Τώρα είναι η ώρα να ανοίξει ξανά η συζήτηση για τα ομόλογα της ευρωζώνης

Το δολάριο χάνει την ιδιότητά του ως καταφύγιο γενικής χρήσης, όπως τονίζεται από την πρόσφατη υποβάθμιση της τελευταίας εναπομένουσας πιστοληπτικής αξιολόγησης τριπλού Α, από την Moody’s ,  έναν από τους τρεις μεγάλους οίκους αξιολόγησης. Η ΕΕ έχει τώρα μια μοναδική ευκαιρία να εκμεταλλευτεί τις αμφιβολίες των επενδυτών και να προωθήσει το ευρώ ως αποθεματικό νόμισμα, μια κίνηση που θα αποφέρει σημαντικά οικονομικά οφέλη. Είναι καιρός να σπάσουμε το ταμπού γύρω από την έκδοση κοινού χρέους από την ΕΕ με την υποστήριξη των κρατών μελών.

Η πτώση του δολαρίου οφείλεται εν μέρει στις εμπορικές και δημοσιονομικές πολιτικές του Προέδρου Ντόναλντ Τραμπ, αλλά υπάρχει και μια διαρθρωτική μετατόπιση: οι ξένες συμμετοχές σε αμερικανικό χρέος μειώθηκαν από το 50% του ανεξόφλητου χρέους το 2014 σε μόλις το ένα τρίτο έως το 2024. Εν τω μεταξύ, το ξένο ενδιαφέρον για ευρωπαϊκά ομόλογα, ιδίως γερμανικά Bunds, αυξάνεται: κατά τα έτη 2023 και 2024, οι ξένοι κάτοχοι αύξησαν τις συμμετοχές τους κατά περίπου 160 δισεκατομμύρια ευρώ, που ισοδυναμεί με το 8% των σημερινών κυκλοφορούντων Bunds.

Η ΕΕ θα πρέπει να επιταχύνει αυτήν την τάση για δύο λόγους. Πρώτον, η μεγαλύτερη ζήτηση για ευρώ σημαίνει φθηνότερο κόστος δανεισμού για τις κυβερνήσεις, τις εταιρείες και τους ιδιοκτήτες κατοικιών του μπλοκ. Η Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών διαπίστωσε ότι 100 δισεκατομμύρια δολάρια σε αγορές ομολόγων του αμερικανικού δημοσίου στο εξωτερικό μείωσαν τα επιτόκια κατά 0,20 ποσοστιαίες μονάδες, χρησιμοποιώντας συντηρητικές εκτιμήσεις, γεγονός που καταδεικνύει τον ουσιαστικό ευεργετικό αντίκτυπο της αύξησης των ξένων διακρατήσεων.

Δεύτερον, η τοποθέτηση του ευρώ ως εναλλακτικού καταφυγίου φέρνει σταθερότητα κατά τη διάρκεια των υφέσεων. Σε περιόδους οικονομικής πίεσης, η στροφή προς περιουσιακά στοιχεία σε ευρώ θα μείωνε το κόστος χρηματοδότησης για τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, παρέχοντάς τους περισσότερα δημοσιονομικά πυρομαχικά για να σταθεροποιήσουν τις οικονομίες τους. Σε τέτοιες στιγμές, οι ευρωπαϊκές τράπεζες θα λάμβαναν επίσης ώθηση στην αξία των περιουσιακών στοιχείων του δημόσιου χρέους τους, σπάζοντας τον «κύκλο της καταστροφής» μεταξύ τραπεζών και κρατών που τρόμαξε τις αγορές κατά τη διάρκεια της κρίσης της Ευρωζώνης στις αρχές της δεκαετίας του 2010, όταν οι ρευστοποιήσεις εθνικού χρέους αποδυνάμωσαν τους τραπεζικούς τίτλους και αντίστροφα. Η μεγαλύτερη ανθεκτικότητα σε μια κρίση θα επέτρεπε στους δανειστές να συνεχίσουν να στηρίζουν την πραγματική οικονομία, αντί να την διασπούν στις χειρότερες δυνατές στιγμές.

Για να αξιοποιήσει αυτή τη μοναδική ιστορική στιγμή, η Ευρώπη πρέπει να δράσει γρήγορα. Η ανάληψη ενός ισχυρότερου ρόλου ως καταφυγίου απαιτεί αυξημένη διαθεσιμότητα ασφαλών περιουσιακών στοιχείων. Αυτό περιλαμβάνει τόσο εθνικά κρατικά ομόλογα υψηλής πιστοληπτικής αξιολόγησης όσο και ομόλογα της Ευρωζώνης που υποστηρίζονται από κράτη μέλη και εκδίδονται με προβλέψιμο επιτόκιο.

Για ορισμένες κυβερνήσεις, ιδίως εκείνες με χαμηλότερους λόγους χρέους προς ΑΕΠ, τα ομόλογα της Ευρωζώνης ενέχουν ηθικό κίνδυνο: φοβούνται ότι η υποστήριξη του κοινού χρέους απλώς θα ενθάρρυνε τους πιο σπάταλους ομολόγους τους να συνεχίσουν να ξοδεύουν χρήματα. Αυτή είναι μια δίκαιη κριτική – αλλά η κατηγορηματική αντίθεση στα ομόλογα της Ευρωζώνης θα σήμαινε την απώλεια μιας πολύ μεγαλύτερης ευκαιρίας που θα ωφελούσε τις λιτές χώρες.

Ένας τρόπος για να μετριαστεί αυτό είναι να τεθούν όροι για τα ομόλογα της Ευρωζώνης. Για παράδειγμα, θα μπορούσαν να αντικαταστήσουν το εθνικό χρέος, αντί να προσθέσουν στο συνολικό απόθεμα. Όπως υποστήριξε η Hélène Rey, καθηγήτρια οικονομικών στο London Business School,: δεν υπάρχει λόγος να έχουμε πολύ υψηλά δημόσια ελλείμματα για να είμαστε το παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα. Πρόκειται για ένα αρκετά μεγάλο απόθεμα χρέους που είναι διαθέσιμο. Όπως συμβαίνει, εδώ στην Ευρώπη υπάρχει ένα άφθονο απόθεμα στα χέρια μας που θα μπορούσαν να αντικαταστήσουν τα κοινά ομόλογα. Ένας αυστηρότερος περιορισμός στην παραβίαση του κανόνα της ΕΕ ότι τα δημόσια ελλείμματα δεν πρέπει να υπερβαίνουν το 3% του ΑΕΠ, ως μέρος του σχεδίου, θα μείωνε τους ηθικούς κινδύνους.

Ακόμη και με όρους, ενδέχεται να υπάρχουν ανησυχίες μεταξύ των ενδιαφερόμενων μερών στη Φινλανδία, την Ολλανδία και τη Γερμανία ότι η έκδοση ομολόγων μαζί, ας πούμε, με την Ιταλία και την Ελλάδα, θα αύξανε το κόστος δανεισμού της κυβέρνησής τους. Ωστόσο, αυτή η προοπτική είναι υπερβολικά απαισιόδοξη. Τα ευρωπαϊκά ιδρύματα ήδη εκδίδουν ομόλογα με αξιολόγηση τριπλού Α, η οποία είναι ανώτερη από τη μέση αξιολόγηση της κυβέρνησης, η οποία είναι χαμηλή, με διπλό Α.

Επιπλέον, εάν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις χρηματοδοτήσουν από κοινού ένα μικρό μέρος του χρέους τους — για παράδειγμα, το πρώτο 10% — αυτό συνεπάγεται συγκέντρωση κινδύνων. Κατά συνέπεια, αυτό θα μείωνε τον συνολικό κίνδυνο που σχετίζεται με το ευρωπαϊκό δημόσιο χρέος και ενδεχομένως θα οδηγούσε σε βελτιωμένες αξιολογήσεις για όλες τις εθνικές κυβερνήσεις.

Παράλληλα,  η αυξημένη ρευστότητα και η τακτική έκδοση ομολόγων της Ευρωζώνης μπορούν να οδηγήσουν στην ένταξή τους σε κρατικούς δείκτες και να βοηθήσουν στην ανάπτυξη μιας αγοράς συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης.

Αυτό μας φέρνει πίσω στον συνολικό αντίκτυπο στο κόστος χρηματοδότησης. Για λόγους συνάφειας, η ΕΕ καταβάλλει επί του παρόντος ένα ασφάλιστρο 0,15 έως 0,20 ποσοστιαίων μονάδων για να χρηματοδοτηθεί για επτά έως δέκα χρόνια σε σύγκριση με την ολλανδική κυβέρνηση. Η αυξημένη δημοτικότητα στο εσωτερικό και στο εξωτερικό θα μπορούσε εύκολα να μειώσει το μελλοντικό κοινό κόστος χρηματοδότησης κάτω από την τρέχουσα τιμή που καταβάλλει μια σχετικά λιτή χώρα όπως η Ολλανδία. Περιττό να πούμε ότι οι νότιες χώρες της ΕΕ μπορεί να ωφεληθούν περισσότερο — ένας αντίκτυπος που θα ωφελούσε έμμεσα και τις υπόλοιπες, καθώς η εσωτερική αγορά θα αναπτυσσόταν ταχύτερα.

Τα οικονομικά επιχειρήματα είναι σαφή για να αρχίσει η ΕΕ να σχεδιάζει αποδεκτά πλαίσια για την έκδοση ομολόγων της Ευρωζώνης, εάν επιθυμεί να επωφεληθεί από την αδυναμία των ΗΠΑ.

Η συγγραφέας είναι επικεφαλής οικονομολόγος στην ING