Αδιέξοδη πολιτική

Στις 2 Απριλίου 2025, ο πρόεδρος Τραμπ εξέδωσε το Εκτελεστικό Διάταγμα 14257, επιβάλλοντας «ανταποδοτικούς δασμούς» σε όλους σχεδόν τους εμπορικούς εταίρους των ΗΠΑ. Αυτή η ενέργεια ελήφθη υπό την αιγίδα του Νόμου Έκτακτης Διεθνούς Οικονομικής Εξουσίας του 1977 (IEEPA), σηματοδοτώντας μια σημαντική κλιμάκωση στην εμπορική πολιτική των ΗΠΑ. Οι δασμοί περιλαμβάνουν έναν βασικό δασμό 10% σε όλες σχεδόν τις εισαγωγές, με ορισμένες χώρες να αντιμετωπίζουν σημαντικά υψηλότερους συντελεστές.

Για παράδειγμα, οι εισαγωγές από την Κίνα υπόκεινται σε δασμούς 104%, ενώ άλλα έθνη, συμπεριλαμβανομένης της Ιαπωνίας και των μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αντιμετωπίζουν δασμούς που κυμαίνονται από 20% έως 50%. Συλλογικά, αυτοί οι δασμοί επηρεάζουν εισαγωγές αξίας άνω των 900 δισεκατομμυρίων δολαρίων, που αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το 3% του ΑΕΠ των ΗΠΑ και αποτελούν τη μεγαλύτερη αύξηση φόρων από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Η εισαγωγή αυτών των δασμών έχει ήδη προκαλέσει σημαντικές αρνητικές οικονομικές συνέπειες για την οικονομία των ΗΠΑ. Ο δείκτης τιμών του χρηματιστηρίου της Νέας Υόρκης σημείωσε τις τελευταίες ημέρες σημαντική πτώση διαγράφοντας προηγούμενα κέρδη και επεκτείνοντας μια πτωτική τάση από την κορύφωση του περασμένου Φεβρουαρίου. Αντίστοιχες αρνητικές εξελίξεις υπήρξαν και σε όλα τα μεγάλα διεθνή χρηματιστήρια. Αυτό αντανακλά τη δικαιολογημένη ανησυχία των επενδυτών σχετικά με τις άμεσες και μακροχρόνιες επιπτώσεις των δασμών, το ενδεχόμενο ενός παρατεταμένου εμπορικού πολέμου και τις οικονομικές του επιπτώσεις τόσο στις ΗΠΑ όσο και διεθνώς.

Οι άμεσες επιπτώσεις για την οικονομία των ΗΠΑ προβλέπεται από διεθνείς οργανισμούς, όπως το ΔΝΤ και ο ΟΟΣΑ, να είναι ιδιαίτερα αρνητικές. Αύξηση του πληθωρισμού, επιβράδυνση της οικονομικής μεγέθυνσης, αν όχι και οικονομική ύφεση, αύξηση της ανεργίας και μείωση των πραγματικών εισοδημάτων, ιδιαίτερα για τα χαμηλά και μεσαία εισοδηματικά στρώματα.

Η κυβέρνηση Τραμπ ισχυρίζεται ότι οι δασμοί θα διορθώσουν τις εμπορικές ανισορροπίες και θα ενισχύσουν τις εγχώριες βιομηχανίες και την οικονομία των ΗΠΑ. Ωστόσο, οι αρνητικές τους επιπτώσεις, εν όψει μάλιστα ενός εξελισσόμενου διεθνούς εμπορικού πολέμου, δεν μπορεί παρά να οδηγήσουν στο αντίθετο αποτέλεσμα. Η αύξηση του πληθωρισμού και η ύφεση δεν μπορεί παρά να μεταδοθούν διεθνώς μέσα από τις αλληλεξαρτήσεις της παγκόσμιας οικονομίας. Επιπλέον, το σύστημα κανόνων που διέπει την παγκόσμια οικονομία μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ανατρέπεται ριζικά και υπονομεύεται ο ηγετικός ρόλος των ΗΠΑ στην παγκόσμια οικονομία.

Διεθνώς, η αύξηση των δασμών διαταράσσει τις καθιερωμένες παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες ιδιαίτερα σε βιομηχανίες όπως η αυτοκινητοβιομηχανία και τα προϊόντα υψηλής τεχνολογίας, αλλά και γενικότερα, οδηγώντας σε αυξημένο κόστος παραγωγής και πιθανές αλλαγές στις βάσεις παραγωγής. Αυτό θα έχει αρνητικές συνέπειες για το σύνολο της παγκόσμιας οικονομίας.

Η κλιμάκωση των δασμών και των αντίμετρων αυξάνει τον κίνδυνο μίας μακράς και επώδυνης διεθνούς ύφεσης, ανάλογης αυτής της δεκαετίας του 1930. Ενώ ορισμένοι παραγωγικοί τομείς μπορεί να επωφεληθούν από τους δασμούς Τραμπ, άλλοι, ιδιαίτερα εκείνοι που εξαρτώνται από εισαγόμενες πρώτες ύλες και εξαρτήματα ενδέχεται να αντιμετωπίσουν αυξημένο κόστος, οδηγώντας ενδεχομένως σε απώλειες θέσεων εργασίας και μειωμένη ανταγωνιστικότητα. Επιπλέον προκαλείται τεράστιο κόστος για όλους τους καταναλωτές.

Είναι γνωστό από την εποχή του Άνταμ Σμιθ και του Ντέιβιντ Ρικάρντο, αλλά και από τη σύγχρονη θεωρία του διεθνούς εμπορίου, ότι τα μέτρα προστατευτισμού όπως οι δασμοί έχουν συνολικά αρνητικές οικονομικές επιπτώσεις, ακόμη και αν ευνοούν κάποιους επί μέρους οικονομικούς κλάδους ή προσπορίζουν έσοδα στην κυβέρνηση. Τα οφέλη για τους κλάδους που ωφελούνται και τα δασμολογικά έσοδα δεν επαρκούν για να καλύψουν τις απώλειες των καταναλωτών και των κλάδων που θίγονται, με αποτέλεσμα οι συνολικές επιπτώσεις να είναι ιδιαίτερα αρνητικές.

Καμία ορθολογική οικονομική λογική πλην της δογματικής λογικής ενός ξεπερασμένου μερκαντιλισμού δεν δικαιολογεί οποιαδήποτε αισιοδοξία αναφορικά με αυτή την αδιέξοδη πολιτική. Η μόνη ελπίδα είναι ότι οι άμεσες αρνητικές οικονομικές παρενέργειες αυτής της πολιτικής θα προκαλέσουν τέτοιο πολιτικό κόστος για τον πρόεδρο Τραμπ ώστε να οδηγηθεί στο να ανατρέψει αυτή την πολιτική πριν είναι πολύ αργά.

Το γεγονός ότι την τελευταία στιγμή πριν την εκπνοή της προθεσμίας για την εφαρμογή των «ανταποδοτικών δασμών» ο πρόεδρος Τραμπ ανέστειλε την περασμένη Τετάρτη την εφαρμογή τους για 90 ημέρες για τις χώρες που δεν είχαν ανταποδώσει με δικές τους αυξήσεις δασμών, είναι ένα δείγμα που σηματοδοτεί ίσως και την οριστική ανατροπή αυτής της αδιέξοδης πολιτικής.
Ο κ. Γιώργος Αλογοσκούφης είναι ομότιμος καθηγητής Οικονομικής Επιστήμης στο Οικονομικό Πανεπι-στήμιο Αθηνών και πρώην υπουργός Οικονομίας και Οικονομικών.