Πολεοδομίες: Σχέδιο μετάβασης από τους δήμους στο υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας

Η μάχη με το «βαθύ κράτος» βάζει στο στόχαστρο τις πολεοδομίες. Η απόφαση φαίνεται ότι έχει ληφθεί ώστε οι Υπηρεσίες Δόμησης να περάσουν από τους δήμους κάτω από την ομπρέλα του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ). Ωστόσο, ζητούμενο αποτελεί ακόμη το πώς θα γίνει η μετάβαση ώστε να περιοριστούν οι αντιδράσεις των δημοτικών αρχόντων. Παράλληλα, «τρέχουν» δύο έργα που στοχεύουν στην καλύτερη εξυπηρέτηση πολιτών, επιχειρήσεων και επενδυτών, αλλά και στη διαφάνεια της πολεοδομικής πληροφορίας. Πρόκειται για την ψηφιοποίηση των αρχείων των Υπηρεσιών Δόμησης και την κωδικοποίηση της πολεοδομικής νομοθεσίας.

Κωδικοποίηση της πολεοδομικής νομοθεσίας

«Το 2025 θα υπάρξει πλήρης κωδικοποίησης της πολεοδομικής διαδικασίας. Όλα τα άρθρα θα βρίσκονται σε ένα κείμενο για να μην χρειάζεται να ψάχνει κάποιος από εδώ και από εκεί», ανέφερε ο υπουργός Περιβάλλοντος κ. Σταύρος Παπασταύρου μιλώντας στο InForum «Brain, Retain & Regain». Η πολυνομία και τα κενά της πολεοδομικής και χωροταξικής νομοθεσίας αφήνουν ανοιχτό το «παράθυρο» στη διαφθορά καθώς οι εγκρίσεις και οι αποφάσεις των υπαλλήλων στις πολεοδομίες αποτελούν μια υποκειμενική επιλογή στη διακριτική ευχέρεια κάθε υπαλλήλου. Κι αυτό διότι οι διάφορες διατάξεις έχουν υποστεί πολλαπλές αλλαγές, προσθήκες, τροποποιήσεις και καταργήσεις, με πλήθος διάσπαρτων νομοθετημάτων κατά την τελευταία πεντηκονταετία.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η δόμηση σε εκτός σχεδίου περιοχές, όπου έπειτα από σειρά ακυρωτικών αποφάσεων του ΣτΕ άλλες πολεοδομίες εκδίδουν και άλλες δεν εκδίδουν οικοδομικές άδειες, ανάλογα με την ερμηνεία που δίνει ο κάθε αρμόδιος υπάλληλος στη νομοθεσία και στη νομολογία του Δικαστηρίου. Πάντως, είναι αξιοσημείωτο ότι Ειδική Νομοπαρασκευαστική Επιτροπή για τη σύνταξη Κώδικα Χωροταξίας και Πολεοδομίας στο ΥΠΕΝ είχε συσταθεί προ πενταετίας (Ιούνιος 2020) με χρέη προέδρου να αναλαμβάνει ο τότε πρόεδρος της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα και επίτιμος πρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ) κ. Κωνσταντίνος Μενουδάκος.

Ψηφιοποίηση αρχείων πολεοδομιών

Παράλληλα, έχει ξεκινήσει το έργο των 112 εκατ. ευρώ, με φορέα υλοποίησης το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος, για την ψηφιοποίηση αρχείων πολεοδομικής πληροφορίας σε 240 πολεοδομικά γραφεία. Αφορά την ψηφιακή αποτύπωση περίπου 3,5 εκατομμυρίων οικοδομικών αδειών που περιλαμβάνουν 44 εκατομμύρια σχέδια με στόχο να ενσωματωθούν στον Ενιαίο Ψηφιακό Χάρτη. Έτσι πολίτες και μηχανικοί θα έχουν πρόσβαση σε σημαντικές πληροφορίες ενώ θα αποφευχθεί απώλεια πληροφοριών λόγω φυσικών καταστροφών, η φθορά παλαιών έγχαρτων αρχείων ή και συχνά η …εξαφάνισή τους. Μεγάλος όγκος οικοδομικών αδειών έχει «χαθεί» από τις Υπηρεσίες Δόμησης με συνέπεια να ξεκινούν διαδικασίες ανασύστασης φακέλου δίχως καμία πληροφορία για την αρχική άδεια.

Εξυγίανση πολεοδομιών

Επιπλέον, αναμένεται δραστική παρέμβαση από την κυβέρνηση και το ΥΠΕΝ στον τρόπο με τον οποίο εκδίδονται οι άδειες δόμησης, όπως επεσήμανε προ ημερών ο πρωθυπουργός κ. Κυριάκος Μητσοτάκης σε εκδήλωση στο Μέγαρο Μαξίμου για την παρουσίαση των αποτελεσμάτων της αξιολόγησης δημόσιων υπηρεσιών από τους πολίτες. Σύμφωνα με τα όσα ανέφερε, «το σύστημα αυτό έχει φτάσει πια στα όριά του και πρέπει να αναμορφωθεί με τρόπο πολύ πιο δραστικό».

Η αξιολόγηση των πολιτών για 23 διαφορετικές υπηρεσίες των Δήμων κατέδειξε ότι οι πολεοδομίες πήραν κατά μέσο όρο βαθμολογία 3,4 μονάδων, την πέμπτη χαμηλότερη. «Παίρνουν χαμηλό βαθμό. Αυτό μας προβληματίζει ιδιαίτερα. Παίρνουν ακόμα πιο χαμηλό βαθμό εκεί που υπάρχουν, προφανώς, ενδείξεις και αποδείξεις πια παράνομων αδειοδοτήσεων τοπικών κυκλωμάτων», υπογράμμισε ο πρωθυπουργός.

Έτσι, δεν είναι τυχαίο ότι η μάχη με το «βαθύ κράτος» θα ξεκινήσει από τις πολεοδομίες που αποτελούν διαχρονική πηγή ταλαιπωρίας πολιτών και μηχανικών. Η λύση που προκρίνεται είναι η απαγκίστρωση των Υπηρεσιών Δόμησης από τους Δήμους και η μετάβασή τους υπό την «ομπρέλα» του ΥΠΕΝ. Το πώς και πότε θα γίνει αυτό θα εξαρτηθεί από τη διαβούλευση με την τοπική αυτοδιοίκηση, αλλά και το σχήμα που θα επιλεχθεί για τη νέα δομή. Σε κάθε περίπτωση, η ανάληψη πρωτοβουλιών για τη βελτίωση των σχέσεων κράτους – πολίτη και τη διασφάλιση της χρηστής διοίκησης ανήκει στο επιτελείο του αντιπροέδρου της κυβέρνησης κ. Κωστή Χατζηδάκη που θα αναλάβει νομοθετικές ή και άλλες πρωτοβουλίες

Ακραία υποστελέχωση

Η κατάσταση επιδεινώνεται καθώς οι Υπηρεσίες Δόμησης αδυνατούν να αντεπεξέλθουν στις αρμοδιότητές τους, λόγω ακραίας υποστελέχωσης και σοβαρών οργανωτικών δυσλειτουργιών. Η μεταφορά των πολεοδομιών στους δήμους ήταν ένα πείραμα που απέτυχε. Τα προβλήματα διογκώθηκαν διότι έγινε άτακτα, χωρίς κριτήρια και δίχως καμία προδιαγραφή, με την κεντρική διοίκηση να εξακολουθεί να διατηρεί κύριο ρυθμιστικό και συντονιστικό ρόλο με αυστηρή, από πάνω προς τα κάτω, ιεραρχία εξουσιών και αρμοδιοτήτων.

Σημαντικό μειονέκτημα ήταν η αδυναμία διάθεσης πόρων και η συνακόλουθη αδυναμία προσλήψεων καταρτισμένων στελεχών. Σύμφωνα με τα στοιχεία που είχε παραθέσει σε ειδική ημερίδα της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ενώσεων Μηχανικών Δημοσίων Υπαλλήλων η αρχιτέκτων μηχανικός κυρία Τάνια Βεζυριαννίδου, σήμερα (2025) ανέφερε ότι από τους 325 Δήμους μόνο οι 179, δηλαδή το 55%, έχουν υπηρεσία δόμησης. Είναι χαρακτηριστικό ότι η Υπηρεσία Δόμησης Πειραιά εξυπηρετεί 9 δήμους. Και αυτό δεν είναι μόνο πρόβλημα των μικρών δήμων. Συνολικά 23 από τους 47 δήμους μητροπολιτικών κέντρων είναι χωρίς πολεοδομία.

Σήμερα οι πολεοδομίες λειτουργούν χωρίς μηχανικούς και με ελλιπέστατο προσωπικό. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε 22 δεν εργάζεται ούτε ένας μηχανικός πανεπιστημιακής εκπαίδευσης, 28 ΥΔΟΜ απασχολούν μόνο έναν μηχανικό, 28 δύο μηχανικούς και 16 πολεοδομίες τρεις μηχανικούς. Και οι υπηρεσίες δόμησης δεν είναι αρμόδιες μόνο για την έκδοση οικοδομικών αδειών, αλλά έχουν και δεκάδες άλλες υποχρεώσεις, όπως αυτοψίες ακινήτων, συνδέσεις με τα δίκτυα κοινής ωφέλειας, εγκρίσεις Εργασιών Μικρής Κλίμακας, ενημερώσεις φακέλων αδειών κλπ.