Η Wall Street δεν απέτυχε ποτέ τόσο θεαματικά όσο το 2008. Τα στελέχη της συνέβαλαν σε μια δραματική αύξηση του δανεισμού, γεγονός που οδήγησε στη δημιουργία μιας φούσκας στην αγορά ακινήτων. Η πολυπλοκότητα των χρηματοοικονομικών εργαλείων που χρησιμοποιήθηκαν αποκάλυψε την εύθραστη φύση του συστήματος ακόμη και για τους ίδιους τους εσωτερικούς παράγοντες των αγορών. Όταν η αγορά στεγαστικών δανείων υψηλού κινδύνου κατέρρευσε, η ρευστότητα εξαφανίστηκε από ολόκληρο το χρηματοπιστωτικό σύστημα, σημειώνει ο Economist σε άρθρο του.
Η Lehman Brothers ήταν μία μόνο από τις εκατοντάδες τράπεζες που κατέρρευσαν. Αν το κράτος δεν είχε παρέμβει για να τις διασώσει, η κατάσταση θα είχε επιδεινωθεί ακόμη περισσότερο. Η μεταρρύθμιση πήρε σάρκα και οστά με μέτρα όπως ο νόμος Dodd-Frank του 2010, ο οποίος επέβαλε στις τράπεζες αυστηρότερες απαιτήσεις συμμόρφωσης. Οι δανειστές υποχρεώθηκαν να διατηρούν μεγαλύτερα αποθέματα κεφαλαίου και να περιορίσουν τις εμπορικές τους δραστηριότητες.
Οι ρυθμιστικές αρχές μπορούν να επιλέξουν ποιους θα στοχεύσουν, αλλά έχουν περιορισμένο έλεγχο στις εταιρείες που αναδεικνύονται στη θέση των παλαιών. Το 2008, ο οικονομολόγος Τσαρλς Γκούντχαρτ περιέγραψε το «πρόβλημα του ορίου» στη χρηματοδότηση. Υποστήριξε ότι η θέσπιση και η επιτήρηση του ορίου μεταξύ ρυθμιζόμενων και μη ρυθμιζόμενων ιδρυμάτων είναι δύσκολη, εν μέρει επειδή οι παράγοντες κινδύνου αντιδρούν στη ρύθμιση μεταφέροντας τις δραστηριότητές τους σε λιγότερο εποπτευόμενους τομείς.
Νέα «γενιά» δανειστών στην Wall Street
Από την κρίση και ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια, μια μικρή ομάδα Αμερικανών διαχειριστών περιουσιακών στοιχείων έχει γιγαντωθεί, συχνά σε τομείς που παραδοσιακά ανήκαν στις τράπεζες. Οι δραστηριότητες δανεισμού τους, γνωστές ως private credit (ιδιωτική πίστη), έχουν αυξηθεί ραγδαία, εν μέρει επειδή οι τράπεζες περιορίζονται από τις ρυθμιστικές αρχές, αναφέρει ο Economist.
Τα hedge funds κυριαρχούν πλέον σε εμπορικές δραστηριότητες όπου παλαιότερα κυριαρχούσαν οι τράπεζες. Η χαλαρή νομισματική πολιτική συνέβαλε σε αυτή την εξέλιξη, όπως και η έντονη παγκόσμια ζήτηση για αμερικανικά περιουσιακά στοιχεία.
Τα στελέχη αυτών των εταιρειών θεωρούν ότι η επιτυχία τους επιβεβαιώνει τη σοφία της νέας χρηματοοικονομικής τάξης. Η κατάρρευση της Silicon Valley Bank, η οποία δανείστηκε απερίσκεπτα από ανασφάλιστους καταθέτες που στη συνέχεια έσπευσαν να αποσύρουν τα κεφάλαιά τους το 2023, ενίσχυσε την άποψή τους ότι οι τράπεζες είναι κακοδιαχειριζόμενες και εγγενώς ευάλωτες.
Τα ερωτηματικά
Ωστόσο, παραμένει το ερώτημα αν έρχεται μια νέα κρίση. Πώς θα αποδώσουν τα δάνεια που χορηγούνται από ιδιωτικά πιστωτικά κεφάλαια σε περίπτωση ύφεσης; Πόσο επικίνδυνη είναι η αύξηση του δανεισμού από τα hedge funds; Εκδοχές αυτών των ερωτημάτων απασχολούν κάθε μεγάλο χρηματοπιστωτικό ίδρυμα και κεντρική τράπεζα.
Η ασταθής προεδρία του Ντόναλντ Τραμπ καθιστά αυτά τα ερωτήματα ακόμη πιο επείγοντα. Στις 2 Απριλίου, ο Τραμπ «απελευθέρωσε» την αμερικανική οικονομία ανακοινώνοντας μαζικούς και αυθαίρετους δασμούς. Οι χρηματοπιστωτικές αγορές αντέδρασαν αμέσως με έντονη μεταβλητότητα, φτάνοντας σε επίπεδα που είχαν ξεπεραστεί μόνο το 2008, στο αποκορύφωμα της χρηματοπιστωτικής κρίσης, και τον Μάρτιο του 2020, στην αρχή της πανδημίας. Οι μετοχές σημείωσαν τη χειρότερη διήμερη πτώση από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το κόστος κεφαλαίου για τις επιχειρήσεις εκτοξεύθηκε, ενώ η εμπιστοσύνη καταναλωτών και στελεχών υπέστη σοβαρό πλήγμα.
Η αυτοπροκαλούμενη εμπορική κρίση φαινόταν κατά διαστήματα ικανή να προκαλέσει μια πλήρη χρηματοπιστωτική κρίση. Οι αποδόσεις του αμερικανικού κρατικού χρέους αυξήθηκαν, ενώ η αξία του δολαρίου υποχώρησε, υποδηλώνοντας ότι οι επενδυτές εγκατέλειπαν τα αμερικανικά περιουσιακά στοιχεία παρά τις υψηλότερες αποδόσεις—μια ανησυχητική δυναμική που συνήθως παρατηρείται σε αναδυόμενες αγορές σε κρίση, όχι στον παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό ηγεμόνα.
Η ηρεμία, ή τουλάχιστον κάτι που της μοιάζει, έχει επιστρέψει. Ορισμένα στελέχη θεωρούν ότι το σύστημα πέρασε ένα πραγματικό «στρες τεστ»—ή ακόμη και ότι το ξεπέρασε, δεδομένου του πόσο γρήγορα ο κ. Τραμπ υποχώρησε στις πιέσεις των αγορών και ανέστειλε την πλήρη εφαρμογή των δασμών. Οι τιμές των μετοχών των μεγάλων διαχειριστών περιουσιακών στοιχείων στις ιδιωτικές αγορές παραμένουν μειωμένες κατά περίπου ένα τέταρτο από τα υψηλά τους μετά τις εκλογές του Νοεμβρίου, αλλά οι αγορές έχουν σταθεροποιηθεί. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι μόνο η υπερηφάνεια των επικεφαλής της Wall Street που στήριξαν τον κ. Τραμπ έχει πληγεί.
Το μέλλον;
Το να είναι κανείς αισιόδοξος σήμερα είναι αφελές. Ακόμη κι αν ο κ. Τραμπ καταφέρει να αποτρέψει την κατάρρευση του παγκόσμιου εμπορίου, η αντίθεση μεταξύ του καλά ρυθμισμένου χρηματοοικονομικού συστήματος των ΗΠΑ και της χαοτικής πολιτικής της χώρας είναι πολύ έντονη για να αγνοηθεί. Η Wall Street ευημερεί χάρη στο κράτος δικαίου και την παγκοσμιοποίηση, δύο παράγοντες που ο κ. Τραμπ αμφισβητεί. Πολλές από τις προϋποθέσεις μιας νέας χρηματοπιστωτικής κρίσης είναι ήδη παρούσες. Το εθνικό χρέος ανέρχεται στα 36 τρισεκατομμύρια δολάρια, πλησιάζοντας ιστορικά υψηλά σε σχέση με το μέγεθος της οικονομίας. Οι τιμές των περιουσιακών στοιχείων είναι διογκωμένες και θα μπορούσαν εύκολα να υποχωρήσουν αν οι ξένοι επενδυτές αποφασίσουν να πουλήσουν.
Όπως και σε προηγούμενες εποχές, η άνοδος των αξιών των περιουσιακών στοιχείων έχει κρύψει ρωγμές στη νέα χρηματοοικονομική τάξη. Όποιους κινδύνους κι αν κρύβει το σύστημα, η προεδρία του κ. Τραμπ τους καθιστά ακόμη πιο επικίνδυνους.
