Περίπου ένας χρόνος έχει περάσει από τις τελευταίες ευρωεκλογές. Η αποχή προκάλεσε πολιτικό «σεισμό» και από τότε η κρίση πολιτικής εμπιστοσύνης δείχνει να κλιμακώνεται. Με βάση τις μετρήσεις κοινής γνώμης, τα «παραδοσιακά» κόμματα συρρικνώνονται διαρκώς, ενώ ενισχύονται πολιτικοί σχηματισμοί με πιο προσωποπαγή χαρακτηριστικά. Από τα δημοσκοπικά δεδομένα προκύπτουν δύο κρίσιμα πολιτικά ερωτήματα. Πρώτον: Ποιοι είναι οι λόγοι που επιτείνουν την κρίση πολιτικής εμπιστοσύνης και μεγάλο τμήμα των πολιτών βλέπει με δυσπιστία το πολιτικό σύστημα; Δεύτερον: Τι χαρακτηριστικά έχουν τα «μονοπρόσωπα» κόμματα;
Στην Ελλάδα, τρία είναι τα «παραδοσιακά» κόμματα, η Νέα Δημοκρατία, το ΠΑΣΟΚ και το ΚΚΕ. Το κυβερνών κόμμα απέχει κατά πολύ από το 41%, αφού -δημοσκοπικά τουλάχιστον- καταγράφει ιστορικά χαμηλά. Το ΠΑΣΟΚ αδυνατεί να σπάσει το φράγμα του 13-15% και το ΚΚΕ παραμένει σε ποσοστά της τάξεως του 10%. Την ίδια ώρα, ο ΣΥΡΙΖΑ πέρασε αρκετούς μετασχηματισμούς στο πέρασμα της 20ετίας και πλέον αντιμετωπίζει συνθήκες διαρκούς συρρίκνωσης.
Τη σημερινή περίοδο κερδίζουν έδαφος-λιγότερο ή περισσότερο- κόμματα τα οποία μέχρι πρότινος είτε βρίσκονταν στο περιθώριο του πολιτικού συστήματος είτε δεν υπήρχαν. Πρόκειται για πολιτικούς «οργανισμούς» που κινούνται τόσο στην προοδευτική πλευρά του πολιτικού φάσματος όσο και στην συντηρητική. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Πλεύση Ελευθερίας. Αντίστοιχα, ρόλο διεκδικεί το Κίνημα Δημοκρατίας του Στέφανου Κασσελάκη, ενώ στο χώρο της ακροδεξιάς ο Κυριάκος Βελόπουλος της Ελληνικής Λύσης παραμένει κυρίαρχος. Ορατά στον πολιτικό ανταγωνισμό, με μικρότερη όμως δυναμική, παραμένουν στη δεξιά «πολυκατοικία» η Φωνή Λογικής της Κατερίνας Λατινοπούλου και η Νίκη του Δημήτρη Νατσιού.
Εντούτοις, ο μεγάλος νικητής παραμένει η αποχή και η συνολική απαξίωση των κομμάτων. Αυτό γίνεται ευκρινές με δεδομένο ότι ο κατακερματισμός της αντιπολίτευσης καλά κρατεί, ενώ συγχρόνως τα κόμματά δείχνουν αδύνατα να εισπράξουν με δυναμικό τρόπο μεγάλο μερίδιο της κυβερνητικής φθοράς.
Τα κόμματα και η κρίση αξιοπιστίας τους
Ο Λευτέρης Κουσούλης επισημαίνει ότι στη «διαδρομή» του πολιτικού συστήματος αυτό που χάθηκε είναι η εμπιστοσύνη των πολιτών απέναντι στις διαδικασίες, τους θεσμούς και τα πρόσωπα. Κρούοντας τον κώδωνα του κινδύνου για τις συνθήκες αστάθειας που διαμορφώνονται στο πολιτικό σκηνικό, τονίζει ότι «η απώλεια της εμπιστοσύνης είναι ένας ‘ορμητικός ποταμός’ που κάποια στιγμή παίρνει σκοτεινά χαρακτηριστικά».
Μάλιστα, μιλά για μία «έκρηξη ανορθολογισμού» και ως γνωστόν «ο ανορθολογισμός δεν ψάχνει απαντήσεις». Στην πραγματικότητα, όμως, τα κοινωνικά προβλήματα αποτελούν το «υπόστρωμα», που μπορεί κάποιος «να σπείρει και να θερίσει».
Πρόκειται, όπως, υπογραμμίζει για μία «κρίση υποβάθρου» που επηρεάζει τόσο τις πολιτικές συνθήκες όσο και το πολιτικό προσωπικό. Στο ίδιο μήκος κύματος, επισημαίνει ότι «όλα συντελούν στο να κλιμακωθεί αυτή η κρίση» και συμπληρώνει ότι «μετά την κρίση εμπιστοσύνης, έχουμε την κρίση αντιπροσώπευσης και στη συνέχεια οδηγούμαστε σε μία κρίση διακυβέρνησης».
Με παρόντα τον κατακερματισμό του πολιτικού συστήματος το μεγάλο ερώτημα είναι εάν μπορεί να αντιστραφεί αυτή η συνθήκη απαξίωσης της πολιτικής. Ποια είναι η ευθύνη των ίδιων των κομμάτων σε αυτή την κρίση;
Ασυνέπεια και αναποτελεσματικότητα
Ο πολιτικής αναλυτής της AboutPeople, Πέτρος Ιωαννίδης τονίζει ότι οι πολίτες χρεώνουν στα κόμματα ασυνέπεια λόγων και πράξεων αλλά και αναποτελεσματικότητα. «Έχω την αίσθηση ότι τα κόμματα στο πέρασμα του χρόνου δεν δικαιώνουν στα μάτια των ψηφοφόρων αυτό για το οποίο υποτίθεται ότι έχουν φτιαχτεί, να κάνουν δηλαδή τις ζωές των ανθρώπων καλύτερες. Έτσι, δεν θεωρούνται χρήσιμα και οι πολίτες τα απαξιώνουν» αναφέρει χαρακτηριστικά.
Ο Γιάννης Τσίρμπας εκτιμά ότι τα κόμματα αποτυγχάνουν να επιτελέσουν μία από τις βασικές τους λειτουργίες, αυτή της αντιπροσώπευσης. Στην πραγματικότητα δεν δίνουν λύσεις στα προβλήματα της πλειοψηφίας των πολιτών. Όσον αφορά δε τα κόμματα της αντιπολίτευσης στέκεται στο γεγονός ότι αδυνατούν «να προβάλουν ένα διαφορετικό όραμα και μία διαφορετική λύση. Να δώσουν μία διαφορετική προοπτική, ενώ συχνά περιορίζονται σε μία κριτική, που δεν έχει καμία οραματική διάσταση».
Χαρακτηριστικό παράδειγμα της απόστασης που χωρίζει κόμματα και κοινωνία είναι το γεγονός ότι οι πολιτικοί σχηματισμοί είναι στραμμένοι πρωτευόντως προς το κράτος. Όπως αναλύει ο επίκουρος καθηγητής του ΕΚΠΑ, η επιβίωσή τους εξαρτάται από το ίδιο το κράτος πχ μέσω των κρατικών επιχορηγήσεων και των δανειακών διευκολύνσεων. Υπενθυμίζεται ότι πρόκειται για δύο παραμέτρους που συχνά-πυκνά επικαθορίζουν τη δημόσια συζήτηση γύρω από τη λειτουργία του πολιτικού συστήματος. Πάντως, ο κ. Τσίρμπας εκτιμά ότι η κρίση πολιτικής εμπιστοσύνης δεν είναι παροδική και η αποστασιοποίηση των πολιτών από τα κόμματα έχει πιο μόνιμα χαρακτηριστικά.
Περί «αντισυστημισμού»
Θα μπορούσε το αποτέλεσμα αυτής της κρίσης να οδηγήσει σε μία «διαδρομή λύσεων»; Όσο δεν βελτιώνονται οι συνθήκες διαβίωσης των πολιτών το σενάριο αυτό φαίνεται να απομακρύνεται. Και όσο η κατάσταση δεν βελτιώνεται «ο ακραίος και ο ανορθολογικός λόγος γίνεται αυθόρμητα αποδεκτός». Αυτό τουλάχιστον, υποστηρίζει ο Λευτέρης Κουσούλης. Ξεκαθαρίζει ότι οι συνθήκες αυτές δημιουργούν το πολιτικό έδαφος για να υπάρξει «πολιτική κερδοσκοπία», η οποία «ισοπεδώνει».
Εξού και η εμφάνιση κομμάτων με απολύτως προσωποπαγή χαρακτηριστικά. Για ποιο λόγο, όμως, μιλάμε για ισοπέδωση; Ο ίδιος απαντά ότι «αυτός που δεν πιστεύει σε κάτι, είναι έτοιμος να ακούσει τα πάντα και είναι διαθέσιμος στον ακραίο πολιτικό κερδοσκόπο».
Τι χαρακτηριστικά έχει αυτό που στη δημοσία συζήτηση ονομάζεται συχνά «αντισυστημισμός»; Αξίζει να σημειωθεί ότι η πολιτική κρίση που ήρθε ως συνέπεια της οικονομικής κρίσης από το 2012 έως το 2015 δεν φαίνεται να έχει καμία ομοιότητα με την σημερινή κρίση. Όπως υπενθυμίζει ο κ. Κουσούλης «εκεί υπήρχε αντιπαράθεση γύρω από πολιτικές επιλογές. Εδώ η κρίση είναι καθολική, καθώς υπάρχει τυφλή εναντίωση σε αυτό που υπάρχει. Όχι αντιπαράθεση για το εφικτέο, αλλά μία κατεδαφιστική προσέγγιση, που χαρακτηρίζεται από τυφλή εναντίωση σε αυτό που υπάρχει».
Θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί ότι, στην προκειμένη περίπτωση, ο λεγόμενος «αντισυστημισμός» δεν έχει χαρακτηριστικά ιδεολογικής απόρριψης πχ του καπιταλιστικού συστήματος και προτροπής σε μία άλλη μορφή κοινωνικής και οικονομικής οργάνωσης, αλλά έχει ένα μηδενιστικό υπόβαθρο. Πρόκειται για μία πολιτική στάση που «δεν αναζητά κάτι, δεν περιμένει λύσεις και πρόγραμμα, αλλά τον καλύπτει η ένταση της εναντίωσης στο σύστημα».
Κόμματα «κομήτες»
Σημαίνοντα ρόλο στη νέα πολιτική πραγματικότητα που διαμορφώνεται έχει η κυριαρχία της εικόνας έναντι του λόγου. Από την πλευρά του, ο Πέτρος Ιωαννίδης καθιστά σαφές ότι όσο οι ιδεολογικές διαφορές των κομμάτων δεν είναι ευδιάκριτες και όσο τα προεκλογικά τους προγράμματα συγκλίνουν, τόσο το πρόσωπο του «ηγέτη» παίζει σημαντικότερο ρόλο, ο οποίος αξιοποιεί τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να διευρύνει τα ακροατήριά του.
Ο Γιάννης Τσίρμπας αναφέρει ότι η δυναμική των κομμάτων με προσωποπαγή χαρακτηριστικά αποτυπώνει μία πιο ρευστή και πιο επιφανειακή σχέση των πολιτών με την πολιτική. Ο ρόλος της ιδεολογίας είναι μειωμένος, ενώ τα πρόσωπα «κάνουν τους ψηφοφόρους να κόβουν δρόμο».
Η σύγκριση προτάσεων πολιτικής και προγραμμάτων δεν αποτελεί πλέον δημοφιλή πολιτική στάση κι αυτό γιατί όπως υποστηρίζει ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, «ένα πρόσωπο ειδικά στην εποχή των σόσιαλ μίντια, μας είναι οικείο και συνοψίζει μία πρόταση πολιτικής λίγο αφαιρετικά λίγο διαισθητικά».
Μπορούν να αντέξουν τα λεγόμενα «μονοπρόσωπα» κόμματα στον πολιτικό χρόνο; Ο Πέτρος Ιωαννίδης υπενθυμίζει ότι με βάση την πρόσφατη εκλογική ιστορία της Ελλάδας, η συντριπτική πλειοψηφία των κομμάτων που δημιουργήθηκαν μέσα στην κρίση και βασίστηκαν μόνο στο πρόσωπο του ηγέτη, σήμερα, δεν υπάρχουν. Μάλιστα, τα χαρακτηρίζει «κόμματα-κομήτες».
Στην ίδια κατεύθυνση κινείται και ο Γιάννης Τσίρμπας, ο οποίος κάνει λόγο για «βραχύβια κόμματα», για κόμματα, δηλαδή, που «δεν μένουν πολύ και τα αλλάζουμε γρήγορα». Ακόμη και μετά από μία επιτυχημένη δημοσκοπική ή εκλογική πορεία, μέχρι σήμερα, δεν έχουν καταγραφεί αντίστοιχα κόμματα -τουλάχιστον στην ελληνική πολιτική σκηνή- τα οποία κατάφεραν να αποκτήσουν κοινωνικές ρίζες και να σταθεροποιηθούν στον πολιτικό χάρτη.
Το δεδομένο πάντως είναι ότι εκλογές αργούν. Μπορεί να αντιστραφεί αυτή η συνθήκη πολιτικής ρευστότητας και κατακερματισμού; Το μόνο σίγουρο είναι ότι, όπως στη φύση, έτσι και στην πολιτική τα κενά πάντα καλύπτονται.
Πηγή:In.gr
