Εγκαινιάστηκε σήμερα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την Πολωνική Προεδρία η task force για την Ενεργειακή Ένωση, στο περιθώριο του Συμβουλίου Μεταφορών, Τηλεπικοινωνιών και Ενέργειας. Η Ομάδα Εργασίας, η οποία αποτελείται από υψηλόβαθμους εκπροσώπους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και των κρατών μελών, στοχεύει στην ενίσχυση της καλύτερης συνεργασίας και του συντονισμού σε βασικά ζητήματα ενεργειακής πολιτικής.
Το σχετικό αίτημα είχε θέσει κατά τις επαφές που είχε με τους ομολόγους του, ο Έλληνας υπουργός Ενέργειας, Σταύρος Παπασταύρου, επικαλούμενος τις μεγάλες διαφορές τιμών στα ενεργειακά χρηματιστήρια μεταξύ της Βόρειας και της ΝΑ Ευρώπης, αλλά και την ανάγκη να υπάρξει μια πραγματική ενιαία ευρωπαϊκή αγορά ενέργειας.
Δεν είναι τυχαίο, ότι σύμφωνα με πηγές από το υπουργείο, μετά από αίτημα της χώρας μας, η πρώτη συνεδρίαση της task force για την Νοτιοανατολική Ευρώπη θα πραγματοποιηθεί στα τέλη του μήνα, ενώ η ολομέλειά της θα συγκληθεί τον Σεπτέμβριο.
Επίσης, γίνεται ρητή αναφορά στην προστασία της κατασκευής Έργων Κοινού Ενδιαφέροντος και γενικότερα έργων ενεργειακών υποδομών, όπως τα υποθαλάσσια καλώδια, από εμπόδια που θέτουν τρίτες χώρες. Αυτό επισημαίνουν αρμόδιες πηγές του υπουργείου, χαρακτηρίζοντας ως ιδιαίτερα σημαντική από απόψεως ελληνικού ενδιαφέροντος την συγκεκριμένη αναφορά (δεδομένου ότι συνδέεται και με το έργο της ηλεκτρικής διασύνδεσης Κύπρου – Κρήτης).
Στο κείμενο των συμπερασμάτων τονίζεται η ανάγκη για διαφοροποιημένες αλυσίδες εφοδιασμού, ενισχυμένη εγχώρια παραγωγή καθαρών τεχνολογιών και προστασία των υποδομών ζωτικής σημασίας από κυβερνοαπειλές και υβριδικές απειλές.
Επιπροσθέτως -σύμφωνα με τις ίδιες πηγές- τα συμπεράσματα υπογραμμίζουν τα κατοχυρωμένα κυριαρχικά δικαιώματα των κρατών-μελών να εκμεταλλεύονται τους φυσικούς τους πόρους σύμφωνα με το Ενωσιακό και Διεθνές Δίκαιο, κάνοντας και ειδική αναφορά στην Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας.
Όπως αναφέρει σε ανακοίνωσή της η Κομισιόν, η task force για την Ενεργειακή Ένωση , η οποία περιγράφηκε στο Σχέδιο Δράσης για την Προσιτή Ενέργεια στις αρχές του έτους, επιδιώκει να δώσει πολιτική ώθηση για την αντιμετώπιση βασικών προκλήσεων που επί του παρόντος εμποδίζουν την ανάπτυξη μιας πραγματικής Ενεργειακής Ένωσης.
Οι βασικές προτεραιότητες περιλαμβάνουν:
- τη βελτιστοποίηση της χρήσης των ενεργειακών υποδομών
- την επιτάχυνση της διασυνδεσιμότητας, τη βελτίωση του συντονισμού του σχεδιασμού του δικτύου και του ενεργειακού συστήματος μεταξύ των κρατών μελών
- την παροχή υποστήριξης στην παρακολούθηση της εθνικής δράσης για την εφαρμογή του Σχεδίου Δράσης
- τη συζήτηση τομέων αμοιβαίου ενδιαφέροντος που σχετίζονται με την εφαρμογή της ενεργειακής νομοθεσίας της ΕΕ.
«Μόνο μέσω ακόμη στενότερης συνεργασίας θα επιτύχει η Ευρώπη μια πραγματική Ενεργειακή Ένωση. Αυτή η νέα Ομάδα Εργασίας θα καθοδηγήσει το έργο μας για την επίτευξη αυτού που ζητούν οι πολίτες και οι επιχειρήσεις μας: ένα ασφαλές, καθαρό και οικονομικά προσιτό ενεργειακό σύστημα . Αυτή είναι η ραχοκοκαλιά μιας οικονομίας που ευημερεί και μιας κοινωνίας που αποφέρει οφέλη σε όλους», σχολίασε από τη πλευρά του ο Επίτροπος Ενέργειας της ΕΕ, Νταν Γιόργκενσεν.
Η ομάδα δράση θα λάβει υποστήριξη από τα αρμόδια θεσμικά όργανα και οργανισμούς της ΕΕ, όπως η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) και ο Οργανισμός Συνεργασίας των Ρυθμιστικών Αρχών Ενέργειας (ACER), καθώς και από άλλους τεχνικούς εμπειρογνώμονες, όταν κρίνεται σκόπιμο. Οι συναντήσεις θα πραγματοποιούνται τακτικά, με έμφαση στη διαμόρφωση στρατηγικών παραδοτέων που θα μπορούσαν να λάβουν διαφορετικές μορφές ανάλογα με τις συγκεκριμένες ανάγκες. Μια επόμενη συνεδρίαση της ομάδας εργασίας, που έχει προγραμματιστεί για τις αρχές Σεπτεμβρίου, θα προσφέρει την πλατφόρμα για τη συζήτηση των πρώτων συγκεκριμένων θεμάτων πολιτικής, τονίζεται στη σχετική ανακοίνωση.
Η Ομάδα Εργασίας για την Ενεργειακή Ένωση είναι μια στρατηγική πρωτοβουλία στο πλαίσιο του Σχεδίου Δράσης για Προσιτή Ενέργεια. Πρόκειται για μια άτυπη ρύθμιση χωρίς νομική εντολή, η οποία δεν θα συμμετέχει σε επίσημες διαδικασίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ή του Συμβουλίου. Η Ομάδα Εργασίας θα υποβάλλει τακτικά εκθέσεις στον Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, στο Συμβούλιο Ενέργειας και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Ενεργειακή ασφάλεια
Το συμβούλιο των υπουργών Ενέργειας ενέκρινε μεταξύ άλλων τις βασικές προτεραιότητες της ΕΕ σχετικά με την ενεργειακή ασφάλεια και στις οποίες περιλαμβάνονται η ταχεία ανάπτυξη των ΑΠΕ, η βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης και οι επενδύσεις σε σύγχρονες και ανθεκτικές ενεργειακές υποδομές και επαρκείς διασυνδέσεις, υιοθετώντας τα Συμπεράσματα της Προεδρίας.
Σύμφωνα με πηγές από το ελληνικό υπουργείο Ενέργειας στο κείμενο αυτό, τονίζεται η ανάγκη για διαφοροποιημένες αλυσίδες εφοδιασμού, ενισχυμένη εγχώρια παραγωγή καθαρών τεχνολογιών και προστασία των υποδομών ζωτικής σημασίας από κυβερνοαπειλές και υβριδικές απειλές.
Ιδιαίτερα σημαντική από απόψεως ελληνικού ενδιαφέροντος, η ρητή αναφορά σε προστασία της κατασκευής Έργων Κοινού Ενδιαφέροντος και γενικότερα έργων ενεργειακών υποδομών, όπως τα υποθαλάσσια καλώδια, από εμπόδια που θέτουν τρίτες χώρες. Επιπροσθέτως, τα συμπεράσματα υπογραμμίζουν τα κατοχυρωμένα κυριαρχικά δικαιώματα των κρατών-μελών να εκμεταλλεύονται τους φυσικούς τους πόρους σύμφωνα με το Ενωσιακό και Διεθνές Δίκαιο, κάνοντας και ειδική αναφορά στην Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας.
Οι ίδιες πηγές αναφέρουν ότι στο κείμενο γίνεται αναφορά στο ζήτημα που έθεσε η ελληνική πλευρά της αντιμετώπισης των επίμονων ανισοτήτων στις τιμές της ενέργειας μεταξύ των περιφερειών της ΕΕ που κρίνεται απαραίτητη για τη διασφάλιση της εσωτερικής αγοράς, της αγοραστικής δύναμης των νοικοκυριών και της ανταγωνιστικότητας της βιομηχανίας.
Ολοκλήρωση της ενεργειακής ένωσης της Ευρώπης
Το 2015, η στρατηγική της ΕΕ για την Ενεργειακή Ένωση καθόρισε ένα τολμηρό όραμα για τον ριζικό μετασχηματισμό του ενεργειακού μας συστήματος. Οραματιζόταν μια ανθεκτική ενεργειακή ένωση, με μια φιλόδοξη πολιτική για το κλίμα, για την παροχή ασφαλούς, βιώσιμης, ανταγωνιστικής και οικονομικά προσιτής ενέργειας για όλους τους Ευρωπαίους. Την τελευταία δεκαετία, έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος, αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικές προκλήσεις.
Στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας , η ΕΕ καθιέρωσε τον νομικά δεσμευτικό στόχο να γίνει «κλιματικά ουδέτερη» έως το 2050. Συγκεκριμένα, αυτό σημαίνει μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου (GHG) σε «μηδενικό καθαρό επίπεδο». Το σημαντικότερο ορόσημο σε αυτή την πορεία είναι η μείωση των καθαρών εκπομπών κατά 55% έως το 2030 σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990.
Σήμερα, εν μέσω αυξανόμενων γεωπολιτικών εντάσεων και διεθνούς ανταγωνισμού για τις τεχνολογίες του μέλλοντος, η ολοκλήρωση της ενεργειακής ένωσης είναι πιο επείγουσα από ποτέ, τονίζει η Κομισιόν, προσθέτοντας ότι είναι απαραίτητο όχι μόνο να επιτευχθούν οι κλιματικοί στόχοι της Ευρώπης, αλλά και να διασφαλιστεί η μελλοντική οικονομική ανθεκτικότητα και η βιομηχανική ανταγωνιστικότητά της.
Η ολοκλήρωση της Ενεργειακής Ένωσης είναι μια πολύπλευρη αποστολή, που εκτείνεται σε διαφορετικές διαστάσεις του ενεργειακού συστήματος της ΕΕ.
Απαιτεί:
- πλήρη ενσωμάτωση των ευρωπαϊκών ενεργειακών αγορών
- δημιουργία σύγχρονων και επαρκών ενεργειακών υποδομών, μεταξύ άλλων και σε διασυνοριακό επίπεδο
- εναρμόνιση των κανονιστικών πλαισίων στην ΕΕ για την υποστήριξη των επενδύσεων και της αποτελεσματικότητας του συστήματος
- ταχεία επέκταση της αξιοποίησης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και ενίσχυση των επιπέδων ενεργειακής απόδοσης –
- το Σχέδιο Δράσης για Προσιτή Ενέργεια , που παρουσιάστηκε νωρίτερα φέτος, θα είναι καθοριστικό προς αυτή την κατεύθυνση
Ταυτόχρονα, οι αγορές φυσικού αερίου της Ευρώπης εξακολουθούν να διαδραματίζουν ρόλο στο ενεργειακό σύστημα και στη μετάβασή μας σε καθαρές μορφές ενέργειας. Γι’ αυτό απαιτείται μεγαλύτερη διαφάνεια, σαφέστεροι κανόνες και καλύτερος συντονισμός για να διασφαλιστεί η ορθή λειτουργία τους.
Η task force
Για την περαιτέρω επιτάχυνση της ολοκλήρωσης της Ενεργειακής Ένωσης, στις 16 Ιουνίου 2025 συστάθηκε μια νέα Ομάδα Εργασίας για την Ενεργειακή Ένωση. Συγκεντρώνοντας υψηλού επιπέδου εκπροσώπους από την Επιτροπή, τις χώρες της ΕΕ και τα θεσμικά όργανα της ΕΕ, η ομάδα αυτή θα προωθήσει λύσεις και θα δώσει πολιτική ώθηση για την ολοκλήρωση ό,τι ξεκίνησε πριν από μια δεκαετία. Θα αντιμετωπίσει, ειδικότερα, τις προκλήσεις που εμποδίζουν την ολοκλήρωση της Ενεργειακής Ένωσης.
Εθνικά Σχέδια για την Ενέργεια και το Κλίμα
Ο αποτελεσματικός σχεδιασμός και η παρακολούθηση τόσο σε επίπεδο ΕΕ όσο και σε εθνικό επίπεδο είναι απαραίτητοι για την προώθηση του έργου της Ενεργειακής Ένωσης.
Για να αποφευχθούν οι διάσπαρτες και αλληλεπικαλυπτόμενες εθνικές υποχρεώσεις παρακολούθησης, η Επιτροπή θέσπισε ένα προσαρμοσμένο πλαίσιο το 2018, βάσει του λεγόμενου « Κανονισμού Διακυβέρνησης », για να υποστηρίξει τις χώρες της ΕΕ στην εφαρμογή της στρατηγικής για την Ενεργειακή Ένωση και στην επίτευξη των στόχων του 2030.
Βασικό στοιχείο αυτού του πλαισίου είναι τα Εθνικά Σχέδια για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) , στα οποία κάθε χώρα της ΕΕ περιγράφει πώς σκοπεύει να επιτύχει τους ενεργειακούς και κλιματικούς στόχους του 2030 και τους στόχους της Ενεργειακής Ένωσης. Οι χώρες της ΕΕ υποχρεώθηκαν να επικαιροποιήσουν τα ΕΣΕΚ τους πέρυσι ώστε να λάβουν υπόψη τους νέους στόχους για το 2030 που συμφωνήθηκαν στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας.
Σύμφωνα με την πιο πρόσφατη αξιολόγηση των ενημερωμένων ΕΣΕΚ από την Επιτροπή , οι χώρες της ΕΕ έχουν βελτιώσει σημαντικά τα σχέδιά τους μετά τις συστάσεις της Επιτροπής τον Δεκέμβριο του 2023. Ο σωρευτικός αντίκτυπος των ενημερωμένων σχεδίων σημαίνει ότι η ΕΕ πλησιάζει τους συλλογικούς στόχους της για μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 55% και επίτευξη μεριδίου τουλάχιστον 42,5% στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας έως το 2030. Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν ορισμένα σημαντικά κενά τα οποία η Επιτροπή επιθυμεί να αντιμετωπίσει.
