το ελαιόλαδό του σε νόμιμη τυποποιημένη συσκευασία με το δικό του όνομα.

Επίσης, η προστιθέμενη αξία του επώνυμου τυποποιημένου σε σύγκριση με το χύμα χάνεται λόγω του 16κιλου. «Πρόκειται για μια απώλεια που κατανέμεται μεταξύ των ελαιοπαραγωγών, των επιχειρήσεων (ιδιωτικών και συνεταιριστικών) τυποποίησης ελαιολάδου, του κλάδου εισροών (πάγιος εξοπλισμός και αναλώσιμα) της τυποποίησης, αλλά και της εθνικής οικονομίας», εξηγεί η 4 Ε.

Στα βασικά επιχειρήματα περιλαμβάνεται και ότι ο ανοιχτός ανεξέλεγκτος χύμα 16κιλος τενεκές μπορεί να γίνει και επανειλημμένα έχει αποδειχθεί πως γίνεται το «όχημα» (το μέσο) διακίνησης είτε ποιοτικά υποβαθμισμένου ελαιολάδου είτε και νοθευμένου από άτομα, τα οποία δεν είναι καν ελαιοπαραγωγοί. Ακόμη, οι ποσότητες των νοθευτών (φθηνότερων σπορελαίων) αφαιρούνται από την κατανάλωση πραγματικών ελαιολάδων.

Την ίδια στιγμή, ο 16κιλος τενεκές αποτελεί το χειρότερο μέσο οικιακής συντήρησης του ελαιολάδου, το οποίο έχει τρεις μεγάλους εχθρούς: τον αέρα (οξυγόνο), την υγρασία, τις ξένες οσμές, ενώ τα ποιοτικά υποβαθμισμένα ή και νοθευμένα ελαιόλαδα συνιστούν εξαπάτηση και οικονομική ζημία των καταναλωτών αλλά και κίνδυνο για τη δική τους και τη δημόσια υγεία.

Επίσης, ο 16κιλος τενεκές έχει δύο επιμέρους κανάλια. Το πρώτο αφορά τις μη εμπορικού, ενδοοικογενειακού χαρακτήρα δωρεάν παραδόσεις.  Το δεύτερο αφορά σε απευθείας πωλήσεις σε καταναλωτές, εμπορικές πράξεις, η οποίες συνήθως δεν συνοδεύονται από έκδοση παραστατικών, άρα συνιστούν φοροδιαφυγή, εισφοροδιαφυγή και συνεπάγονται απώλεια εσόδων του κρατικού προϋπολογισμού αλλά και αθέμιτο ανταγωνισμό σε βάρος όσων διακινούν ελαιόλαδα με νόμιμους τρόπους.