Ευρώπη: Το στοίχημα των 2 τρισ. ευρώ για να αποφευχθούν τα blackout

To πρόσφατο blackout στην Ιβηρική, το χειρότερο που έχει δει ποτέ η Ευρώπη στη σύγχρονη εποχή, ήταν ένα καμπανάκι αφύπνισης, ένα προειδοποιητικό σημάδι για του τι μπορεί να συμβεί, αν συνδυαστούν μια σειρά από καταλύτες… Και μια διαπίστωση ότι ανεξάρτητα από την άνθηση που παρατηρείται στις εγκαταστάσεις ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, η παροχή ηλεκτρικής ενέργειας δεν θα είναι ασφαλής εκτός εάν τα δίκτυα είναι αρκετά ικανά και ευέλικτα ώστε να φιλοξενήσουν καθαρή ενέργεια και να καλύψουν την αυξανόμενη ζήτηση.

Και όπως πολύ εύστοχα εξήγησε ο πρόεδρος και CEO του ΑΔΜΗΕ, Μάνος Μανουσάκης, στο  50 OT FORUM: «Δεν μπορούμε να δαιμονοποιήσουμε τις ΑΠΕ. Δεν φταίνε οι ΑΠΕ για το blackout. Το πρόβλημα είναι πώς διαχειριζόμαστε σωστά την ενέργεια που παράγεται. Τα πάντα είναι θέμα διαχείρισης του συστήματος».

Ο πρόεδρος και CEO του ΑΔΜΗΕ περιέγραψε τη μεγάλη διείσδυση και ανάπτυξη που έχουν πλέον οι ΑΠΕ αγορά, λέγοντας ότι οι εξελίξεις είναι τόσο ραγδαίες που μέχρι το software να ολοκληρώσει μία μελέτη έχουμε ένα άλλο σύστημα: «Η διαχείριση είναι πολύ δύσκολη».

Επίσης σε άρθρο του στον Οικονομικό Ταχυδρόμο, ο κ. Μανουσάκης είχε γράψει ότι «ο τρόπος να απομακρύνουμε το blackout είναι να διαχειριζόμαστε σωστά την ενέργεια που παράγεται και να ενισχύουμε συνεχώς το σύστημα μεταφοράς έτσι ώστε όταν έχουμε συμβάντα απώλειας παραγωγής να μπορεί να αντεπεξέρχεται και να μην οδηγείται σε αλυσιδωτή κατάρρευση».

Το κομβικό σημείο

Οι υποστηρικτές των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας διαφημίζουν εδώ και χρόνια τις προσθήκες-ρεκόρ ηλιακής και αιολικής ισχύος στην Ευρώπη και αλλού, ζητώντας ταυτόχρονα περισσότερες επενδύσεις σε δίκτυα.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει εκτιμήσει ότι απαιτούνται 2 τρισεκατομμύρια για την κάλυψη των αναγκών του δικτύου

Με τις εγκαταστάσεις ανανεώσιμων πηγών ενέργειας να αποτελούν πρωτοσέλιδα και τη μείωση της εξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα να είναι κύριο μέλημα, η ανάγκη για επενδύσεις τρισεκατομμυρίων δολαρίων σε δίκτυα είχε περάσει μέχρι στιγμής στα… ψιλά γράμματα.

Μέχρι που ήταν πια πολύ αργά και το δίκτυο της Ισπανίας «κατέρρευσε» στις 28 Απριλίου, αφήνοντας τη χώρα, το μεγαλύτερο μέρος της Πορτογαλίας και, για μικρότερα χρονικά διαστήματα, τμήματα της Γαλλίας, χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα και ουσιαστικά καταστρέφοντας (ακόμα περισσότερο) μια ολόκληρη Δευτέρα για εκατομμύρια ανθρώπους.

Οι έρευνες συνεχίζονται για το τι συνέβη και γιατί το σύστημα μεταφοράς της Ισπανίας αποσυνδέθηκε από το ευρωπαϊκό δίκτυο το μεσημέρι της Δευτέρας.

Όποια και αν είναι η αιτία, η χειρότερη συσκότιση στην Ευρώπη και η πρώτη μεγάλη κατάρρευση συστήματος στην εποχή των ακμαζουσών εγκαταστάσεων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας τόνισαν την ανάγκη για επενδύσεις στην αποθήκευση και την ανθεκτικότητα του δικτύου.

Ήδη από πέρυσι, το think tank Ember είχε επισημάνει ότι οι επενδύσεις σε δίκτυα στην Ευρώπη υστερούν σε σχέση με τις προσθήκες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας

Οι επενδύσεις στο δίκτυο

Ενώ εστιάζουν στην ενίσχυση της ηλιακής και αιολικής ενέργειας και στο όφελος που προσφέρουν για το περιβάλλον, καθώς και στη μείωση των εισαγωγών ορυκτών καυσίμων, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής γνωρίζουν ότι η ακμάζουσα παραγωγή ανανεώσιμων πηγών ενέργειας χρειάζεται πρόσβαση στα συστήματα ηλεκτρικής ενέργειας. Ωστόσο, οι επενδύσεις δεν αρκούν. Εάν η μεταφορά, η διανομή και οι διασυνδέσεις ηλεκτρικής ενέργειας δεν μπορούν να διαχειριστούν την ενέργεια από την πρωτοφανή ηλιακή και αιολική ισχύ, η πρόοδος στην καθαρή ενέργεια σταματά.

Ήδη από πέρυσι, το think tank Ember είχε επισημάνει ότι οι επενδύσεις σε δίκτυα στην Ευρώπη υστερούν σε σχέση με τις προσθήκες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και η έλλειψη χωρητικότητας μεταφοράς θα μπορούσε να καθυστερήσει την ενεργειακή μετάβαση.

«Η διασφάλιση ότι η ηλιακή και η αιολική ενέργεια μπορούν πραγματικά να συνδεθούν στο σύστημα είναι εξίσου κρίσιμη με τα ίδια τα πάνελ και τις ανεμογεννήτριες», σχολίασε η Elisabeth Cremona, Αναλύτρια Δεδομένων Ενέργειας και Κλίματος στην Ember.

«Δεν υπάρχει μετάβαση χωρίς μετάδοση»

Σύμφωνα με το ενεργειακό think tank, η Ευρώπη πρέπει να ενισχύσει σημαντικά τις επενδύσεις στο δίκτυο και να ευθυγραμμίσει πλήρως τις διαδικασίες σχεδιασμού με τη νέα πραγματικότητα της ενεργειακής μετάβασης. Σε παγκόσμιο επίπεδο, η κατάσταση είναι λίγο-πολύ η ίδια: ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (IEA) αναφέρει ότι χιλιάδες γιγαβάτ ανανεώσιμων πηγών ενέργειας περιμένουν σε ουρές σύνδεσης στο δίκτυο.

«Αυτό δείχνει ότι τα δίκτυα γίνονται σημείο συμφόρησης για τη μετάβαση σε μηδενικές καθαρές εκπομπές», ανέφερε ο IEA, σημειώνοντας ότι οι αυξανόμενες επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας έρχονται σε αντίθεση με τις ελάχιστα μεταβαλλόμενες δαπάνες για την ανθεκτικότητα του δικτύου και τις επεκτάσεις που παρέμειναν σταθερές στα περίπου 300 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως την τελευταία δεκαετία.

Το στοίχημα των 2 τρισ. ευρώ

Και αυτό είναι πολύ λίγο για να υποστηρίξει δίκτυα που υποστηρίζουν την ανάπτυξη περισσότερων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει εκτιμήσει ότι απαιτούνται από 2 τρισεκατομμύρια ευρώ έως 2,3 τρισεκατομμύρια ευρώ για την κάλυψη των αναγκών του δικτύου έως το 2050, σύμφωνα με μια επισκόπηση των δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας της ΕΕ από το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο στις αρχές του έτους.

«Η επιτυχία εξαρτάται από την υπέρβαση βασικών προκλήσεων, συμπεριλαμβανομένου του συντονισμού του σχεδιασμού του δικτύου σε ολόκληρη την ΕΕ, της απλοποίησης των διαδικασιών αδειοδότησης και της αντιμετώπισης των ελλείψεων σε εξοπλισμό και εργατικό δυναμικό», αναφέρει στην έκθεση το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο (ECA).

«Ένα μεγάλο μέρος του δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας της ΕΕ χρονολογείται από τον περασμένο αιώνα: σχεδόν οι μισές γραμμές διανομής είναι άνω των 40 ετών», δήλωσε ο Keit Pentus-Rosimannus, Μέλος του ΕΕΣ και αρμόδιος για την παρούσα αξιολόγηση.

«Για να διασφαλίσουμε την ανταγωνιστικότητα και την αυτονομία της ΕΕ, χρειαζόμαστε σύγχρονες υποδομές που μπορούν να υποστηρίξουν τη βιομηχανία μας και να διατηρήσουν τις τιμές προσιτές.»

Μόνο αυτή τη δεκαετία, η ΕΕ χρειάζεται συνολικά 660 δισεκατομμύρια δολάρια (584 δισεκατομμύρια ευρώ) σε επενδύσεις στο δίκτυο, σύμφωνα με την εκτίμηση της Επιτροπής στο έγγραφό της με τίτλο «Δίκτυα, ο χαμένος κρίκος – Ένα σχέδιο δράσης της ΕΕ για τα δίκτυα».

Ο «χαμένος κρίκος»

Και όπως επισημαίνει το oilprice.com, αυτός ο «χαμένος κρίκος» μεταξύ της άνθισης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και της σύνδεσης και μεταφοράς καθαρής ενέργειας στους καταναλωτές, καθώς και η ανάγκη για πολύ μεγαλύτερες επενδύσεις στην αποθήκευση ενέργειας σε μπαταρίες, ήρθαν στο προσκήνιο της συζήτησης για την πράσινη ενέργεια μετά τη μαζική διακοπή ρεύματος στην Ισπανία την περασμένη εβδομάδα.

Οι καθυστερήσεις στην ανάπτυξη του δικτύου έχουν δημιουργήσει μία συσσώρευση άνω των 800 GW αιολικής και ηλιακής ισχύος που αναμένει σύνδεση στην Ευρώπη, σχεδόν διπλάσια από την τρέχουσα προσφορά, είχε αναφέρει η Allianz Research ενάμιση μήνα πριν από τη χειρότερη διακοπή ρεύματος στην Ευρώπη.

Επιπλέον, η έλλειψη ευελιξίας του δικτύου επιδεινώνει την ενδοημερήσια αστάθεια των τιμών, με υψηλές τιμές ηλεκτρικής ενέργειας κατά τη διάρκεια της αιχμής της ζήτησης και αρνητικές τιμές κατά τις ώρες εκτός αιχμής, σύμφωνα με τους αναλυτές της Allianz.

Διασυνοριακές συνδέσεις

Η ΕΕ πρέπει επίσης να βελτιώσει τις διασυνοριακές διασυνδέσεις ηλεκτρικής ενέργειας, ώστε να καταστήσει τα δίκτυα πιο ευέλικτα και να επιτρέψει στις χώρες να εισάγουν ηλεκτρική ενέργεια από γείτονες όταν χρειάζεται. Η ΕΕ έχει αυξήσει τον στόχο διασύνδεσής της σε τουλάχιστον 15% έως το 2030 , από τον προηγούμενο στόχο του 10%. Αυτό σημαίνει ότι ένα κράτος μέλος της ΕΕ θα πρέπει να μπορεί να εισάγει έως και 15% της ηλεκτρικής ενέργειας που καταναλώνει από έναν ή περισσότερους γείτονές του.

Μέχρι τις αρχές του 2025, συνολικά 14 από τις 27 χώρες της ΕΕ είχαν υπερβεί τον στόχο του 2030 και 5 χώρες ήταν πάνω από το όριο του 10%, ενώ 8 χώρες εξακολουθούσαν να βρίσκονται κάτω από τον προηγούμενο στόχο του 2020.

«Εάν ολοκληρωθούν εγκαίρως, τα έργα διασύνδεσης που βρίσκονται σε εξέλιξη αναμένεται να βελτιώσουν περαιτέρω τα επίπεδα διασύνδεσης, αλλά απαιτούνται περισσότερες διασυνδέσεις σε ορισμένες περιοχές, ιδίως ενόψει της αύξησης της δυναμικότητας παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές», αναφέρει η ΕΕ.

Αντίθετη πορεία

Στην Ιβηρική ωστόσο, καταγράφεται μια αντίστροφη πορεία: η Πορτογαλία αποφάσισε να μειώσει προσωρινά τις εισαγωγές ενέργειας από την Ισπανία μετά το μπλακ άουτ. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα οι τιμές χονδρικής ηλεκτρικής ενέργειας στην Πορτογαλία να ανέλθουν σε επίπεδα σχεδόν πέντε φορές υψηλότερα από ό,τι στην Ισπανία νωρίτερα αυτή την εβδομάδα. Συνήθως οι δύο χώρες πληρώνουν περίπου το ίδιο για την ηλεκτρική ενέργεια.

Η Ιβηρική χερσόνησος λειτουργεί ως «ενεργειακό νησί» στο οποίο η Πορτογαλία εισήγαγε πέρυσι το ένα πέμπτο της ηλεκτρικής της ενέργειας από τη γείτονά της, αλλά η διακοπή της ηλεκτροδότησης που ξεκίνησε στην Ισπανία στις 28 Απριλίου έχει δημιουργήσει εντάσεις μεταξύ των δύο χωρών.

Μετά την ακόμη ανεξήγητη διακοπή ρεύματος, η Μαρία ντα Γκράσα Καρβάλιο, υπουργός Ενέργειας της Πορτογαλίας, δήλωσε ότι η χώρα της ανέστειλε τις εισαγωγές ηλεκτρικής ενέργειας από την Ισπανία «προληπτικά».

Πέντε ημέρες μετά τη διακοπή ρεύματος, οι τιμές ηλεκτρικής ενέργειας στη χώρα της άρχισαν να αυξάνονται πολύ πάνω από εκείνες της γειτονικής της χώρας. Η διαφορά κορυφώθηκε την περασμένη Τρίτη, όταν η μέση χονδρική τιμή στην Ισπανία ήταν 10,24 ευρώ ανά μεγαβατώρα, αλλά στην Πορτογαλία εκτοξεύτηκε στα 47,92 ευρώ/MWh.

Η αύξηση των τιμών δεν θα πλήξει άμεσα τα περισσότερα νοικοκυριά ή επιχειρήσεις που πληρώνουν τιμές που καθορίζονται σε μακροπρόθεσμα συμβόλαια.

Η REN, ο διαχειριστής του δικτύου της Πορτογαλίας, δήλωσε στους Financial Times ότι η απόφαση για «κλείσιμο της εισαγωγής» από την Ισπανία «λήφθηκε για να διασφαλιστεί η ασφάλεια του εθνικού πορτογαλικού ηλεκτρικού συστήματος».