«Καύσιμα» και τραύματα

Το πρώτο συμπέρασμα από την Εκθεση Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας που έδωσε χθες στη δημοσιότητα η Τράπεζα της Ελλάδος είναι ότι η οικονομία αναπτύσσεται για σχεδόν έξι συνεχή χρόνια, με τον ρυθμό χορήγησης νέων δανείων προς τα νοικοκυριά να παραμένει αρνητικός. Αυτό που παλιά (τη δεκαετία του 2000) λέγαμε, ανάπτυξη με δανεικά, δεν φαίνεται να ισχύει στην περίπτωσή μας. Αγορές κατοικιών (δάνεια 1,3 δισ. για μεταβιβάσεις 20 δισ.) γίνονται με μετρητά, μείζονες αγορές όπως αυτοκίνητα ή ακριβά ταξίδια γίνονται επίσης με μετρητά. Γενικώς η οικονομία δείχνει να έχει «καύσιμα» και να μη χρειάζεται σημαντικές «ενέσεις» από το τραπεζικό σύστημα. Σε αυτή την κατάσταση οι τράπεζες έχουν καταφέρει κάτι που δεν είχαμε δει ποτέ από την είσοδό μας στο ευρώ (δηλαδή ποτέ στην ιστορία μας). Τα κόκκινα δάνεια που έχουν στους ισολογισμούς τους έχουν περιοριστεί στο 3,8% στο τέλος του 2024, πλησιάζοντας για πρώτη φορά τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (2,5%). Σε απόλυτους αριθμούς έχουν μειωθεί σε λίγο πάνω από 5 δισ. ευρώ, όταν τον Μάρτιο του 2016 είχαν ξεπεράσει τα 107 δισ. ευρώ. Πρόκειται για «επική» εξέλιξη.

Η έκθεση περιγράφει και ένα καλό νέο για όσους έχουν δάνεια, καθώς το μέσο επιτόκιο με το οποίο βαρύνονται έχει μειωθεί κατά 39 μονάδες, στα τέλη Μαρτίου. Αυτό σημαίνει μικρότερο κόστος των τόκων και χαμηλότερες δόσεις. Χρήσιμο νέο, γιατί σε επίπεδο εισοδήματος, η χρονιά δεν έκλεισε καλά για τα ελληνικά νοικοκυριά, καθώς το ονομαστικό διαθέσιμο εισόδημα αυξήθηκε κατά 1,4% στο τελευταίο τρίμηνο του έτους, ωστόσο το πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα που υπολογίζει και τον πληθωρισμό ήταν αρνητικό κατά 2,6%.

Στην αγορά κατοικίας, η Τράπεζα της Ελλάδος παρατηρεί μια μικρή επιβράδυνση των τιμών νέων διαμερισμάτων, περίπου στο 9,1% στα τέλη του 2024, ωστόσο έχουν ξεπεράσει συνολικά κατά 5,8% τα ιστορικά υψηλά επίπεδα του τέταρτου τριμήνου του 2008. Στην Αθήνα, ο ετήσιος ρυθμός αύξησης νέων και παλιών διαμερισμάτων τρέχει με 6,2% και είναι επίσης υψηλότερα κατά 6,3% από το ιστορικά υψηλό επίπεδο του δεύτερου τριμήνου του 2008.

Το ακραία παράδοξο και προβληματικό για όσους δεν έχουν δικό τους σπίτι είναι αυτό που συμβαίνει με τα ενοίκια. Οι ήδη πολύ αυξημένες τιμές που βιώνουν, απέχουν πάνω από 15 μονάδες από τα ιστορικά υψηλά του τρίτου τριμήνου του 2011. Οπότε η εκτίμηση είναι ότι η τάση θα συνεχίσει ανοδική, επιπλέον λόγω της μειωμένης προσφοράς κατοικιών. Οπως αναγνωρίζεται στην έκθεση πολλά σπίτια είναι εκτός αγοράς λόγω των εταιρειών διαχείρισης κόκκινων δανείων αναμένοντας τον πλειστηριασμό, αλλά και της υποτονικής δραστηριότητας του κατασκευαστικού κλάδου.

Συνολικά, η ΤτΕ περιγράφει μια οικονομία που συνεχίζει ανοδικά, αλλά σταδιακά επιβραδυνόμενη, με τους γνωστούς εγχώριους κινδύνους πιθανών καθυστερήσεων στην υλοποίηση μεταρρυθμίσεων. Το μεγάλο ωστόσο πρόβλημα που τονίζεται στην έκθεση είναι ότι επειδή εμείς αναπτυσσόμαστε αυξάνονται πολύ οι εισαγωγές αγαθών, ενώ την ίδια στιγμή οι εξαγωγές μας μειώνονται καθώς οι χώρες που αγοράζουν τα δικά μας προϊόντα βρίσκονται σε στασιμότητα. Αποτέλεσμα όλων είναι να διευρύνεται ακόμα περισσότερο το έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο της χώρας.

Με λίγα λόγια έχουμε μια οικονομία που ανθεί, σε ορισμένους τομείς καλύτερα και πριν από την κρίση, με πολλά ωστόσο «τραύματα» σε επίπεδο πραγματικής οικονομίας τα οποία πριν επουλωθούν βρίσκονται αντιμέτωπα με πολλούς νέους κινδύνους.