Οι γεωπολιτικές εντάσεις φέρνουν στην επιφάνεια με ακόμη μεγαλύτερη ένταση τον γεωστρατηγικό ρόλο των ελληνικών λιμανιών και κυρίως του βόρειου και ανατολικού τόξου της χώρας που περιλαμβάνει τα λιμάνια του Βόλου, της Θεσσαλονίκης, της Καβάλας και της Αλεξανδρούπολης.
Τέσσερα λιμάνια που αποτελούν πύλες όχι μόνο προς τα Βαλκάνια αλλά σε όλη την Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη, μια περιοχή με ισχυρές προοπτικές ανάπτυξης και με τάσεις ανόδου της κατανάλωσης.
Παράλληλα εξυπηρετούν και τα γεωπολιτικά σχέδια του ΝΑΤΟ και των ΗΠΑ, όπως έδειξε το παράδειγμα του λιμανιού της Αλεξανδρούπολης, ο ρόλος του οποίου αναβαθμίστηκε σημαντικά μετά την έναρξη του πολέμου Ρωσίας – Ουκρανίας.
Ο γεωστρατηγικός ρόλος των τεσσάρων λιμανιών
Ο γεωστρατηγικός ρόλος των τεσσάρων λιμανιών συζητείται όλο και πιο έντονα σε διπλωματικό επίπεδο όσο εντείνεται ο εμπορικός πόλεμος ΗΠΑ – Κίνας, δεν λήγει η σύγκρουση στην Ουκρανία και νέες δυνάμεις όπως η Ινδία διεκδικούν ευρύτερο οικονομικό ρόλο στην Ασία και την Ευρώπη, η οποία είναι σε ευθύ ανταγωνισμό με την Κίνα.
Μπορεί ακόμη αυτή η συζήτηση να μην έχει μετουσιωθεί σε συγκεκριμένες επιχειρηματικές πρωτοβουλίες, ωστόσο αυτό δεν σημαίνει ότι οι πρώτες σκέψεις δεν έχουν πέσει στο τραπέζι, ενώ οι διάσπαρτες δυνάμεις αναζητούν και τους ανθρώπους που θα έχουν τη γνώση και την ικανότητα να χαράξουν συγκεκριμένη νέα στρατηγική για το λιμενικό σύστημα της χώρας.
Από τα τέσσερα λιμάνια δύο είναι υπό κρατικό έλεγχο (Βόλος και Αλεξανδρούπολη) και δύο υπό ιδιωτικό με διακριτό όμως τρόπο.
Στην περίπτωση του ΟΛΘ έχουμε πώληση των μετοχών του Οργανισμού Λιμένος Θεσσαλονίκης, εταιρείας εισηγμένης στο χρηματιστήριο, σε ιδιώτη, την Beltera, του Ιβάν Σαββίδη, ενώ στην άλλη περίπτωση του εμπορικού λιμανιού της Καβάλας η αξιοποίηση του λιμανιού από τον ιδιώτη (την κοινοπραξία ΣΑΡΙΣΑ του Ομίλου ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ και του Ομίλου EFA) γίνεται μέσω παραχώρησης.
Πάντως, όπως έχουν γράψει ήδη «ΤΑ ΝΕΑ», εντείνονται οι πιέσεις για μετοχικές αλλαγές στον ΟΛΘ, με τους Γάλλους της CMA CGM να επιδιώκουν να αναλάβουν τον έλεγχο του λιμανιού.
Ο διάδρομος IMEC
Κομβικό ρόλο στις εξελίξεις θα παίξει η ανάπτυξη του νέου Οικονομικού Διαδρόμου Ινδίας – Μέσης Ανατολής – Ευρώπης (IMEC), που υποστηρίζεται από τις ΗΠΑ και επιδιώκει να περιορίσει την κινεζική επιρροή στις ευρωπαϊκές υποδομές. Ο διάδρομος Ινδίας – Μέσης Ανατολής – Ευρώπης (IMEC) είναι ένας διακρατικός διάδρομος μεταφορών, που ξεκίνησε το 2023.
Το σχέδιο έχει συζητηθεί με τον πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ στην Ουάσιγκτον κατά την επίσκεψη του ινδού πρωθυπουργού Ναρέντρα Μόντι στην αμερικανική πρωτεύουσα, όπως επίσης με τους Γάλλους στη συνάντηση που είχε ο Μόντι με τον πρόεδρο Μακρόν αλλά και την ηγεσία της CMA CZM κατά την επίσκεψή του στα γραφεία της στη Μασσαλία. Ενόψει αυτής της μεγάλης πρόκλησης, τα τέσσερα ελληνικά λιμάνια έχουν να αντιμετωπίσουν τα ιδιαίτερα προβλήματά τους με στόχο την αναβάθμιση των υπηρεσιών τους.
Ο ΟΛΘ και οι πιέσεις των Γάλλων
Το λιμάνι της Θεσσαλονίκης είναι η μεγαλύτερη βασική πύλη εισόδου για τα Βαλκάνια και ως εκ τούτου η γεωστρατηγική σημασία είναι τεράστια.
Το λιμάνι ελέγχεται κατά 67% από την κοινοπραξία SEGΤ, στην οποία το 67% των μετοχών έχει η Beltera του Ιβάν Σαββίδη και το 33% η Terminal Link – θυγατρική του γαλλικού ναυτιλιακού κολοσσού CMA CGM.
Η πλευρά Σαββίδη και η Ντρέιφους
Ωστόσο η πλευρά Σαββίδη ελέγχει συνολικά λίγο πάνω από το 50% των μετοχών της ΟΛΘ ΑΕ. Ειδικότερα, εκτός του 44,9% που ελέγχει μέσω της Beltera απέκτησε και το 5,91% του μετοχικού κεφαλαίου και των δικαιωμάτων ψήφου της Εταιρείας, «αμυνόμενος» στη δημόσια πρόταση που κατέθεσε τον Ιανουάριο η LEONIDSPORT BV του Ομίλου Ντρέιφους, η οποία τελικά απέκτησε μόλις το 2,5% των μετοχών της ΟΛΘ ΑΕ. Συνολικά η Beltera ελέγχει το 72,91% των μετοχών του ΟΛΘ, ενώ η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΩΝ & ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΣ ΑΕ το 7,27%.
Ωστόσο, οι τελευταίες πληροφορίες αναφέρουν ότι οι Γάλλοι της CMA CGM έχουν πλέον βάλει πλώρη για την απόκτηση πλειοψηφικού ελέγχου στον ΟΛΘ, επιδιώκοντας ουσιαστικά την εξαγορά των μετοχών της πλευράς Σαββίδη.
Η γαλλική τεχνογνωσία
Υπενθυμίζεται ότι Γάλλοι της CMA CGM είναι αυτοί που έχουν την τεχνογνωσία της διαχείρισης λιμανιών στην κοινοπραξία SEGΤ, τεχνογνωσία που ήταν προϋπόθεση για την ανάδειξη ενός πλειοδότη στον διαγωνισμό πώλησης του 67% των μετοχών του ΟΛΘ.
Η CMA CGM εκτός από έναν στόλο 772 πλοίων που διαθέτει ελέγχει και 62 λιμενικούς σταθμούς σε όλο τον κόσμο, εκ των οποίων 41 σε 20 χώρες μέσω της 100% θυγατρικής της CMA Terminal και 21 σε 16 χώρες μέσω της κατά 51% θυγατρικής της Terminal Link, στην οποία με 49% συμμετέχει και η China Merchants Port Holdings.
Επίσης η CMA CGM έχει πολύ καλές σχέσεις με τη νέα αμερικανική διοίκηση του προέδρου Τραμπ καθώς προσφέρθηκε να επενδύσει πάνω από 20 δισ. δολ. στις ΗΠΑ για την ενίσχυση της ναυπηγικής βιομηχανίας των ΗΠΑ.
Οι Ινδοί
Εχει επίσης σχέσεις και με τους Ινδούς, όπως προαναφέρθηκε, καθώς διεκδικούν ιδιαίτερο ρόλο στο «στήσιμο» του IMEC. Από την άλλη πλευρά, ο ΟΛΘ βρίσκεται στην αρχή ενός σχεδίου υποχρεωτικών επενδύσεων ύψους τουλάχιστον 300 εκατ. ευρώ (μαζί με τα μηχανολογικά) για την επέκταση του 6ου προβλήτα, ενώ αν αποφασίσει να διεκδικήσει το πρώην στρατόπεδο Γκόνου για να ενισχύσει τον τομέα των logistics χρειάζεται άλλα 200 εκατ. ευρώ περίπου.
Πρόκειται για κεφάλαια τα οποία θα εισφερθούν μέσω αύξησης μετοχικού κεφαλαίου και τραπεζικού δανεισμού. Η απορία που εκφράζουν λιμενικοί κύκλοι είναι αν όμιλος του Ιβάν Σαββίδη μπορεί να τα εισφέρει καθώς ήδη εμφανίζει μια δυστοκία στην υλοποίηση επενδύσεων που έχει σχεδιάσει σε άλλους τομείς, όπως ο ξενοδοχειακός, στη χώρα μας.
To λιμάνι του Βόλου και το ενδιαφέρον από Αμερικανούς και Ινδούς
Το λιμάνι του Βόλου, αν και μικρότερο από το λιμάνι της Θεσσαλονίκης, αποτελεί ένα πολύ καλό «προγεφύρωμα» κυρίως για τα φορτία που έρχονται από τη Μέση Ανατολή.
Σημειώνεται ότι από το 1977 έως το 1988 υπήρχε γραμμή μεταφοράς εμπορευμάτων διά θαλάσσης από τον Βόλο στη Συρία, συγκεκριμένα στα λιμάνια Λαττάκειας και Ταρτούς. Η γραμμή αυτή ατόνησε και στη συνέχεια σταμάτησε λόγω του πολέμου Ιράν – Ιράκ και αργότερα λόγω των εξελίξεων στη Συρία. Τώρα το ενδιαφέρον επανέρχεται εφόσον η κατάσταση στη Συρία ομαλοποιηθεί. Δεν πρέπει να περάσει απαρατήρητη και η προσέγγιση των ΗΠΑ με τη νέα ηγεσία της Συρίας.
Η συμφωνία της CMA CGM
Επίσης στις αρχές Μαΐου η CMA CGM υπέγραψε συμφωνία συνεργασίας 30 ετών με τη νέα κυβέρνηση της Συρίας, μια συμφωνία συνέχεια προηγούμενης που αφορά επενδύσεις ύψους 230 εκατομμυρίων ευρώ στο λιμάνι της Λαττάκειας. Οπως επισημαίνουν οι ίδιες πηγές, μεγάλες ινδικές εταιρείες έχουν ήδη εκφράσει το ενδιαφέρον τους για το λιμάνι του Βόλου στο πλαίσιο του Οικονομικού Διαδρόμου Ινδίας – Μέσης Ανατολής – Ευρώπης (IMEC), που τυγχάνει υποστήριξης από τις ΗΠΑ και επιδιώκει να περιορίσει την επιρροή της Κίνας στις ευρωπαϊκές υποδομές. Σημειώνεται ότι και η CMA CGM στηρίζει τον IMEC.
Η DFC και η Goldair
Για το λιμάνι του Βόλου έντονο είναι το ενδιαφέρον, όπως έγραψαν πρόσφατα «ΤΑ ΝΕΑ», της αμερικανικής κρατικής αναπτυξιακής τράπεζας DFC (US International Development Finance Corporation) σε συνεργασία με την ελληνική εταιρεία Goldair, με στόχο τη δημιουργία μιας νέας πύλης logistics που θα συνδέει θάλασσα, ξηρά και σιδηροδρομικό δίκτυο.
Αλλες πληροφορίες αναφέρουν ότι και Ινδοί έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον για το λιμάνι του Βόλου. Μπορεί το λιμάνι του Βόλου να θεωρείται μικρό για τα ινδικά σχέδια, ωστόσο εάν δεν καταφέρουν να «πατήσουν» πόδι σε ένα μεγαλύτερο λιμάνι, π.χ. της Θεσσαλονίκης, τότε αναγκαστικά θα στρέψουν το βλέμμα τους στον Βόλο. Θα πρέπει πάντως να σημειωθεί, όπως αναφέρουν παράγοντες που είναι σε θέση να γνωρίζουν, ότι το μέγεθος του λιμανιού είναι ένας βασικός παράγοντας για την ανάπτυξη των logistics, ωστόσο σημαντικό επίσης ρόλο παίζουν οι υποδομές στην ενδοχώρα, διασυνδέσεις κ.λπ.
Το πάγωμα της αποκρατικοποίησης του ΟΛΒ
Παρά το γεγονός ότι η διαδικασία ιδιωτικοποίησης του λιμανιού του Βόλου έχει παγώσει, οι δύο εταίροι DFC και Goldair διατηρούν όπως φαίνεται αμείωτο το ενδιαφέρον τους, βλέποντας στον Βόλο ένα κρίσιμο γεωπολιτικό και εμπορικό σημείο. Το ενδιαφέρον αυτό το έχουν κάνει γνωστό και στην κυβέρνηση και σε συναντήσεις με συναρμόδιους υπουργούς. Η αυξανόμενη γεωπολιτική ένταση στην ευρύτερη περιοχή ενισχύει τον ρόλο του λιμανιού του Βόλου ως στρατηγικής πύλης της Δύσης, ιδιαίτερα στον ανταγωνισμό με τα κινεζικά και ρωσικά συμφέροντα που εκδηλώνονται μέσω των δύο μεγαλύτερων ελληνικών λιμανιών, Πειραιά (ΟΛΠ) και Θεσσαλονίκης (ΟΛΘ).
Σχεδιασμοί
Από την πλευρά του το Υπερταμείο σχεδιάζει την υλοποίηση επενδύσεων με στόχο τον εκσυγχρονισμό και την ανάπτυξη του λιμανιού του Βόλου, μετά την απόφαση να ακυρώσει τον διαγωνισμό πώλησης του 67% των μετοχών της ΟΛΒ. Στο πλαίσιο αυτό προχωρεί στην πρόσληψη συμβούλου με αντικείμενο την κατάρτιση ενός αναπτυξιακού σχεδίου με ένα παράλληλο χρηματοδοτικό πακέτο. Το κυβερνητικό σχέδιο προβλέπει έργα ανάπτυξης του λιμανιού και σε δεύτερο χρόνο θα εξεταστεί το μοντέλο αξιοποίησής του. Η λειτουργία του με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια εξασφαλίζει την ευελιξία που χρειάζεται για να ανταποκρίνεται στις σύγχρονες απαιτήσεις του ναυτιλιακού κλάδου.
Το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης και τα έργα αναβάθμισης
Το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης, «η Σούδα της Βορείου Ελλάδος», όπως χαρακτηρίζεται από παράγοντες της λιμενικής βιομηχανίας, καθώς εξυπηρετεί συνεχώς (business as usual, όπως λένε στο λιμάνι) τους σχεδιασμούς του ΝΑΤΟ και των ΗΠΑ μετά και την έναρξη του πολέμου Ρωσίας – Ουκρανίας, παραμένει υπό κρατικό έλεγχο, ενώ υλοποιείται σημαντικό πρόγραμμα εκσυγχρονισμού του.
Η κυβέρνηση ματαίωσε τον διαγωνισμό πώλησης του Οργανισμού Λιμένος Αλεξανδρούπολης τον Νοέμβριο του 2022.
«Η κυβέρνηση αποφάσισε ότι στην παρούσα συγκυρία η Αλεξανδρούπολη είναι τόσο μεγάλης στρατηγικής, γεωπολιτικής και ενεργειακής σημασίας για τη χώρα μας, ώστε πρέπει να παραμείνει στην κυριότητα του ελληνικού Δημοσίου και συγκεκριμένα του ΤΑΙΠΕΔ, το οποίο έχει και τη δυνατότητα να αναπτύξει το λιμάνι και να αξιοποιήσει πλήρως όλες του τις δυνατότητες», είχε δηλώσει τότε ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, για να συμπληρώσει «δεν νομίζω ότι χρειάζεται να επεκταθώ πολύ περισσότερο γιατί στην παρούσα συγκυρία δεν βλέπαμε τον λόγο να πουληθεί το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης σε κάποιον ξένο επενδυτή».
Επενδύσεις
Προς το παρόν στην Αλεξανδρούπολη υλοποιούνται σταδιακά τα έργα αναβάθμισης του λιμανιού που έχει αποφασίσει η κυβέρνηση. Πρόσφατα υπεγράφη η σύμβαση για τη βυθοκόρηση του λιμανιού, ενώ προχωρούν και τα έργα οδοποιίας και οι επενδύσεις σε ηλεκτρομηχανολογικό εξοπλισμό. Σύμφωνα με πηγές, υπάρχει πολύ σοβαρό επενδυτικό ενδιαφέρον για την ανάπτυξη logistics σε χώρους του λιμανιού από ιδιωτικές εταιρείες οι οποίες μπορούν να αναπτυχθούν σε μια έκταση 300 στερεμάτων που έχει στην κατοχή του, ενώ επίσης μπορεί να δημιουργηθεί και ελεύθερη ζώνη.
Το λιμάνι της Καβάλας και το σχήμα ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ – EFA
Το εμπορικό λιμάνι της Καβάλας «Φίλιππος Β’» παραχωρήθηκε έπειτα από συμφωνία που υπεγράφη τον Ιανουάριο φέτος στην κοινοπραξία «ΣΑΡΙΣΑ» (Ομιλος ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ και Ομιλος EFA).
Ο επενδυτής αναλαμβάνει για 40 έτη το δικαίωμα χρήσης, λειτουργίας, συντήρησης και εκμετάλλευσης ενός σταθμού πολλαπλών χρήσεων σε τμήμα του συγκεκριμένου λιμένα. Βάσει της συμφωνίας, η συνολική αξία του τιμήματος διαμορφώνεται σε περίπου 34 εκατ. ευρώ συμπεριλαμβανομένου του εφάπαξ τιμήματος και των εγγυημένων αμοιβών που θα καταβάλλονται ετησίως προς το Δημόσιο κατά την τεσσαρακονταετή περίοδο παραχώρησης.
Επιπρόσθετα, το χρηματοοικονομικό μοντέλο του υπο-παραχωρησιούχου προβλέπει επενδύσεις 36 εκατ. ευρώ για την περαιτέρω ανάπτυξη του λιμένα, όπως και την πραγματοποίηση δαπανών βαριάς συντήρησης. Το λιμάνι της Καβάλας, το οποίο εξέτασαν πρόσφατα αμερικανικοί παράγοντες, μπορεί να λειτουργήσει συμπληρωματικά με το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης.
