«Κόκκινη κάρτα» έβγαλε το Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ) σε επιχειρηματίες της Σαντορίνης οι οποίοι προσέφυγαν κατά υπουργικής απόφασης που προβλέπει απαγόρευση κυκλοφορίας σε συγκεκριμένες περιοχές του νησιού λόγω κινδύνου κατολισθήσεων. Οι ανώτατοι δικαστές αποφάσισαν (ΣτΕ 411/2025) ότι η διασφάλιση της προστασίας της σωματικής ακεραιότητας και ζωής των πολιτών υπερτερεί έναντι της διασφάλισης της επιχειρηματικής ελευθερίας.
Μέτρα χωρίς γνώμονα τα επιχειρηματικά συμφέροντα
Σύμφωνα με το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο, δεν μπορεί να γίνεται ούτε ο σχεδιασμός των μέτρων πολιτικής προστασίας με γνώμονα την προστασία οικονομικών συμφερόντων αλλά ούτε η μετάθεση της έναρξης ισχύος των ενδεδειγμένων μέτρων πολιτικής προστασίας σε απώτερη ημερομηνία προκειμένου να μην πληγούν, άμεσα, επιχειρηματικά συμφέροντα.
Είναι αξιοσημείωτο ότι υπουργικές αποφάσεις (ΚΥΑ) που προβλέπουν τη λήψη έκτακτων μέτρων πολιτικής προστασίας είχαν ληφθεί ήδη από πέρυσι, έπειτα από επικίνδυνα φαινόμενα κατολισθήσεων στην Καλντέρα. Η έκδοση αντίστοιχων αποφάσεων συνεχίστηκε και φέτος (σ.σ. η τελευταία ΚΥΑ εκδόθηκε στις 13 του μηνός), όπως ήταν αναμενόμενο, έπειτα από την έντονη σεισμική και ηφαιστειακή δραστηριότητα στη Σαντορίνη τους προηγούμενους μήνες. Ο κατολισθητικός κίνδυνος στο νησί της Σαντορίνης είχε τεκμηριωθεί επιστημονικά από εκθέσεις αυτοψίας της Ελληνικής Αρχή Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών και του Οργανισμού Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας, ήδη από την άνοιξη του 2024.
Η προσφυγή
Η υπόθεση έφτασε στο ΣτΕ έπειτα από προσφυγή επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στον οικισμό Αμμούδι, κάτω από την Οία της Σαντορίνης, οι οποίες ζήτησαν ακύρωση της αρχικής απόφασης, όπως αυτή τροποποιήθηκε στη συνέχεια, κατά το μέρος με το οποίο επιβλήθηκε απαγόρευση κυκλοφορίας οχημάτων στο Αμμούδι. Η προσβληθείσα ΚΥΑ αφορούσε τη λήψη μέτρων ελεγχόμενης πρόσβασης των επισκεπτών και των κατοίκων σε επιμέρους σημεία τόσο της Σαντορίνης όσο και της Θηρασιάς και είχε εκδοθεί στο πλαίσιο ρυθμίσεων για την ενεργοποίηση του Εθνικού Μηχανισμού Διαχείρισης Κρίσεων και Αντιμετώπισης Κινδύνων.
Καταρχάς, το Δικαστήριο έκρινε ότι λήψη νομοθετικών και κανονιστικών μέτρων πολιτικής προστασίας για την αντιμετώπιση φυσικών ή άλλου είδους καταστροφών συνιστά επιβεβλημένη υποχρέωση του Κράτους για την προστασία συνταγματικών δικαιωμάτων και αγαθών, όπως είναι η ανθρώπινη ζωή και υγεία. Επίσης, έκρινε ότι σε περίπτωση κήρυξης συγκεκριμένης περιοχής σε κατάσταση «ειδικής κινητοποίησης πολιτικής προστασίας» λόγω επαπειλούμενου κινδύνου φυσικής καταστροφής μπορούν να ληφθούν μέτρα προληπτικού χαρακτήρα, μεταξύ των οποίων και ο «περιορισμός κυκλοφορίας» εντός των ορίων ενός δήμου.
«Άκυρο» ΣτΕ στα πιο …χαλαρά μέτρα
Σύμφωνα με τους δικαστές, η προσβαλλόμενη ΚΥΑ εκδόθηκε νομίμως και σωστά ελήφθη μέτρο απαγόρευσης κυκλοφορίας οχημάτων στη δημοτική οδό στο Αμμούδι, αφού κατά μήκος της εντοπίζεται κίνδυνος εκδήλωσης κατολισθητικών φαινομένων, με βάση επιστημονική αξιολόγηση και τεκμηρίωση. Επίσης, απέρριψαν ως «απαραδέκτως προβαλλόμενο» τον λόγο που επικαλέστηκαν οι επιχειρηματίες για την ακύρωση της απόφασης, υποστηρίζοντας ότι η πρόληψη του κινδύνου κατολισθήσεων στον οικισμό του Αμμουδίου μπορεί να επιτευχθεί με ηπιότερα και άλλα εναλλακτικά μέτρα.
Τί προβλέπει η νέα ΚΥΑ
Τα μέτρα που ελήφθησαν με τη νέα ΚΥΑ που δημοσιεύθηκε στις 13 Μαΐου (αριθμ. 1197-ΦΕΚ 2334/2025) προβλέπει περιοριστικά μέτρα, έως τις 15 Νοεμβρίου, για τις εξής περιοχές: Αμμούδι Οίας, Λιμένα Αθηνιού και οδικό δίκτυο του Όρμου Αθηνιού (νέος λιμένας Φηρών), παλαιό λιμένα Φηρών και όλη την ανάντη περιοχή, Αρμένη Οίας και Κόρφο Θηρασιάς.
Ειδικά για το Αμμούδι, προβλέπεται ότι στη δημοτική οδό προς τον οικισμό απαγορεύεται η κυκλοφορία και διέλευση παντός είδους οχημάτων. Εξαιρούνται οχήματα τροφοδοσίας το διάστημα 5-10 το πρωί καθώς και 15 ΙΧ αυτοκίνητα έως 15 θέσεων, τα οποία μπορούν να εισέρχονται εκ περιτροπής με μέριμνα του Δήμου Θήρας για τη διευκόλυνση της μετακίνησης των επισκεπτών.
Επίσης, επιτρέπεται η διέλευση οχημάτων με προορισμό προς και από τη νήσο Θηρασιά.
Στα περιπατητικά μονοπάτια Αμμούδι – Ακρωτήριο Άγιος Νικόλαος και Αμμούδι – Οία απαγορεύεται η πρόσβαση και παραμονή (στο δεύτερο έως και 50 μέτρα πριν την είσοδο στον οικιστικό ιστό της Οίας). Όσο για τον ίδιο τον οικισμό Αμμούδι επιτρέπεται η πρόσβαση και η παραμονή σε αυτόν αλλά όχι στο πάνω τμήμα του, κάτω από τα βράχια. Η από θαλάσσης πρόσβαση επιτρέπεται.
Όσον αφορά στα έργα που πρέπει να γίνουν, έως σήμερα έχουν ολοκληρωθεί τα βραχυπρόθεσμα, όπως είναι π.χ. η απομάκρυνση των σαθρών πετρωμάτων, ο καθαρισμός από πέτρες και γαιομάζες των υφιστάμενων τοιχίων, ο καθαρισμός υφιστάμενων διχτυών που έχουν τοποθετηθεί σε σημεία της Καλντέρας κλπ. Το φθινόπωρο αναμένεται να δημοπρατηθεί από την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου η μελέτη για τα μακροπρόθεσμα μέτρα τα οποία, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνουν κατασκευή νέων τοιχίων και διχτυών ή αντικατάσταση των υφιστάμενων όπου είναι απαραίτητο.
Η κατασκευή τους θα ξεκινήσουν μετά το τέλος της τουριστικής περιόδου.
